Opisowo nowy ład światowy oznacza określenie długofalowych trendów ekonomicznych, technologicznych, militarnych, a także społeczno-politycznych, które będą miały decydujący wpływ na kształtowanie przyszłych stosunków w świecie. Obejmuje też wszystkie dramatyczne zmiany, jakie mają miejsce w związku z zakończeniem zimnej wojny, rozpadem świata bipolarnego i bezprecedensową współpracę między niedawnymi ideologicznymi adwersarzami, która to współpraca zastąpiła konfrontację. Obejmuje nowy ład światowy także kształt wyłaniającego się systemu międzynarodowego wraz z potrzebą stworzenia nowej równowagi i nowych struktur.

Zdaniem Amerykanów, pokój światowy i stabilność w świecie najskuteczniej mogą być zapewnione, jeżeli powszechnie zapanuje liberalny wolnorynkowy kapitalizm. Bush senior wielokrotnie podkreślał ważną rolę światowych instytucji finansowych MFW i Banku Światowego w kształtowaniu nowego ładu globalnego. Spotkania na szczycie grupy najbardziej uprzemysłowionych państw świata G-8 zastąpiły dawne konferencje na szczycie supermocarstw.

Bardzo często wskazuje się na "stabilność" jako pożądaną cechę nowego ładu międzynarodowego. Poprzez nowy ład zamierza się nadać światu więcej stabilności i zabezpieczenia przed wstrząsami. Ale jak to uczynić? Demokratyzacja i wzrost niepodległościowych tendencji w różnych regionach świata przyczynił się jak dotąd bardziej do wzrostu napięć i wybuchu konfliktów raczej wewnętrznych niż międzynarodowych (vide Jugosławia, obszary dawnego Związku Radzieckiego, Afryka) niż do stabilizacji sytuacji. Stabilizację świata trzeba po prostu traktować jako długofalowy pożądany cel. W krótszym zaś okresie tworzyć organizacyjne mechanizmy i narzędzia zapobiegające nowym przejawom agresji.

Jeżeli nie uda się stworzyć globalnego systemu bezpieczeństwa, to należałoby dążyć do stworzenia regionalnych systemów bezpieczeństwa. Tymczasem tylko w obszarze euroatlantyckim mamy system bezpieczeństwa oparty na NATO. Ale i ten system nie obejmuje całej Europy. Tymczasem pozostałe kontynenty, bardziej przecież niestabilne, nie stworzyły dotąd struktur bezpieczeństwa w Azji, Afryce czy Ameryce Łacińskiej. Ten kierunek działania - stworzenie regionalnych systemów bezpieczeństwa i współpracy, wydaje się być pożądany i możliwy do zrealizowania w dalszej perspektywie.

Niezależnie od tego, jaki ostateczny kształt będzie miał nowy ład międzynarodowy, Stany Zjednoczone posiadają najwięcej atutów spośród wszystkich państw: największą gospodarkę, najsilniejszy potencjał militarny, technologiczny, finansowy, a także największe wpływy polityczno-ideologiczne i kulturalne. Deficyt budżetowy, handlowy, wewnętrzne napięcia są czynnikami ograniczającymi działania zewnętrzne USA, ale żaden z innych krajów nie dorównuje Stanom Zjednoczonym pod względem statusu mocarstwowego. Nie ma w tej chwili na horyzoncie międzynarodowym kraju, który mógłby dorównać Stanom Zjednoczonym pod względem siły narodowej i wpływów międzynarodowych. Nie ma bowiem innego kraju, poza USA, który mógłby łączyć tzw. "hard" i "soft" power, a więc potęgę polityczną, gospodarczą, dyplomatyczną i ideologiczną, kulturalną i wojskową angażując się w politykę światową.

