"Dzięki ambitnym zmianom jakie zapoczątkowane zostały na polskim Wybrzeżu i które począwszy od 1989 r. objęły ogromny obszar od Gdańska nad Bałtykiem do Władywostoku nad Pacyfikiem możemy dziś powiedzieć, że mamy nową Europę, mamy nowy świat, ale ciągle nie mamy ani nowego ładu europejskiego, ani nowego ładu światowego. U progu XXI wieku świat stoi wobec dylematu: ład czy anarchia. Czy pogrążymy się w otchłani chaosu czy też stworzymy pożądany ład międzynarodowy" - stwierdził marszałek.

Opisowo nowy ład światowy oznacza określenie długofalowych trendów ekonomicznych, technologicznych, militarnych, a także społeczno-politycznych, które będą miały decydujący wpływ na kształtowanie przyszłych stosunków w świecie. Obejmuje też wszystkie dramatyczne zmiany jakie mają miejsce w związku z zakończeniem zimnej wojny, rozpadem świata bipolarnego i bezprecedensową współpracę między niedawnymi ideologicznymi adwersarzami, która to współpraca zastąpiła konfrontację. Obejmuje nowy ład światowy także kształt wyłaniającego się systemu międzynarodowego wraz z potrzebą stworzenia nowej równowagi i nowych struktur.

Zdaniem Amerykanów pokój światowy i stabilność w świecie najskuteczniej może być zapewniona jeżeli powszechnie zapanuje liberalny wolnorynkowy kapitalizm. Bush senior wielokrotnie podkreślał ważną rolę światowych instytucji finansowych MFW i Banku Światowego w kształtowaniu nowego ładu globalnego. Spotkania na szczycie grupy najbardziej uprzemysłowionych państw świata G-8 zastąpiły dawne konferencje na szczycie supermocarstw.

Bardzo często wskazuje się na "stabilność" jako pożądaną cechę nowego ładu międzynarodowego. Poprzez nowy ład zamierza się nadać światu więcej stabilności i zabezpieczenia przed wstrząsami. Ale jak to uczynić? Demokratyzacja i wzrost niepodległościowych tendencji w różnych regionach świata przyczynił się jak dotąd raczej do wzrostu napięć i wybuchu konfliktów raczej wewnętrznych niż międzynarodowych /vide Jugosławia, obszary dawnego Związku Radzieckiego, Afryka/ niż do stabilizacji sytuacji. Stabilizację świata trzeba po prostu traktować jako długofalowy pożądany cel. W krótszym zaś okresie tworzyć organizacyjne mechanizmy i narzędzia zapobiegające nowym przejawom agresji.

Jeżeli nie uda się stworzyć globalnego systemu bezpieczeństwa to należałoby dążyć do stworzenia regionalnych systemów bezpieczeństwa. Tymczasem tylko w obszarze euroatlantyckim mamy system bezpieczeństwa oparty na NATO. Ale i ten system nie obejmuje całej Europy. Tymczasem pozostałe kontynenty bardziej przecież niestabilne nie stworzyły dotąd struktur bezpieczeństwa w Azji, Afryce czy Ameryce Łacińskiej. Ten kierunek działania stworzenie regionalnych systemów bezpieczeństwa i współpracy wydaje się być pożądany i możliwy do zrealizowania w dalszej perspektywie.

Niezależnie jaki ostateczny kształt będzie miał nowy ład międzynarodowy Stany Zjednoczone posiadają najwięcej atutów spośród wszystkich państw: największą gospodarkę, najsilniejszy potencjał militarny, technologiczny, finansowy a także największe wpływy polityczno-ideologiczne i kulturalne. Deficyt budżetowy, handlowy, wewnętrzne napięcia są czynnikami ograniczającymi działania zewnętrzne USA, ale żaden z innych krajów nie dorównuje Stanom Zjednoczonym pod względem statusu mocarstwowego. Nie ma w tej chwili na horyzoncie międzynarodowym kraju, który mógłby dorównać Stanom Zjednoczonym pod względem siły narodowej i wpływów międzynarodowych. Nie ma bowiem innego kraju, poza USA, który mógłby łączyć tzw. "hard" i "soft" power a więc potęgę polityczną, gospodarczą, dyplomatyczną i ideologiczną, kulturalną i wojskową angażując się w politykę światową.

Odnoszę wrażenie, że współcześni politycy na świecie są tak zajęci bieżącymi problemami, gaszeniem politycznych pożarów wewnętrznych i zewnętrznych, że zapomnieli o potrzebie stworzenia nowego ładu dla przyszłych pokoleń. A to ambitne zadanie czeka na podjęcie przez kogoś lub przez państwo, które będzie w stanie je intelektualnie i politycznie udźwignąć i nadać mu obieg międzynarodowy. Problem bowiem jest aktualny, pilny i w interesie społeczności międzynarodowej leży stworzenie takiego modelu ładu międzynarodowego do którego świat będzie systematycznie i bez wstrząsów zmierzał.

Rodzi się oczywiście pytanie kto powinien i kto jest w stanie podjąć się i udźwignąć politycznie i intelektualnie trudne zadanie stworzenia nowego ładu światowego. W warunkach demokratycznych zasad, które formalnie regulują stosunki międzynarodowe powinni to być wszyscy aktorzy światowej sceny politycznej, ale wiadomo, że ciężar gatunkowy państw jest bardzo zróżnicowany.

