Diariusz Senatu RP: spis treści, poprzedni fragment

Kronika senacka

16 października 2002 r. w gmachu Senatu otwarto wystawę prac z dorobku artystów zrzeszonych w gdańskim oddziale Związku Polskich Artystów Plastyków: Krzysztofa Izdebskiego, Bartłomieja Błażejowskiego, Jakuba Błażejowskiego, Sławomira Grabowego, Adama Nowackiego, Janusza Tartyłło, Kazimierza Kalkowskiego i Michała Wójcika.

Patronat nad wystawą objął przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu senator Ryszard Sławiński. Głównym inicjatorem i organizatorem wystawy był senator Bogusław Litwiniec.

Wystawa zatytułowana "My w stronę XXI wieku" zgromadziła prace z zakresu malarstwa, rzeźby, grafiki, fotografii i rysunku. Będzie to pierwsza prezentacja sztuki polskiej w gmachu Izby wyższej.

Ekspozycję będzie można oglądać do 7 listopada br.

* * *

17 października 2002 r. na Zamku Królewskim w Warszawie odbyła się konferencja z okazji V rocznicy wejścia w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele parlamentu i rządu, Kancelarii Prezydenta RP, władz wojewódzkich, samorządowych i sądownictwa, a wśród nich: prezydent Aleksander Kwaśniewski, wicemarszałek Sejmu Tomasz Nałęcz, minister spraw zagranicznych Włodzimierz Cimoszewicz, prezes Trybunału Konstytucyjnego Marek Safjan oraz szefowa Kancelarii Prezydenta RP Jolanta Szymanek-Deresz.

Zwracając się do zebranych, prezydent Aleksander Kwaśniewski podkreślił, że Polacy nieczęsto mieli okazję, by cieszyć się takimi jubileuszami, świadczącymi o stabilności państwa, o trwałości gmachu ustrojowego i systemu prawnego, o dojrzałości demokracji. "Pięć lat, które przeżyła Rzeczpospolita pod rządami nowej, ciągle niezmienionej, ustawy zasadniczej, to w historii naszego demokratycznego konstytucjonalizmu dziejowy rekord. Cieszy to - jako wielki sukces współczesnej Polski. Ale nasuwa się także refleksja nad polską przeszłością, nad szansami, które nie były nam dane lub których nie potrafiliśmy wykorzystać" - powiedział prezydent.

Prezydent wyraził przekonanie, że w tej chwili nie należy wprowadzać zmian do konstytucji. Jak stwierdził: "Zdaję sobie sprawę, że konstytucja nie jest idealna i rozumiem niektóre propozycje zmian. Chcę jasno powiedzieć - uważam, że nie powinny być one w tym momencie wprowadzane".

W opinii A. Kwaśniewskiego, musimy pozwolić okrzepnąć konstytucji, a do tego potrzebny jest czas. "Trwałość i możliwie długa niezmienność ustawy zasadniczej jest wartością samą w sobie" - przekonywał prezydent.

Jego zdaniem, konstytucja powinna służyć stabilizowaniu polskiego życia publicznego, a nie powinna stawać się przyczyną rozchwiania i konfliktów. "Dlatego jestem przekonany, że zmiany (...) powinniśmy odłożyć na później" - mówił prezydent A. Kwaśniewski.

Prezydent A. Kwaśniewski zwracał uwagę, że musimy pozostawić sobie więcej czasu dla ewentualnych zmian w ustawie zasadniczej także dlatego, że przed nami są nowe doświadczenia wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej.

Przemawiając na konferencji, marszałek L. Pastusiak powiedział:

W historii każdego państwa, w życiu każdego narodu i społeczeństwa uchwalenie konstytucji stanowi bardzo ważny moment.

Wyznacza bowiem nowy etap w dziejach państwa i narodu, a często wieńczy czas przemian. Dotyczy to również historii Polski, dla której każda z ustaw zasadniczych stała się symbolem swojego czasu.

Kiedy myślimy o Konstytucji 3 Maja z 1791 roku, Konstytucji marcowej z 1921 roku, Konstytucji kwietniowej z 1935 roku czy wreszcie o powojennej konstytucji z 1952 roku, przed oczami mamy obraz Polski tamtych czasów.

W wypadku każdej z nich przywołujemy wizję państwa, którą starali się realizować ludzie odpowiedzialni wtedy za losy kraju.

Oczywiście możemy różnić się w ocenie szczegółowych rozwiązań zawartych w tamtych ustawach zasadniczych, możemy różnie oceniać zamierzenia przyświecające ówczesnym elitom politycznym i sposób ich realizacji. Ale zgodzimy się chyba wszyscy, że każdy z tych aktów zapisał się znacząco w prawnej, politycznej i społecznej historii Polski.

Dzisiaj spotykamy się z okazji piątej rocznicy wejścia w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, którą Zgromadzenie Narodowe uchwaliło 2 kwietnia 1997 roku.