Odnoszę wrażenie, że współcześni politycy na świecie są tak zajęci bieżącymi problemami, gaszeniem politycznych pożarów wewnętrznych i zewnętrznych, że zapomnieli o potrzebie stworzenia nowego ładu dla przyszłych pokoleń. A to ambitne zadanie czeka na podjęcie przez kogoś lub przez państwo, które będzie w stanie je intelektualnie i politycznie udźwignąć i nadać mu obieg międzynarodowy. Problem bowiem jest aktualny, pilny i w interesie społeczności międzynarodowej leży stworzenie takiego modelu ładu międzynarodowego, do którego świat będzie systematycznie i bez wstrząsów zmierzał.

Rodzi się oczywiście pytanie kto powinien i kto jest w stanie podjąć się i udźwignąć politycznie i intelektualnie trudne zadanie stworzenia nowego ładu światowego? W warunkach demokratycznych zasad, które formalnie regulują stosunki międzynarodowe powinni to być wszyscy aktorzy światowej sceny politycznej, ale wiadomo, że ciężar gatunkowy państw jest bardzo zróżnicowany.

Porządek światowy stanowi swego rodzaju umowę między uczestnikami życia międzynarodowego, i to nie tylko między najpotężniejszymi, w celu wypracowania zasad i struktur zapewniających wszystkim uczestnikom światowej polityki długofalowej globalnej stabilizacji. Jak widać budowa architektury nowego porządku światowego nie jest procesem łatwym, ale koniecznym, jeżeli świat nie chce pogrążyć się w otchłani chaosu lub jednobiegunowej hegemonii.

Jest dla mnie ogromną satysfakcją uczestniczenie w dorocznym posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego. Spotkanie to poświęcone omówieniu "Informacji o działalności Sądu Najwyższego w roku 2002" pozwoli nam nie tylko zapoznać się z działalnością Sądu Najwyższego, z dotychczasowymi osiągnięciami, ale także z istniejącymi problemami. Jestem pewien, że będzie również okazją do pogłębionej refleksji nad stanem polskiego prawa oraz praktyką jego stosowania.

Chcę podkreślić, że na szczególne uznanie zasługuje fakt zmniejszania przez Sąd Najwyższy zaległości w rozstrzyganiu spraw. Stanowi to zadość postanowieniom Konstytucji i wiążących Polskę konwencji międzynarodowych w zakresie rozpatrywania spraw w rozsądnym terminie. Szacunek budzi również działalność uchwałodawcza Sądu Najwyższego. Uchwały Sądu Najwyższego stanowią ważne źródło wiedzy nie tylko dla przedstawicieli nauki czy praktyki, ale są one również pomocne w pracach naszej Izby. Senat, jako izba refleksji ustawodawczej, dążąc do podniesienia jakości stanowionego prawa, niejednokrotnie wykorzystuje w swoich pracach orzeczenia i uchwały Sądu Najwyższego.

Artykuł 10 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej statuuje zasadę podziału i równowagi władz. Dla prawidłowości funkcjonowania państwa konieczne jest, aby poszczególne władze, a w szczególności władza ustawodawcza, posiadały pełną wiedzę na temat działalności innych władz. Nie jest możliwe tworzenie dobrego - odpowiadającego społecznemu zapotrzebowaniu - prawa, w sytuacji braku wiedzy lub wiedzy niepełnej, o problemach wiążących się z wykonywaniem władzy sądowniczej lub wykonawczej. Realizację powyższego założenia stanowi obowiązująca od 1 stycznia 2003 r. ustawa o Sądzie Najwyższym. Umożliwia ona senatorom bezpośrednie wysłuchanie informacji o działalności Sądu Najwyższego oraz o wynikających z niej istotnych problemach.