Ostatnio uwaga światowej opinii publicznej skupiona jest na stanie stosunków transatlantyckich. Zarówno Europa, jak i Ameryka mogłyby odegrać wiodącą rolę w tworzeniu nowego ładu międzynarodowego" - podkreślił marszałek L. Pastusiak.

"Porządek światowy stanowi swego rodzaju umowę między uczestnikami życia międzynarodowego i to nie tylko między najpotężniejszymi, w celu wypracowania zasad i struktur zapewniających wszystkim uczestnikom światowej polityki długofalowej globalnej stabilizacji. Ale jak widać budowa architektury nowego porządku światowego nie jest procesem łatwym, ale koniecznym jeżeli świat nie chce pogrążyć się w otchłani chaosu lub jednobiegunowej hegemonii.

Koniec zimnej wojny i załamanie się systemu tzw. realnego socjalizmu stworzyło szansę na stworzenie nowego, lepszego ładu światowego. Wyłania się on jednak bardzo powoli, zbyt powoli. Czas nie pracuje na rzecz nowego ładu jeżeli nie będzie towarzyszyć mu skoordynowane działanie międzynarodowe. Dziś już nie wystarczy myśleć i marzyć o świecie lepszym, pewniejszym i bardziej bezpiecznym. Trzeba dziś działać. Działać lokalnie, ale myśleć globalnie" - zakończył wykład marszałek Longin Pastusiak, doktor honoris causa Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni.

* * *

Na zaproszenie przewodniczącego Rady Federacji Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej Siergieja Mironowa, w dniach 16-18 czerwca 2003 r. delegacja Senatu RP pod przewodnictwem marszałka Longina Pastusiaka złożyła oficjalną wizytę w Federacji Rosyjskiej. W skład delegacji wchodzili senatorowie: Genowefa Grabowska, Zbigniew Kulak, Irena Kurzępa, Jerzy Markowski, Janina Sagatowska, Józef Sztorc oraz szef Kancelarii Senatu minister Adam Witalec.

Przedstawiciele Senatu przebywali w Moskwie oraz w obchodzącym w tym roku 300-lecie powstania Sankt Petersburgu.

Do głównych tematów rozmów i spotkań należały: stosunki polsko-rosyjskie i współpraca gospodarcza po przyszłym przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej oraz kwestia wiz, jakie nasz kraj będzie musiał w związku z tym wprowadzić, a także problemy Polonii, której opiekunem jest Senat, m.in. sprawa odszkodowań dla polskich ofiar stalinizmu w ZSRR. Problematyce międzynarodowo-gospodarczo-polonijnej tej wizyty odpowiadał skład delegacji, w którym znaleźli się m.in. przedstawiciele senackich komisji: Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej, Gospodarki i Finansów Publicznych oraz Emigracji i Polaków za Granicą. Jak podkreślał wielokrotnie podczas wizyty marszałek L. Pastusiak, delegacja była także reprezentatywna politycznie, gdyż oprócz członków największego klubu senackiego SLD-UP znaleźli się w niej reprezentanci klubu "Blok Senat 2001" oraz Koła Senatorów Ludowych i Niezależnych.

Podczas trzydniowej wizyty polska delegacja przeprowadziła rozmowy z przedstawicielami władz rosyjskich: przewodniczącym Rady Federacji Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej S. Mironowem, przewodniczącym Dumy Państwowej ZF FR Gienadijem Sielezniowem, wiceministrem spraw zagranicznych FR Siergiejem Razowem. Odbyło się również spotkanie z Wadimem Tiulpanowem, przewodniczącym Zgromadzenia Ustawodawczego Sankt Petersburga, a także - przy okazji obrad VII Petersburskiego Forum Ekonomicznego - z politykami uczestniczącymi w tym spotkaniu: przewodniczącym Senatu Republiki Czeskiej Peterem Pithartem i przewodniczącym Senatu Kazachstanu Oralbi Abdykarimowem. Zorganizowano również dwa duże spotkania ze społecznością polonijną w Moskwie i Sankt Petersburgu. Marszałek L. Pastusiak wygłosił przemówienie w trakcie otwarcia petersburskiego forum oraz odwiedził otwartą w tym mieście Polską Wystawę Narodową, czyli ekspozycję oferty naszego handlu i przemysłu.

Marszałek L. Pastusiak przekonywał swoich rosyjskich rozmówców, że po przystąpieniu Polski do UE stosunki polsko-rosyjskie nie tylko nie ulegną pogorszeniu, ale mogą zostać zdynamizowane. Rosjanie obawiają się, że będą mieli trudniejszy dostęp do polskiego rynku. Marszałek przekonywał, że choćby poziom ceł na rosyjskie towary przemysłowe będzie niższy niż obecnie. Jego zdaniem, wchodząc na polski rynek, rosyjscy przedsiębiorcy będą mieli dostęp do olbrzymiego rynku unijnego (450 milionów konsumentów). Polska chce też stać się pomostem między Unią a Rosją. Polska przedstawiła nieformalny dokument (tzw. non-paper) w sprawie przyszłego kształtu polityki wschodniej rozszerzonej Unii Europejskiej, propozycję budowy tzw. wymiaru wschodniego UE. Potwierdzono w tym dokumencie związki ze wschodnimi sąsiadami i przypomniano, że nie można tworzyć nowych podziałów w Europie. To stanowisko zostało uwzględnione w Komunikacie Komisji Europejskiej dla Rady UE i Parlamentu Europejskiego z marca br. pt. "Poszerzona Europa - sąsiedztwo: nowe ramy stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami".