Wierzę głęboko - i myślę, że wyrażam nie tylko moje osobiste przekonanie - iż ustawa zasadnicza z 1997 roku stanie się kolejną konstytucją-symbolem. Symbolem naszych czasów i dokonywanych po 1989 roku przemian ustrojowych w Ojczyźnie.

Przekonanie to opieram nie tylko na normatywnych treściach, które wówczas przyjęliśmy, ale także na ocenie drogi, którą przebyliśmy do czasu jej uchwalenia.

Wielu obecnych na tej sali było osobiście zaangażowanych w prace nad projektem konstytucji, na czele z Panem Prezydentem, który przez dwa lata przewodniczył Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego.

Ja również miałem zaszczyt uczestniczyć w tych pracach jako członek Komisji Konstytucyjnej.

Pozwala mi to widzieć obecną konstytucję jako rezultat rozważnie wypracowanego kompromisu politycznego.

Pamiętamy, iż niemal wszystkie ugrupowania polityczne, które w 1993 roku zabiegały o głosy wyborców, dążyły do uchwalenia nowej konstytucji.

Pragnęliśmy stworzyć ustawę zasadniczą, która zakończyłaby okres tymczasowości rozwiązań ustrojowych i zbudowałaby podstawy stabilnego bytu naszej Ojczyzny na następne lata.

Współdziałanie przedstawicieli partii, którzy zasiadali wówczas w Sejmie i Senacie, opozycji pozaparlamentarnej oraz szeroko reprezentowanych środowisk pozapolitycznych pozwoliło wypracować tekst konstytucji możliwy do zaakceptowania przez większość parlamentarną.

A co najważniejsze, tekst ten został zaakceptowany w ogólnonarodowym referendum również przez społeczeństwo.

Z pełnym przekonaniem stwierdzam, że kompromis ten dobrze przysłużył się Rzeczypospolitej Polskiej.

Udało się nam stworzyć normy prawne budujące państwo nowoczesne, stabilne, gwarantujące należne prawa swoim obywatelom.

Ukształtowaliśmy silną władzę wykonawczą poddaną niezbędnej kontroli, a sądownictwu zapewniliśmy niezależność i niezawisłość.

Z racji pełnionej funkcji pozwolę sobie zwrócić szczególną uwagę na zapisany w konstytucji model władzy ustawodawczej.

Zasadnicze rozwiązania ustrojowe przyjęte w 1997 roku zostały oparte na historycznych, konstytucyjnych doświadczeniach Polski oraz doświadczeniach ustawy zasadniczej z 1992 roku, zwanej powszechnie "Małą Konstytucją". Stanowiły więc rozwinięcie, doprecyzowanie oraz zmodyfikowanie zasad funkcjonujących przez kilka lat.

Wśród fundamentów struktury państwowej wskazać trzeba na dwuizbowy parlament, który w roku 1989 ponownie został wpisany w polityczny ustrój Polski. Utrzymanie zasady dwuizbowości stanowiło ważny element wspomnianego kompromisu, który doprowadził do uchwalenia konstytucji.

Dzisiaj twierdzi się nawet, iż uchwalenie konstytucji nie byłoby możliwe, gdyby nie zgoda głównych sił politycznych na istnienie dwuizbowego parlamentu.

Odrodzony w 1989 roku Senat stał się pierwszą w Europie Środkowowschodniej izbą parlamentu wybraną w wyborach w pełni demokratycznych.

Jednakże nie tylko ten symboliczny moment ukształtował obecną pozycję Senatu.

Przyjęcie w 1997 roku nowej konstytucji spowodowało, że istnienie Senatu przestało mieć charakter eksperymentu ustrojowego. Senat stał się trwałym elementem ustroju państwa, organem władzy ustawodawczej.

Ramy działalności Senatu, jego organów oraz senatorów wyznaczane są przez obowiązującą ustawę zasadniczą, która nieznacznie wzmocniła pozycję Senatu w stosunku do reguł zapisanych w Małej Konstytucji z 1992 r.

Senat czwartej i piątej kadencji odpowiedzialnie i z najwyższym zaangażowaniem sprawuje funkcje powierzone mu przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku.

Uczestnicząc w procesie ustawodawczym, Senat rozpatruje wszystkie przyjmowane przez Sejm ustawy. Do wielu z nich proponuje poprawki, z których większość jest akceptowana przez Sejm.

W obecnej - niespełna rocznej kadencji - Sejm przyjął prawie 85% spośród 1040 senackich poprawek. W poprzedniej, czteroletniej kadencji przyjętych zostało ponad 70% poprawek spośród 6612 zgłoszonych.

Poprawki wnoszone przez Senat, choć mają różny charakter - merytoryczny, formalny, stylistyczny - zawsze wpływają pozytywnie na ostateczny kształt ustawy.

Ale Senat nie ogranicza się wyłącznie do poprawiania ustaw.

Senat, korzystając z zapisanego w konstytucji prawa do inicjatywy ustawodawczej, przedstawia Sejmowi propozycje rozwiązań w ważnych społecznie sprawach.