Przejrzystość działania poszczególnych władz może mieć tylko pozytywne skutki dla naszych obywateli. W tym kontekście bezpodstawne wydają się głosy mówiące o tym, że składanie przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego informacji z działalności Sądu Najwyższego stanowić będzie niepotrzebne i niebezpieczne ograniczenie władzy sądowniczej kosztem innych władz. (W szczególności mając na uwadze fakt, że ani Senat, ani Sejm nie będą przeprowadzać głosowania w sprawie przedstawionej informacji). Jako marszałek Senatu zapewniam Pana Prezesa, że nasza Izba ze szczególnym skupieniem i uwagą wysłucha informacji. Parlamentarzyści mają świadomość, że lepsze funkcjonowanie władzy sądowniczej zależeć będzie między innymi od tego, czy przedstawiciele władzy ustawodawczej wyciągną odpowiednie wnioski z uzyskanych informacji oraz czy podjęte zostaną niezbędne inicjatywy mające na celu wyeliminowanie zauważonych problemów.

Chcę podkreślić znaczenie przepisu art. 5 obowiązującej ustawy o Sądzie Najwyższym. Przepisu, który dotyczy kierowania przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do właściwych organów uwag o stwierdzonych nieprawidłowościach lub lukach w prawie. Znaczenie tego przepisu jest szczególnie ważne w czasie, kiedy polskie prawo podlega ciągłym przekształceniom. Najpierw związanym z transformacją systemową i wprowadzaniem w Polsce gospodarki wolnorynkowej, obecnie zaś z dostosowywaniem prawa polskiego do prawa wspólnotowego.

Nasza Izba czuje się współodpowiedzialna za jakość tworzonego prawa, a co za tym idzie za spójność i zupełność systemu prawa. Dlatego też, Panie Prezesie, chcę podkreślić, że wszelkie kierowane przez Pana pod naszym adresem uwagi będą przedmiotem wnikliwej analizy i pracy. Jako przedstawiciel Senatu - organu, który w myśl Konstytucji posiada prawo inicjatywy ustawodawczej - pragnę poinformować, że nasza Izba gotowa jest podjąć trud przygotowania odpowiednich inicjatyw ustawodawczych, mających na celu usunięcie nieprawidłowości lub luk istniejących w naszym prawie.

Życzę nam wszystkim, aby prawo stanowione w Polsce było jak najlepszej jakości. To znaczy, by było ono jasne, jednoznaczne, niesprzeczne i zupełne. By było takie, że wszyscy będziemy mogli odczuwać satysfakcję z tego, że żyjemy w państwie rządzonym dobrym prawem. Życzę, aby stan naszego prawa był taki, by Pan Prezes nie był zmuszony do przekazywania właściwym organom uwag dotyczących nieprawidłowości i luk w prawie, a przedstawiana corocznie informacja stała się katalogiem osiągnięć, a nie problemów. Sąd Najwyższy ma do odegrania ogromną rolę w osiągnięciu takiego stanu rzeczy.

Dziękuję bardzo za zaproszenie na dzisiejsze spotkanie. Jako marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej V kadencji serdecznie witam wszystkich Państwa na IX Światowej Konferencji Gospodarczej Polonii. Jest to cenna inicjatywa, która umożliwia spotkania i dyskusje przedsiębiorców zarówno z Polski, jak i z kilkudziesięciu krajów świata. Wyrażam uznanie dla organizatorów, którzy w tym szczególnie ważnym dla Polski okresie zdołali doprowadzić do wspólnego spotkania tak wielu osób mających wpływ na rozwój wszechstronnej współpracy gospodarczej oraz jej obecny i przyszły kształt.

Jest to zarazem spotkanie pełne symboliki, powrotu do korzeni, chęci poznawania obecnej sytuacji kraju ojczystego.

Starożytni Rzymianie mówili: do ut des, czyli daję, abyś (i ty mi) dał. W swobodnym przekładzie, oddającym bardziej ducha, a nie literę, można powiedzieć, że chodzi o rodzaj wymiany. Polsce potrzebna jest współpraca z emigracją dla wsparcia procesu integrowania się ze Wspólnotą Europejską. Potrzebna jest współpraca emigracji w unowocześnianiu naszego państwa i gospodarki. Jestem przekonany, że to wzajemne oddziaływanie przyniesie obopólne korzyści.