Marszałek L. Pastusiak apelował do władz rosyjskich o dobre przygotowanie do wprowadzenia wiz w ruchu osobowym między naszymi państwami. Polska wyszła naprzeciw rosyjskim oczekiwaniom i przesunęła termin wprowadzenia wiz z 1 lipca br. na 1 października. Jesteśmy także gotowi wprowadzić bezpłatne wizy roczne dla mieszkańców Kaliningradu, żeby nie utrudniać wymiany towarowej i ruchu osobowego na granicy z obszarem rosyjskim, z którym bezpośrednio sąsiadujemy. Polska jest gotowa maksymalnie pójść na rękę wschodnim sąsiadom, ale do wprowadzenia wiz jest zobowiązana przez Unię Europejską. Jak podkreślał marszałek Senatu, proponowaliśmy nawet, aby przyjąć wariant, który udało się wynegocjować z Ukrainą - według niego polskie wizy dla obywateli rosyjskich byłyby bezpłatne, a Rosja w zamian nie wprowadzałaby reżimu wizowego dla Polaków. W każdym razie Polska jest do kwestii wiz przygotowana, ale to, jak będzie wyglądał system wizowy w praktyce zależy od przygotowań i woli współpracy strony rosyjskiej.

Marszałek L. Pastusiak starał się zainteresować rosyjskich polityków problemami Polonii mieszkającej w Rosji. W Sankt Petersburgu udało się uzyskać zapewnienie miejscowych władz, iż udzielą wsparcia działającym tam organizacjom polonijnym oraz pomogą im w uzyskaniu lokalu do prowadzenia działalności. Warunkiem jest jednak osiągnięcie porozumienia w łonie samej Polonii, która jest podzielona. Kolejną kwestią jest odzyskanie Domu Polskiego w Moskwie, zbudowanego w czasach carskich ze składek polskich i odebranego Polakom przez władzę radziecką. Rosyjscy rozmówcy deklarowali zainteresowanie sprawą, ale marszałek L. Pastusiak spotkał się też i z opinią, że właściwym adresatem tych postulatów jest mer Moskwy Jurij Łużkow.

Najtrudniejszym problemem wśród omawianych tematów była sprawa ewentualnych odszkodowań dla polskich ofiar stalinizmu w ZSRR. Postulatem Polonii jest uznanie przez władze rosyjskie narodu polskiego za represjonowany. Taki status na mocy obowiązującej w Rosji ustawy przyznano już m.in. Niemcom, Kałmukom, Tatarom, Koreańczykom. Byłoby to honorowe zadośćuczynienie, ale pomogłoby również w dochodzeniu przez Polaków mieszkających w Rosji odszkodowań za represje. Strona rosyjska zachowuje wobec tych postulatów wstrzemięźliwość, powołując się na przeszkody prawne, które mogłaby dopiero usunąć nowelizacja ustawy o rehabilitacji represjonowanych narodów. Podczas rozmów z marszałkiem L. Pastusiakiem rosyjscy politycy wyrażali obawy, że Polacy będą masowo występować o odszkodowania, na które brakuje pieniędzy. Już teraz mogą kierować w tej sprawie indywidualne pozwy, ale obecnie dochodzenie roszczeń jest długotrwałe i skomplikowane. Marszałek Senatu odpierał argumenty rosyjskich partnerów, że Polacy nie spełniają kryteriów narodu represjonowanego. Inni rozmówcy stwierdzali, że represjonowani Polacy mieszkali na dzisiejszym obszarze Ukrainy i Białorusi, a nie Rosji. Marszałek podkreślał, że obecna Rosja jest sukcesorem ZSRR i wzięła na siebie wszystkie jego zobowiązania.

Rosja jest natomiast gotowa ułatwić wypłatę odszkodowań ofiarom stalinizmu w ZSRR mieszkającym obecnie w Polsce. Ma to zapewnić rozporządzenie do obowiązującej ustawy z 1991 r. o rehabilitacji ofiar reżimu stalinowskiego. Przygotowania prawne mają służyć temu, żeby Polacy nie musieli przyjeżdżać do Rosji i ubiegać się o odszkodowanie przed instytucjami państwa rosyjskiego, ale żeby mogli otrzymać to zadośćuczynienie na terenie Polski od władz rosyjskich.

W pierwszym dniu pobytu w Rosji, 16 czerwca br., delegację przyjął przewodniczący rosyjskiej Rady Federacji S. Mironow. Podczas spotkania rozmawiano m.in. o wprowadzeniu przez Polskę wiz dla obywateli rosyjskich. Rozmówcy wyrazili zadowolenie z decyzji polskiego rządu przesuwającej datę wprowadzenia wiz dla Rosjan. Początkowo datą tą miał być 1 lipca, jednak w zeszły piątek polskie MSZ poinformowało, że ostatecznie Polska wprowadzi wizy dla Rosjan, Ukraińców i Białorusinów dopiero 1 października.