W obecnej kadencji Senat wniósł cztery projekty ustaw, a wśród nich oczekiwany przez środowiska polonijne projekt ustanawiający dzień 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą. Senat jest jednym z realizatorów zapisu artykułu 6 ust. 2 Konstytucji mówiącego o tym, że "Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym".

Pozwolę sobie wyrazić głębokie przekonanie, że Senat dobrze wywiązuje się z nałożonych przez konstytucję zadań.

Współdziałanie Senatu z Prezydentem, Sejmem, Radą Ministrów oraz wielu innymi organami władzy publicznej potwierdza, iż ukształtowana przez Konstytucję pozycja ustrojowa Senatu sprawdziła się w swych głównych założeniach.

Nie mogę jednak nie zauważać faktu, że piąta rocznica uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej sprowokowała wypowiedzi wielu polityków, naukowców oraz publicystów na temat zasadności wprowadzania do niej ewentualnych zmian, w tym także dotyczących przyszłości Senatu.

W ławach senackich zasiadały w przeszłości i zasiadają obecnie wybitne osobistości nie tylko świata polityki, ale także nauki, kultury i innych sfer życia społecznego. Wielu senatorów szczególnie w piątej kadencji ma tytuł lub stopień naukowy. Pragnę podkreślić, iż bardzo często nie są oni związani z żadną z sił politycznych, a swoją elekcję zawdzięczają osobistym walorom i zasługom. Stała się ona możliwa dzięki odmiennym procedurom wyborczym stosowanym w wyborach do każdej z izb naszego parlamentu.

Pragnę wyrazić przekonanie, iż Senat w swym obecnym kształcie stanowi ważny element ustroju naszego państwa. Nie oznacza to wszakże, że obowiązujące rozwiązania konstytucyjne i prawne należy przyjmować bezkrytycznie. Pozwolę sobie przytoczyć niektóre charakterystyczne głosy sugerujące ewentualne zmiany.

Zasadniczą kwestią wydaje się postulat zróżnicowania składu izb parlamentu. Skoro bowiem mają być dwie izby, to Senat - twierdzą niektórzy - nie może być lustrzanym odbiciem układu politycznego Sejmu. Służyć temu może mniej lub bardziej radykalna zmiana reguł wyborczych, w tym nawet wprowadzenie cenzusu wieku ograniczającego bierne i czynne prawo wyborcze.

Pojawia się też pomysł wprowadzenia do Senatu reprezentantów środowisk, których przedstawicielstwo w Sejmie nie jest dostatecznie silne, a których głos winien być brany pod uwagę przy stanowieniu prawa. Mówi się o przedstawicielach jednostek samorządu terytorialnego, organizacji gospodarczych, różnego rodzaju mniejszości.

Z punktu widzenia zrównoważenia układu politycznego, interesujące mogłoby też być zróżnicowanie kadencji każdej z izb parlamentarnych. Warto byłoby także zastanowić się nad szerszymi formami współpracy pomiędzy obu izbami parlamentu.

Obecne rozwiązania prawne powodują, iż inicjatywa ustawodawcza Senatu, poprzedzona trzema czytaniami projektu ustawy w Senacie, jest traktowana tak samo jak na przykład inicjatywa zgłoszona przez grupę 15 posłów.

Poprawki Senatu do ustawy bywają czasem dość "lekko i łatwo" odrzucane.

Znany jest też państwu spór co do zakresu poprawek wnoszonych przez Senat. W tej sprawie wypowiadał się kilkakrotnie Trybunał Konstytucyjny. Problem ten ciągle jednak inspiruje do poszukiwania takiego rozumienia uprawnień Senatu, aby jego poprawki dotyczyć mogły nie tylko ustawy nowelizującej, ale także nowelizowanej.

W konstytucji przyjęto system dominacji Sejmu w procesie legislacyjnym. Trudno zatem wyobrazić sobie dzisiaj zastosowanie reguły równouprawnienia obu izb w procesie inicjatywy ustawodawczej; reguły, która funkcjonuje w innych krajach

Godne rozważenia może być także na przykład powołanie komisji mediacyjnej, która koordynowałaby współpracę obu izb parlamentu polskiego przy opracowywaniu tekstu akceptowanego przez cały parlament.

Osobnym wyzwaniem będzie określenie roli Senatu po wejściu Polski do Unii Europejskiej. Kraje członkowskie Unii znalazły odpowiedź na pytanie, w jaki sposób parlament krajowy ma uczestniczyć w procesach decyzyjnych, a także w kontroli organów wykonawczych reprezentujących dany kraj w strukturach unijnych. W polskich warunkach można na to pytanie odpowiedzieć także poprzez nadanie właściwych kompetencji Senatowi.

Pragnę podkreślić, że dwuizbowość jest cechą charakterystyczną dla europejskiego systemu parlamentarnego. Około 75% ludności Europy mieszka w państwach mających parlament dwuizbowy. W Unii Europejskiej, do której zmierzamy, jedenaście państw spośród piętnastu ma parlament dwuizbowy.

Tylko w wypadku państw federalnych druga izba jest pewnym standardem konstytucyjnym. Izba ta reprezentuje podmioty tworzące federację, a przez to chroni samą ideę federalizmu. Tak jest między innymi w Niemczech, w Stanach Zjednoczonych czy w Kanadzie.