Dodał przy tym, że Rosja w ogóle dąży do zniesienia ruchu wizowego z krajami Unii Europejskiej. Propozycję w tej sprawie złożył w ubiegłym roku prezydent Władimir Putin, a dyskusji na ten temat poświęcono znaczną część petersburskiego szczytu Rosja - UE 31 maja br.

Ostatnim punktem pobytu w Moskwie było spotkanie w Ambasadzie RP z działaczami Kongresu Polaków w Rosji. Marszałek Pastusiak nawiązał do wyniku referendum akcesyjnego w Polsce, mówiąc, iż ma do przekazania dobrą wiadomość, że większość Polaków, przy dobrej frekwencji, opowiedziało się za wejściem do Unii Europejskiej. Podziękował też Polonii za poparcie dla akcesji naszego kraju do UE, podkreślając, że frekwencja w punktach głosowania poza granicami Polski była wyższa niż w kraju i wyniosła około 60%. Marszałek L. Pastusiak poinformował również, że w tym roku dotacja przekazywana Polonii przez Senat jest wyższa. Zastrzegł, że są to pieniądze pochodzące z polskiego budżetu, a nie środki organizacji, fundacji i stowarzyszeń, które są jedynie pośrednikami w ich przekazywaniu.

Wiele zadawanych pytań dotyczyło podwójnego obywatelstwa. Ku rozczarowaniu części przedstawicieli Polonii marszałek przyznał, że polskie prawo nie przewiduje dla nich możliwości posiadania dwóch obywatelstw. "Polska nie uznaje podwójnego obywatelstwa, choć w praktyce je toleruje. Jeżeli dosłownie traktować obecne prawodawstwo, to rosyjscy Polacy nie są w stanie uzyskać obywatelstwa RP, zachowując jednocześnie rosyjskie" - powiedział marszałek Senatu.

W Moskwie delegacja w towarzystwie ambasadora RP w Rosji Stefana Mellera złożyła wieniec od Senatu RP na Grobie Nieznanego Żołnierza przy murze kremlowskim. Na Cmentarzu Dońskim złożono też wiązanki i zapalono znicze na grobach dowódcy AK gen. Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka" i zastępcy delegata rządu RP na kraj Stanisława Jasiukowicza, skazanych w 1945 r. w tzw. procesie szesnastu i zmarłych w więzieniu radzieckim. W rosyjskiej stolicy senacka delegacja zwiedziła też Wielki Pałac Kremlowski i Katedrę Chrystusa Zbawiciela.

W tym samym dniu delegacja spotkała się w Konsulacie Generalnym RP w Sankt Petersburgu z przedstawicielami Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego "Polonia" oraz Związku Polaków. Obecni byli także przedstawiciele Polonii z innych miast, m.in. z dalekiego Archangielska. Marszałek L. Pastusiak wyraził przekonanie, że wejście Polski do Unii otworzy nowe możliwości dla stosunków polsko-rosyjskich, a dobre relacje Polski z Rosją to dobra prognoza dla Polaków za wschodnią granicą. Marszałek poinformował, że o ile w ubiegłym roku Senat przekazał około 108 tys. zł dla Polaków w Petersburgu, o tyle w tym roku ta kwota jest wyższa i wynosi ponad 129 tys. zł. Senatorowie przekazali dary dla Polonii - magnetowid z zestawem polskich filmów oraz kserokopiarkę dla placówki szkolnej. Apelowano do dwóch organizacji polonijnych o porozumienie. "Zgoda buduje, niezgoda rujnuje. Mamy mądre przysłowia, ale nie umiemy ich stosować. Władze miasta obiecały wam pomóc, ale musicie się sfederować" - podkreślał marszałek L. Pastusiak. Senatorowie J. Markowski i Z. Kulak zachęcali petersburskich Polaków do rozwoju przedsiębiorczości, do nawiązania współpracy biznesowej z przedstawicielstwami polskich firm w tym mieście, a senator G. Grabowska do położenia nacisku na edukację. W tej ostatniej kwestii podkreślano, że młodzież polonijna, korzystająca ze stypendiów w kraju, powinna po zakończeniu nauki prowadzić pracę edukacyjną we własnym środowisku, zamiast starać się o pobyt stały w Polsce, jak się to obecnie dzieje w 75% wypadków. Marszałek L. Pastusiak obiecał dofinansowywać imprezy edukacyjne, seminaria i konferencje. "Zwiększamy pomoc, ale oczekujemy większej inicjatywy i przedsiębiorczości" - stwierdził.

18 czerwca br. marszałek L. Pastusiak wziął udział w uroczystym otwarciu VII Petersburskiego Forum Ekonomicznego. Forum jest jednym z największych wydarzeń w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw. Jego gospodarzem jest przewodniczący rosyjskiej Rady Federacji S. Mironow, który już kolejną kadencję przewodniczy Radzie Zgromadzenia Międzyparlamentarnego Państw Członkowskich WNP. Uczestniczą w nim politycy z krajów WNP oraz goście z Europy Środkowowschodniej, a także przedstawiciele zachodnioeuropejskich instytucji gospodarczych i politycznych. W tym roku w forum uczestniczyli m.in. premier Rosji Michaił Kasjanow i prezydent Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju Jean Lemierre.

W swoim wystąpieniu podkreślił, że tegoroczne forum obradowało pod hasłem "Efektywna gospodarka, godne życie", które wskazuje na potrzebę włączenia gospodarki do służby na rzecz realizacji uniwersalnych wartości humanistycznych. Marszałek L. Pastusiak zaznaczył, że z Petersburgiem było związanych wielu wybitnych Polaków, m.in. Adam Mickiewicz, inżynier Stanisław Kierbedź, czy też kompozytor Michał Ogiński. Dodał, że kultywowanie przyjaźni polsko-rosyjskiej w integrującej się Europie powinno stać się wyzwaniem dla obu naszych społeczeństw i narodów. Petersburg może w tym względzie odegrać rolę wiodącą. Podkreślał też szanse na intensyfikację polsko-rosyjskich stosunków gospodarczych. Marszałek wyraził radość, że do Petersburga przyjechała liczna grupa przedstawicieli polskiego środowiska politycznego i gospodarczego oraz nadzieję, że jeszcze liczniejsza będzie delegacja rosyjska, która zaszczyci XIII Forum Ekonomiczne Europy Środkowej i Wschodniej w dniach 4-6 września 2003 r. w Krynicy.

Podczas rozmowy z G. Sielezniowem marszałek Senatu poruszył temat Polonii, wiz i integracji europejskiej. Spotkanie z P. Pithartem dotyczyło m.in. propozycji Konwentu UE, aby w 2009 r. zmieniły się zasady podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej, ustalone na szczycie w Nicei. Nowe zasady byłyby niekorzystne dla Polski, ale także dla Czech. Rozmówcy zgodzili się, że oba państwa powinny wspólnie sprzeciwiać się tej niekorzystnej reformie. Ze swoim kazachskim odpowiednikiem marszałek L. Pastusiak rozmawiał o problemach, jakie wynikają z niewywiązywania się ministerstwa oświaty Kazachstanu z umowy, która dotyczy finansowania pracy polskich nauczycieli wśród Polonii tego kraju. O. Abdykarimow zadeklarował, że jeśli otrzyma konkretne przykłady łamania umowy, zaangażuje swój autorytet w rozwiązanie tego problemu. Marszałek L. Pastusiak prosił także o opiekę władz nad trzema polskimi cmentarzami w Kazachstanie. Na jednym z nich znajdują się groby żołnierzy gen. Władysława Andersa.

W ostatnim dniu pobytu w Petersburgu marszałek i senatorowie wizytowali Polską Wystawę Narodową. Trwająca od 16 do 19 czerwca br. w hali SKK ekspozycja była najbardziej prestiżową prezentacją polskiej oferty handlowej, przeznaczonej na rynki rosyjskie w 2003 r., oraz elementem polityki odzyskiwania rynków wschodnich. Była też jednym z polskich akcentów obchodów 300-lecia miasta. Organizatorem wystawy była Krajowa Izba Gospodarcza przy współudziale Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oraz Konsulatu Generalnego RP.

* * *

W Sankt Petersburgu rozpoczęło się 7. Forum Ekonomiczne, jedna z najważniejszych imprez w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw. Uczestniczą w nim politycy z krajów WNP oraz goście z Europy Środkowo-wschodniej oraz przedstawiciele zachodnioeuropejskich instytucji gospodarczych i politycznych. Gospodarzem Forum, w którym uczestniczyli m.in. marszałek Senatu RP Longin Pastusiak oraz premier Rosji Michaił Kasjanow, był przewodniczący Rady Federacji Rosji Siergiej Mironow.

Podczas otwarcia Forum 18 czerwca 2003 r. marszałek Senatu RP Longin Pastusiak powiedział:

1. Jest dla mnie zaszczytem udział w uroczystym otwarciu tak ważnego spotkania, jakim się stało, odbywające się już po raz siódmy, Petersburskie Międzynarodowe Forum Ekonomiczne.
   W tym roku Forum zbiera się pod hasłem "Efektywna gospodarka, godne życie", które wskazuje na potrzebę włączenia gospodarki do służby na rzecz realizacji uniwersalnych wartości humanistycznych. Zapewnienie dynamiki rozwoju gospodarczego oraz ukierunkowanie tego rozwoju na człowieka, to największe wyzwanie, przed jakim stanęła globalizująca się cywilizacja europejska, na początku XXI wieku.
   Tegoroczne Forum odbywa się w 300-setną rocznicę rozpoczęcia budowy Petersburga przez cara Piotra I, twórcy światłej, proeuropejskiej polityki Rosji. Petersburg - w latach 1712 - 1918 stolica Rosji - stał się w drugiej połowie XVIII i w XIX wieku jednym z ważnych centrów politycznych Starego Kontynentu. Połączenie głównych obchodów 300-setnej rocznicy Petersburga ze szczytami Rosja - Unia Europejska oraz Rosja - USA, miało w tym kontekście znaczenie symboliczne. Polska w osobach Prezydenta i Premiera uczestniczyła w obchodach jubileuszu tego wspaniałego miasta.
2. Warto w tym miejscu przypomnieć, że Petersburg od początku swojego istnienia był zamieszkany przez znaczną liczbę cudzoziemców - Niemców, Polaków, Francuzów, Finów, Estończyków i Łotyszy. Na podziw zasługuje kulturowy pluralizm tego miasta i jego różnorodność religijna. Trudno gdziekolwiek w świecie wyobrazić sobie miasto, w którym przy głównej ulicy - Newskim Prospekcie - stałyby obok siebie świątynie prawosławna, luterańska, ormiańska i katolicka.
   Liczba Polaków w Petersburgu w roku 1840 przekroczyła 20 tys., a przed wybuchem I wojny światowej sięgała już 70 tysięcy. Była to wówczas najliczniejsza mniejszość narodowa w stolicy Rosji. Z Petersburgiem związane są takie nazwiska znanych Polaków, jak przykładowo: Adam Mickiewicz, językoznawca Jan Baudouin de Courtenay, socjolog prawa Leon Petrażycki, historyk starożytności Tadeusz Zieliński, inżynier Stanisław Kierbedź, czy też kompozytor Michał Ogiński.
   Polska, obok wielu innych krajów europejskich, aktywnie się włączyła w przygotowania do tegorocznego jubileuszu miasta nad Newą: jubileuszowy program "Polski Petersburg" składa się z wielu projektów. Są wśród nich przedsięwzięcia wydawnicze, odsłonięcie tablic pamiątkowych znanych Polaków mieszkających w Petersburgu, konferencje, wystawy, czy też koncerty. W realizacji tych przedsięwzięć uczestniczą wybitni twórcy kultury i naukowcy obu krajów, znane instytuty, akademie, wydawnictwa oraz organizacje koncertowe.
   Sądzę, że kultywowanie przyjaźni polsko-rosyjskiej w integrującej się Europie, w oparciu o pozytywne doświadczenia z historii, powinno stać się wyzwaniem dla obu naszych społeczeństw i narodów. Petersburg może w tym względzie odegrać rolę wiodącą.
3. Za rzecz istotną uważam to, iż głównymi organizatorami Petersburskiego Międzynarodowego Forum Ekonomicznego są ciała parlamentarne: Rada Federacji Zgromadzenia Federalnego Federacji Rosyjskiej oraz Rada Zgromadzenia Międzyparlamentarnego Państw Członkowskich Wspólnoty Niepodległych Państw. Parlamenty, aby móc w sposób zadawalający odpowiadać na wyzwania związane z dynamiką przemian współczesnych globalizujących się gospodarek, muszą w sposób aktywny pozyskiwać informacje nt. tych przemian. Powinny mieć też możliwość jak najszerszej konfrontacji wypracowywanych przez siebie rozwiązań legislacyjnych z opiniami praktyków.
4. Transformacja ustrojowa i gospodarcza w krajach Europy Środkowej i Wschodniej po 1989 r. zaczynała się przeważnie od przebudowy parlamentów. W Polsce w roku 1989 utworzony został Senat: stał się on pierwszą w pełni demokratyczną instytucją tak III Rzeczypospolitej, jak i szerzej - w całej byłej wspólnocie komunistycznej. To Senat w początkowym okresie po 1989 r. w pierwszym rzędzie legitymizował gruntowną i trudną, ale ozdrowieńczą reformę gospodarki. Reformę, która nie miała wcześniej precedensów. To w Senacie w tym okresie rozpoczynała się procedura uchwalania budżetu, jak też opiniowane były projekty uchwał Parlamentu dotyczące finansów państwa.
   Ogromną zasługą Senatu, niezwykle istotną z punktu widzenia rozwoju gospodarczego kraju, był jego udział w odbudowie samorządności lokalnej w Polsce. Z inicjatywy Senatu, już w pierwszych miesiącach 1990 r. odbudowany został samorząd gminny.
5. Wyzwaniem, przed którym stoi Parlament Polski - tak Sejm jak i Senat - w związku z przystępowaniem do Unii Europejskiej, jest udział w mechanizmie stanowienia prawa w Unii. Rola parlamentów narodowych w poszerzonej Unii Europejskiej rozpatrywana jest obecnie w ramach Konwentu Europejskiego, pod przewodnictwem Valery'ego Giscarda d'Estainga. Dwóch spośród trzech polskich członków Konwentu to parlamentarzyści. Jeden reprezentuje Rząd. Zadaniem Konwentu jest przygotowanie projektu nowego Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej, który zostanie wniesiony pod obrady Konferencji Międzyrządowej 2004.