W państwach unitarnych natomiast o ewentualnym istnieniu drugiej izby decydują zawsze uwarunkowania lokalne.

Zdaję sobie sprawę, iż niektóre z przywołanych przeze mnie propozycji mogą wywołać dyskusję.

Jeśli przy uchwalaniu konstytucji w roku 1997 skoncentrowano się na pytaniu: czy utrzymać w Polsce Senat?, to może przy okazji obchodów piątej rocznicy jej obowiązywania pojawiła się dobra okazja zaproszenia do debaty na temat jak najlepszego kształtu polskiego parlamentu.

Podzielam pogląd wyrażony niedawno na łamach "Rzeczpospolitej" (11.10 br.) przez prezesa Trybunału Konstytucyjnego pana prof. Marka Safjana, że ewentualne zmiany konstytucyjne powinny bardziej precyzyjnie określać uprawnienia Senatu. Zapraszam więc do dyskusji nad poszukiwaniem najbardziej przydatnego i efektywnego modelu Senatu. Dyskusja ta z pewnością nie będzie łatwa. Nie powinna też być prowadzona w pośpiechu czy pod presją polityczną.

Niektóre rozstrzygnięcia dotyczące funkcjonowania Senatu można wprowadzić na poziomie przepisów regulaminowych obydwu izb, inne - poprzez nowelizację ustaw, zaś te najbardziej fundamentalne wymagałyby oczywiście zmiany obowiązującej konstytucji.

Jednak proszę mieć w pamięci, co już podkreślałem wcześniej, że nasza konstytucja jest aktem, z którego my, Polacy, możemy być dzisiaj dumni. Dlatego też, jeżeli chcemy rozważać jej modyfikację, powinniśmy to czynić z największym namysłem i ostrożnością.

Dyskusja, którą zapoczątkuje dzisiejsza konferencja, powinna dać wyważoną odpowiedź na pytanie: jaka ma być przyszłość Senatu, jaki ma być Senat w Polsce XXI wieku; w Polsce będącej członkiem Paktu Północnoatlantyckiego oraz innych struktur międzynarodowych; w Polsce, która wkrótce stanie się ważnym członkiem Unii Europejskiej?

Odpowiedź na to pytanie jest istotna ze względu na ewentualne przyszłe zmiany konstytucji. Zmiany - podkreślę raz jeszcze - wymagające ogromnej rozwagi. Zmiany, dzięki którym nasza konstytucja będzie stabilna i w historii Polski zajmie trwałe, wybitne miejsce.

Dziękuję za uwagę i życzę nam, wszystkim tu zebranym, owocnych obrad i zrealizowania twórczych wniosków płynących z dzisiejszej konferencji.

* * *

17 października 2002 r. w Gdańsku zmarła po długiej i ciężkiej chorobie nowotworowej Alina Pienkowska-Borusewicz, senator II kadencji.

Alina Pienkowska (znana jako Pieńkowska) urodziła się 12 stycznia 1952 roku w Gdańsku. Z wykształcenia była pielęgniarką. W końcu lat 70. działała w Wolnych Związkach Zawodowych. W sierpniu 1980 r. była członkiem Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, a następnie sygnatariuszką Porozumień Sierpniowych.

A. Pienkowska była też aktywną działaczką "Solidarności". Z jej listy w latach 1991-93 zdobyła mandat w Senacie. Później wraz z mężem Bogdanem Borusewiczem związała się z Unią Wolności. W mijającej kadencji samorządowej zasiadała w Radzie Miasta Gdańska.

* * *

18 października 2002 r. odbyła się konferencja prasowa podsumowująca ostatni rok pracy Senatu. W opinii marszałka Longina Pastusiaka, mijający rok był pracowity - odbyło się 25 posiedzeń Izby. Senat wprowadził do rozpatrywanych ustaw 1040 poprawek; Sejm zaakceptował prawie 85% z nich. "Świadczy to o tym, że Senat wniósł twórczy wkład w jakość stanowionego prawa" - ocenił marszałek.

Jak przypomniał marszałek, w ciągu roku Senat odrzucił tylko jedną ustawę - kontrowersyjną nowelizację ustawy o ochronie zwierząt.

Marszałek L. Pastusiak podkreślił, że Senat korzystał też z inicjatywy ustawodawczej. Był projektodawcą m.in. ustawy ustanawiającej 2 maja dniem Polonii i Polaków za Granicą oraz nowelizacji ustawy lustracyjnej.

Jak stwierdził marszałek, Senatowi, w odróżnieniu od Sejmu, udało się uniknąć skandali.

PODSUMOWANIE PIERWSZEGO ROKU PRACY

SENATU V KADENCJI

(po 25. posiedzeniu Senatu i 31. posiedzeniu Sejmu)

Pierwsze posiedzenie Senatu V kadencji odbyło się 20 października 2001 r. Otworzył je uroczyście Prezydent RP. Odbyło się ślubowanie senatorów oraz wybrano marszałka, wicemarszałków i sekretarzy Senatu.