   Debata nad rolą parlamentów narodowych w Unii Europejskiej prowadzona jest w kontekście szerszego problemu - redukcji deficytu demokratycznego Unii. Wspólnota Europejska od początku budowana jest na fundamencie praw człowieka oraz wartości demokratycznych, stanowiących dziedzictwo cywilizacji zachodnioeuropejskiej i kreujących jej tożsamość. Redukcja deficytu demokratycznego Unii, pomóc powinna w uzyskaniu poparcia opinii publicznej dla dalszego procesu integracji europejskiej.
6. Oczywiście szerszym tłem problemu deficytu demokratycznego i erozji roli parlamentów narodowych, w szczególności w odniesieniu do spraw gospodarczych, jest proces globalizacji. Coraz większe obszary życia obywatela państwa narodowego uzależnione są od decyzji podejmowanych na szczeblu ponadnarodowym, na które parlament narodowy nie ma wpływu.
7. Polityka zagraniczna i to szczególnie w jej wymiarze gospodarczym jest bardzo istotnym tematem debat w Parlamencie Rzeczypospolitej Polskiej. Wynika to przede wszystkim ze wspomnianego wpływu spraw zagranicznych, szczególnie w okresie transformacji, na wewnętrzny rozwój gospodarczy państwa. Stąd też obecnie pozwolę sobie sformułować kilka uwag nt. polsko-rosyjskich stosunków gospodarczych, w kontekście przystępowania Polski do Unii Europejskiej z dniem 1 maja 2004 r.
   Generalnie oceniamy, że akcesja Polski do UE będzie czynnikiem sprzyjającym rozwojowi wzajemnego handlu. Otworzy ona przed przedsiębiorcami rosyjskimi nowe potencjalne możliwości działania na rynku polskim, między innymi - perspektywę wzrostu eksportu wyrobów przemysłowych, na które obowiązywać będą niższe stawki celne. Wydaje się również istotnym, że funkcjonujące w Polsce firmy rosyjskie będą mogły orientować się w swej działalności na rynek zjednoczonej Europy, co powinno skutkować dodatkowymi korzyściami wynikającymi ze zwiększenia skali produkcji i sprzedaży.
8. Na początku br. polskie MSZ konsultowało z naszymi sąsiadami na wschodzie, w szczególności z Rosją, nieformalny dokument (tzw. non-paper) w sprawie przyszłego kształtu polityki wschodniej rozszerzonej Unii Europejskiej. Stanowisko polskie uwzględnione zostało w Komunikacie Komisji Europejskiej dla Rady UE i Parlamentu Europejskiego z marca br. pt. "Poszerzona Europa - sąsiedztwo: nowe ramy stosunków z naszymi wschodnimi i południowymi sąsiadami". Przedstawiając propozycje budowy tzw. wymiaru wschodniego Unii Europejskiej, Polska potwierdziła swoje związki ze swoimi wschodnimi sąsiadami i przypomniała, że nie można tworzyć nowych podziałów w Europie. Według polskiego MSZ: "Polityka wschodnia UE mogłaby, w perspektywie średnioterminowej, zmierzać stopniowo ku utworzeniu europejskiej przestrzeni współpracy politycznej i gospodarczej w obrębie Szerokiej Europy (Wider Europe). Powinna ona działać w oparciu o koncepcję wspólnej europejskiej przestrzeni gospodarczej, już zarysowanej w relacjach z Rosją, włączając współpracę polityczną oraz wymiary społeczny i ludzki".
9. Istotne rezerwy dla rozszerzenia polsko-rosyjskiej współpracy gospodarczej kryją się w podejmowaniu wspólnych inwestycji i pogłębianiu kontaktów na szczeblu międzyregionalnym.
   W związku z tym widzimy potrzebę intensyfikacji działań mających na celu przechodzenie we wzajemnych stosunkach gospodarczych od prostej wymiany towarowej do bardziej zaawansowanych form współpracy - realizacji projektów inwestycyjnych i kooperacyjnych z wiodącymi regionami Federacji Rosyjskiej. Pogląd ten dotyczy zarówno działań firm polskich na rynku rosyjskim, jak i rosyjskich w Polsce.
   Zainteresowani jesteśmy udziałem polskich firm w rozwoju gospodarczym Obwodu Kaliningradzkiego FR w drodze realizacji inwestycji w różnych branżach przemysłu i w zakresie infrastruktury graniczno-transportowej. Podejście takie określa bliskie sąsiedztwo i wieloletnie tradycje kontaktów gospodarczych.
   Wysoko oceniamy potencjalne możliwości współpracy inwestycyjnej z innymi rosyjskimi regionami, w tym w szczególności z Sankt Petersburgiem - jednym z ważniejszych ośrodków przemysłowych i handlowych Rosji, oferującym parterom zagranicznym atrakcyjne warunki prowadzenia działalności gospodarczej, z którym łączą nas również wieloletnie tradycje kontaktów międzyludzkich i gospodarczych.
10. Na zakończenie, pragnę wyrazić satysfakcję z faktu, że w tegorocznym Petersburskim Międzynarodowym Forum Ekonomicznym biorą tak licznie udział przedstawiciele rządu oraz kręgów gospodarczych z Polski.
    Chciałbym wyrazić też nadzieję, że jeszcze liczniejsza, proporcjonalnie do wielkości kraju, będzie delegacja rosyjska, która zaszczyci XIII Forum Ekonomiczne (Europy Środkowej i Wschodniej), jakie odbędzie się w dniach 4-6 września 2003 r. w Krynicy. W tym roku głównym tematem Forum będzie "Rozszerzenie Unii Europejskiej - pierwszy czy ostatni etap integracji?"