Dotychczas odbyło się 25 posiedzeń Senatu V kadencji, z czego w roku ubiegłym - 6, w roku bieżącym - 19. Łącznie Senat obradował 43 dni. W trakcie posiedzeń Senatu senatorowie złożyli 415 oświadczeń. Prezydium Senatu odbyło - 29 posiedzeń, Konwent Seniorów zbierał się 17 razy. Komisje senackie odbyły 546 posiedzeń.

Senat rozpatrzył 189 ustaw uchwalonych przez Sejm. Do 90 ustaw zgłosił poprawki, przyjął bez poprawek 98 ustaw, wniósł o odrzucenie 1 ustawy.

Z 90 ustaw, do których Senat wniósł poprawki: Sejm przyjął wszystkie poprawki w 43 ustawach, odrzucił wszystkie poprawki w 1 ustawie, przyjął część poprawek w 40 ustawach, nie zajął jeszcze stanowiska w sprawie 6 ustaw. Sejm odrzucił wniosek Senatu o odrzucenie ustawy.

Ogółem Senat zgłosił 1040 poprawek do ustaw. Sejm przyjął 826 poprawek, 150 poprawek odrzucił, 64 poprawek jeszcze nie rozpatrzył. Z 976 poprawek, które Sejm rozpatrzył - przyjął 826 poprawek, to jest 84,63%.

Senat zgłosił największą liczbę poprawek w stosunku do następujących ustaw:

Czas pracy nad ustawą w Senacie trwał średnio około 7 dni w wypadku ustawy pilnej i około 15 dni - ustawy zwykłej.

W omawianym okresie Senat podjął 221 uchwał, w tym:

189 - w sprawie ustaw uchwalanych przez Sejm,

5 - w sprawie wniesienia do Sejmu projektów ustaw,

15 - w sprawie organów Senatu,

2 - w sprawie zmiany Regulaminu Senatu,

7 - okolicznościowych i problemowych,

2 - w sprawie wyborów członków organów państwowych,

1 - w sprawie sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Inicjatywy ustawodawcze wniesione do rozpatrzenia przez Senat V kadencji:

Senat podjął uchwały w sprawie wniesienia do Sejmu następujących projektów ustaw:

1. Projekt ustawy o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą - Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy w dniu 31 stycznia 2002 r., Sejm na 17. pos. w dniu 20 marca 2002 r. uchwalił ustawę. Senat na 12. pos. w dniu 21 marca 2002 r. przyjął ustawę bez poprawek.

2. Projekt ustawy o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych - Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy w dniu 4 października 2002 r.

3. Projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska i ustawy - Prawo wodne. Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy w dniu 7 czerwca 2002 r. W Sejmie w dniu 28 sierpnia 2002 r. odbyło się pierwsze czytanie projektu.

4. Projekt ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz ustawy - Prawo wodne. Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy w dniu 12 września 2002 r.

5. Projekt ustawy o zmianie ustawy o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne. Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy w dniu 18 lipca 2002 r. Sejm na 29. posiedzeniu w dniu 13 września 2002 r. uchwalił ustawę. Senat na 25. posiedzeniu w dniu 3 października 2002 r. przyjął ustawę bez poprawek.

W trakcie V kadencji zostało zorganizowanych 13 seminariów i konferencji:

Działalność międzynarodowa Senatu

Działalność Senatu RP na forum międzynarodowym prowadzona podczas pierwszego roku pracy IV kadencji była istotną częścią polskiej polityki zagranicznej. Najważniejsze cele działalności Senatu to:

1. Uczestnictwo w przygotowaniach Polski do wejścia do Unii Europejskiej m.in. poprzez działalność w Konwencie nt. Przyszłości Europy.

2. Praca w stałych delegacjach Sejmu i Senatu do organizacji międzynarodowych i grupach bilateralnych.

3. Udzielanie pomocy Polakom mieszkającym za granicami Ojczyzny.

Senat, kierując się głównym priorytetem polskiej polityki zagranicznej, jakim jest przyszłe członkostwo w Unii Europejskiej, aktywnie wspiera rząd w jego dążeniu do tego celu. Pomaga w przekonywaniu parlamentów i środowisk opiniotwórczych do idei poszerzenia Unii Europejskiej. Członkiem polskiej delegacji z ramienia Senatu w Konwencie nt. przyszłości Unii Europejskiej jest przedstawiciel opozycji, senator Edmund Wittbrodt, natomiast zastępcą członka jest senator Genowefa Grabowska reprezentująca koalicję rządzącą.

W obecnej kadencji nastąpiło znaczne wzmocnienie aktywności Senatu RP w ramach delegacji stałych. Na osiem wspólnych reprezentacji Sejmu i Senatu RP w międzynarodowych organizacjach parlamentarnych, czterem przewodniczą senatorowie: do Zgromadzenia Parlamentarnego NATO - Longin Pastusiak, Zgromadzenia Unii Zachodnioeuropejskiej - Genowefa Grabowska, Konferencji Parlamentarnej Inicjatywy Środkowoeuropejskiej - Zygmunt Cybulski, Konferencji Parlamentarnej Morza Bałtyckiego - Gerard Czaja. W sumie 37 senatorów (w tym 8 z opozycji) bierze udział w pracach międzynarodowych organizacji parlamentarnych.

Działalność związana z opieką nad Polonią i Polakami za granicą stanowi statutowe zadanie Senatu. W trakcie swoich wizyt zagranicznych senatorowie prawie zawsze spotykają się z przedstawicielami miejscowej Polonii, uczestniczą także w organizowanych przez Polonię wydarzeniach kulturalnych. Kontakty te pozwalają poznać problemy środowisk polonijnych i prowadzić odpowiednią politykę finansową wobec nich.

Inną formą działalności na forum międzynarodowym są oficjalne wizyty w parlamentach innych krajów. Jest to element polityki zagranicznej państwa i okazja do popierania interesów Polski, lobbyingu etc. W oficjalnych wizytach Senatu zawsze biorą udział przedstawiciele koalicji rządzącej i opozycji. W pierwszym roku działalności Senatu V kadencji delegacje Senatu złożyły 4 oficjalne wizyty: na Litwie, w Rumunii, w Czechach i w Niemczech. Natomiast na zaproszenie Senatu RP przebywały w Polsce delegacje: Bundesratu RFN, Rady Federacji Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej i Bundesratu Austrii. Planowana jest również na ten rok wizyta delegacji Senatu Belgii.

Senat w dziele umacniania światowej rodziny Polaków

Senat V kadencji, zgodnie z ugruntowaną tradycją, kontynuuje dzieło umacniania światowej rodziny Polaków. Senat RP wspiera działania na rzecz środowisk polskich na świecie, zlecając jednostkom nie zaliczonym do sektora finansów publicznych wykonywanie zadań państwowych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą. W 2002 roku z budżetu Kancelarii Senatu na pomoc dla Polonii przeznacza się 45,2 mln złotych, a w przyszłym - 2003 roku - zamierza przeznaczyć się 46,3 mln złotych.

Organy Senatu V kadencji dokładają starań, aby gospodarowanie środkami budżetowymi, przeznaczonymi na pomoc Polonii odbywało się racjonalnie i zgodnie z celami polityki państwa polskiego wobec środowisk polskich za granicą - służy temu m.in. nowy tok postępowania przy rozpatrywaniu tzw. wniosków polonijnych.

Kancelaria Senatu RP, działając każdorazowo na mocy uchwał Prezydium Senatu, podejmowanych w oparciu o opinię Komisji Emigracji i Polaków za Granicą, zleca wykonanie zadań państwowych o dwojakim charakterze: programowym i inwestycyjnym. Wydanie opinii przez Komisję Emigracji i Polaków za Granicą poprzedza przyjęta w obecnej kadencji Senatu procedura szerokich konsultacji resortowych, w których obligatoryjnie uczestniczy Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz podległe mu placówki dyplomatyczno - konsularne, a także - w zależności od przedmiotu dotacji: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Ministerstwo Kultury, Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych oraz inne. Przedstawiciele resortów uczestniczą w pracach Zespołu ds. Finansów Polonijnych, powołanego przez szefa Kancelarii Senatu.

Przedstawione wyżej działania są ukierunkowane na kompleksowe rozpoznanie potrzeb Polonii i Polaków za granicą. Zmierzają również do koordynowania działań w celu jak najbardziej racjonalnego rozdziału środków budżetowych przeznaczonych na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą i mają na celu wspieranie środowisk polonijnych i polskich za granicą w ich przedsięwzięciach na rzecz wzrostu prestiżu polskiej grupy etnicznej w krajach osiedlenia, rozwoju oświaty i upowszechniania języka polskiego, kultywowania polskiej tradycji i obyczaju, ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego, organizacji wypoczynku letniego dzieci i młodzieży, udziału w kursach i szkoleniach zawodowych oraz w imprezach sportowych i turystycznych.

Przedmiotem troski Senatu jest również tworzenie warunków lokalowych dla działalności polskich i polonijnych organizacji poza granicami kraju, głównie na Wschodzie, oraz poprawa warunków funkcjonowania placówek oświatowych (głównie szkół) prowadzących nauczanie języka polskiego i innych przedmiotów ojczystych (historia i geografia Polski). Służy temu finansowanie tzw. zadań inwestycyjnych. W roku 2002 Kancelaria Senatu finansuje 21 inwestycji. Do 30 września br. cztery spośród nich zostały zakończone. Są to: Szkoła Polska w Mościskach na Ukrainie, Szkoła Polska w Gródku Podolskim na Ukrainie, Podstawowa Szkoła Polska w Krasławie na Łotwie oraz Dom Polski w Budapeszcie.