* * *

16 czerwca 2003 r. Delegacja Zgromadzenia Parlamentarnego NATO została przyjęta przez wicemarszałka Ryszarda Jarzembowskiego.

* * *

* * *

* * *

* * *

* * *

* * *

Na zaproszenie marszałka Senatu RP przebywa w Polsce z oficjalną wizytą przewodniczący Senatu Królestwa Hiszpanii Juan José Lucas Giménez wraz z delegacją. 4 czerwca 2003 r. gości przyjął marszałek Longin Pastusiak. W spotkaniu uczestniczyła senator Krystyna Sienkiewicz reprezentująca polsko-hiszpańską grupę parlamentarną.

Przewodniczący Senatu Hiszpanii wyraził zadowolenie z możliwości spotkania się podczas obecnej wizyty w Polsce nie tylko z politykami, ale również ze środowiskami naukowymi Gdańska i Radomia. Gotów jest bowiem dzielić się doświadczeniami z transformacji gospodarczej i społecznej Hiszpanii po integracji z UE. W rozmowie z marszałkiem Senatu RP szczególną uwagę zwrócił na rolnictwo. Jak stwierdził, gospodarstwa, które kiedyś produkowały na własne zaopatrzenie, dziś - dzięki unijnym funduszom pomocowym - są konkurencyjne wobec gospodarstw w innych krajach Unii. Funkcjonowanie unijnego systemu zmieniło strukturę rolną, wpłynęło na rozwój turystyki wiejskiej, dbałość o środowisko, ochronę regionalnej architektury, modernizację wsi, wreszcie - na całą politykę społeczną.

* * *

3 czerwca 2003 r. wizytę w Senacie RP złożyła przebywająca w Polsce prezydent Irlandii Mary McAleese wraz z delegacją. Gości przyjął marszałek Longin Pastusiak.

Marszałek podkreślił, że Polskę i Irlandię łącza więzy przyjaźni i wspólnota kulturowo-religijna. Jak stwierdził, podczas negocjacji z Unią Europejską wielokrotnie doświadczaliśmy dowodów sympatii Irlandczyków wobec Polski. Marszałek Longin Pastusiak podziękował za okazane nam wsparcie i pomoc. Powiedział także, iż Polacy z uwagą śledzą doświadczenia Irlandii, kraju, który umiał wykorzystać członkostwo w UE dla rozwoju swej gospodarki i podniesienia znaczenia państwa na scenie międzynarodowej. Marszałek wyraził zadowolenie, że Irlandia nie zamierza wprowadzić okresów przejściowych w swobodnym przepływie siły roboczej po wejściu Polski do Unii.

Prezydent Mary McAleese potwierdziła polsko-irlandzkie sympatie. Zapowiedziała, że 1 maja 2004 roku w Dublinie Irlandia uroczyście powita 10 nowych członków Unii Europejskiej, a Polska będzie w tym gronie przyjmowana szczególnie serdecznie.

Kolejną omawianą sprawą była opieka nad rodakami mieszkającymi poza krajem. Marszałek Longin Pastusiak poinformował o roli Senatu jako patrona Polonii. Interesowało go, jak Irlandia, której diaspora jest znacznie liczniejsza od polskiej, reguluje instytucjonalnie tę kwestię, a także jakie są uprawnienia wyborcze obywateli Irlandii mieszkających poza ojczystym krajem.

* * *

2 czerwca 2003 r. marszałek Senatu Longin Pastusiak przyjął, przebywającego w Polsce z prywatną wizytą, prezydenta Zjednoczonej Republiki Tanzanii Benjamina Williama Mkapa.

Marszałek Longin Pastusiak podziękował za sympatię, jaką prezydent Benjamin William Mkapa darzy Polskę i Polaków, zwłaszcza przebywających w Tanzanii polskich misjonarzy, księży, zakonnice. Marszałek przypomniał losy Polaków podczas II wojny światowej, kiedy po gehennie syberyjskiej tysiące naszych rodaków schroniło się w Tengeru, a społeczeństwo tanzańskie udzieliło im gościny. Marszałek wyraził zadowolenie, że największa nekropolia polska w Tanzanii została niedawno odnowiona. Poinformował, że władze RP zamierzają uroczyście, w sposób oficjalny zakończyć przeprowadzone tam prace renowacyjne.

Marszałek Longin Pastusiak przekazał prezydentowi Tanzanii informację o roli polskiego Senatu w procesie legislacyjnym, a także sprawowaniu opieki nad Polonią. Marszałek poinformował również o istnieniu w polskim parlamencie Polsko-Afrykańskiej Grupy Parlamentarnej. Zapewnił o gotowości Polski do rozwijania współpracy z Tanzanią. Wyraził przekonanie, że po naszej integracji z UE stosunki obu krajów znacznie się ożywią.

* * *

* * *

Marszałek Senatu L. Pastusiak przedstawił "senatorom" międzynarodową umowę w sprawie akcesji Polski do Unii Europejskiej. Następnie odbyła się debata. W jej trakcie uczniowie zadali kilkadziesiąt pytań, w których prosili o wyjaśnienie kwestii związanych z tożsamością narodową państw będących członkami UE. Pytali o korzyści i wady umowy dla Polski; czy zmniejszy się lub zwiększy bezrobocie w Polsce po przystąpieniu do Unii. Na wszystkie pytania odpowiadał marszałek Senatu L. Pastusiak, podkreślając iż członkostwo Polski w Unii jest przede wszystkim wielką szansą dla młodego pokolenia Polaków, przed którymi otwierają się możliwości życia w strefie demokracji i dobrobytu. W głosowaniu na 44 "senatorów" 34 opowiedziało się za ratyfikacją układu o członkostwie Polski w Unii Europejskiej, 5 - było przeciw, 3 - wstrzymało się oraz 2 - nie głosowało.

Dalsza część archiwum