W minionych latach głównymi partnerami Kancelarii Senatu w realizacji zadań państwowych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą były dwie jednostki nie zaliczone do sektora finansów publicznych: od roku 1990 Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" oraz od roku 1995 rządowa Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie". Obecnie zarysowuje się tendencja do systematycznego wzrostu liczby podmiotów wykonujących zadania państwowe w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą. Szczególnie wyraźne tendencja ta zaznaczyła się w pierwszym roku pracy obecnej kadencji Senatu RP.

W 2002 roku Kancelaria Senatu zawarła umowy z 49 jednostkami nie zaliczonymi do sektora finansów publicznych, w tym z 22 podmiotami po raz pierwszy. Dla porównania w 2001 roku Kancelaria Senatu RP zawarła umowy z 28 jednostkami.

W 2002 roku Senat RP wsparł kilka ważnych imprez polonijnych, m.in. Światowy Festiwal Chórów Polonijnych w Koszalinie, Światowy Festiwal Polonijnych Zespołów Folklorystycznych w Rzeszowie, Zimowe Igrzyska Polonijne Szczyrk 2002, Jubileuszowe X Światowe Forum Mediów Polonijnych.

Również w najbliższym roku Senat RP zamierza wspierać działania na rzecz Polonii i Polaków za granicą. Kancelaria Senatu zaplanowała w projekcie przyszłorocznego budżetu kwotę 26 930 tys. zł na zadania programowe i 19 335 tys. zł na zadania inwestycyjne realizowane przez jednostki nie zaliczone do sektora finansów publicznych. Planowana wielkość wydatków łącznie wynosi 46 265 tys. zł, czyli w stosunku do roku 2002 jest wyższa o 1040 tys. zł, tj. o 2%

Wskaźnik dynamiki budżetu Kancelarii Senatu w rozdziale: Pozostała działalność "Opieka nad Polonią i Polakami za granicą" przedstawia tabela:

Dotacje celowe
z budżetu:

USTAWA

budżetowa

na

2001 rok

(w tys. zł)

USTAWA

budżetowa

na

2002 rok

(w tys. zł)

Projekt

budżetu

na 2003 rok

(w tys. zł)

Wskaźnik
dynamiki

4 : 3

(w %)

2002 = 100

Wskaźnik dynamiki

4 : 2

(w %)

2001 = 100

1

2

3

4

5

6

Na finansowanie lub dofinansowanie zadań (programowych) zleconych do realizacji: fundacjom, stowarzyszeniom oraz pozostałym jednostkom nie zaliczanym do sektora finansów publicznych

29.635

26.325

26.930

102%

91%

Na finansowanie lub do kosztów realizacji inwestycji i zakupów inwestycyjnych jednostek nie zaliczanych do sektora finansów publicznych

21.005

18.900

19.335

102%

92%

RAZEM

50.640

45.225

46.265

102%

91%

* * *22 października 2002 r. w Senacie odbyła się konferencja "Stanowienie prawa - kompetencje Senatu w procesie legislacyjnym", zorganizowana przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności pod honorowym patronatem marszałka Longina Pastusiaka.

W konferencji obok senatorów wzięli udział wybitni przedstawiciele nauki prawa oraz sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, członkowie Rady Legislacyjnej, Polskiego Towarzystwa Legislacyjnego, przedstawiciele Kancelarii Prezydenta RP i Rzecznika Praw Obywatelskich.

Głównym celem konferencji było możliwie precyzyjne określenie funkcji Senatu w procesie legislacyjnym na gruncie obowiązującej konstytucji, a także wypracowanie propozycji zmian konstytucji w części dotyczącej prawotwórczych kompetencji Senatu. Konferencja wpisuje się również, zdaniem przewodniczącej Komisji Ustawodawstwa i Praworządności senator Teresy Liszcz, w obchody 80-lecia inauguracji Senatu w odrodzonej Rzeczpospolitej.

Podstawą dyskusji były referaty prof. dr hab. Sławomiry Wronkowskiej-Jaśkiewicz, prof. dr. hab. Mariana Grzybowskiego, dr. Wojciecha Orłowskiego oraz dr. Marka Dobrowolskiego.

Przedmiotem dyskusji była także idea uchwalenia ustawy o tworzeniu prawa, a także sposób ukształtowania składu osobowego Senatu, gwarantujący najlepsze pełnienie przez tę Izbę funkcji strażnika dobrego prawa.

Otwierając konferencję, marszałek L. Pastusiak stwierdził m.in., że obecnie Senat po przyjęciu w 1997 r. nowej konstytucji jest trwałym elementem ustroju państwa, a aktywność legislacyjna Senatu potwierdza, że jest on autentycznym strażnikiem stanowienia dobrego prawa.

Marszałek przypomniał, że w ciągu roku funkcjonowania w bieżącej kadencji Senat wprowadził 1040 poprawek do omawianych ustaw, z czego prawie 85% przyjął Sejm. "Świadczy to o tym, że ta Izba wnosi konstruktywny wkład w jakość stanowionego prawa" - podkreślił.

Marszałek L. Pastusiak zwrócił uwagę, że obowiązująca konstytucja przewiduje znaczne uprawnienia prawodawcze Senatu, choć przyznał, że istnieje potrzeba bardziej precyzyjnego określenia kompetencji Senatu.

Marszałek Senatu przypomniał, że konstytucja wyposażyła Senat w prawo inicjatywy ustawodawczej. Do tej pory - ocenił marszałek - izba wyższa nie korzystała nadmiernie z tego uprawnienia. Zaczyna się to zmieniać, od początku obecnej kadencji Senat zainicjował już pięć ustaw, w komisjach trwają prace nad kolejnymi kilkunastoma projektami.

Przewodnicząca Komisji Ustawodawstwa i Praworządności senator T. Liszcz w swoim wystąpieniu wyraziła pogląd, że w konstytucji należy doprecyzować rolę Senatu. Zdaniem senator, okazją do tego może być zmiana ustawy zasadniczej związana z akcesją Polski do UE.

"Jest dosyć jasne, że zmiana konstytucji z 1997 r., chociażby w związku z wejściem do UE będzie potrzebna. Będzie to okazja do tego, żeby doprecyzować pozycję i rolę Senatu. Musimy być gotowi na ten moment, powinniśmy mieć gotowy projekt lepszego rozwiązania" - powiedziała senator.

Inspiracją do zorganizowania konferencji były, jak mówiła, dwa kolejne orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące poprawek Senatu.

W pierwszym TK uznał za niezgodny z konstytucją tryb wprowadzenia przez Senat poprawek do nowelizacji ustawy lustracyjnej wyłączającej spod lustracji wywiad i kontrwywiad oraz uznającej za agentów tylko tych, których współpraca szkodziła Kościołowi i opozycji. TK podkreślił w uzasadnieniu, że poprawka Senatu musi dotyczyć zawsze materii ustawy przyjętej przez Sejm.

W drugim orzeczeniu trybunał uznał, że niekonstytucyjny był tryb wprowadzenia przez Senat przepisów zmieniających metodę przeliczania głosów na mandaty do nowelizacji samorządowej ordynacji wyborczej. TK stwierdził, że Senat, wnosząc poprawki wprowadzające korzystny dla dużych ugrupowań system d'Hondta, przekroczył swoje konstytucyjne uprawnienia, ponieważ wyszedł poza materię nowelizacji.

Zdaniem senator T. Liszcz, senatorowie w swojej bieżącej pracy napotykają trudności wynikające z tego, że w konstytucji "może niedostatecznie precyzyjnie rola Senatu i relacje między Sejmem i Senatem zostały ustalone". "Jako senatorowie czujemy potrzebę doprecyzowania pewnych kwestii" - powiedziała.

* * *

25 października 2002 r. w Gdyni przy nabrzeżu skweru Kościuszki odbyła się uroczystość nadania imienia generała Tadeusza Kościuszki okrętowi Marynarki Wojennej. Wzięli w niej udział: premier Leszek Miller, marszałek Senatu Longin Pastusiak, wiceminister obrony narodowej Janusz Zemke, dowódca Marynarki Wojennej RP admirał Ryszard Łukasik i ambasador USA w Polsce Christopher Hill. Fregata rakietowa "Generał Tadeusz Kościuszko" jest drugim darem USA dla Polski, pierwszym był okręt ORP "Pułaski".

Matką chrzestną okrętu była Aleksandra Miller, która rozbijając butelkę szampana o burtę powiedziała: "Płyń po morzach i oceanach świata, sław imię amerykańskiego stoczniowca i polskiego marynarza. Nadaję ci imię ORP Generał Tadeusz Kościuszko".

Premier L. Miller powiedział, że polska Marynarka Wojenna wzbogaca się o nowy okręt, który jest potwierdzeniem naszych sojuszniczych zdolności do współdziałania z innymi armiami i marynarkami sojuszniczych sił wchodzących w skład Paktu Północnoatlantyckiego.

Podczas uroczystości premier L. Miller odznaczył, nadanym przez prezydenta RP, Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP dwóch marynarzy amerykańskich, a minister Janusz Zemke kolejnym trzem wręczył Złote Medale Wojska Polskiego, nadane przez ministra obrony narodowej.

* * *

Marszałek Longin Pastusiak przesłał na ręce przewodniczącego Rady Federacji Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej Siergieja Mironowa list z wyrazami głębokiego żalu i współczucia dla rodzin, których bliscy ponieśli śmierć w wyniku akcji odbijania zakładników w moskiewskim teatrze.

"Przesyłam także wyrazy współczucia tym dzieciom, kobietom i mężczyznom, którzy przeżyli i przeżywają te koszmarne dni. Ta moskiewska tragedia powinna jeszcze mocniej zjednoczyć międzynarodową koalicję do walki z terroryzmem. Terroru nie można niczym usprawiedliwiać. Wierzę, że wysiłkiem wszystkich narodów świata i elit politycznych źródła terroru zostaną usunięte, a narody będą budowały swoją przyszłość we wzajemnym poszanowaniu i pokoju, rozwiązując problemy w drodze dialogu, negocjacji politycznych i kompromisów" - napisał marszałek L. Pastusiak.

Diariusz Senatu RP: spis treści, poprzedni fragment