Warszawa, dnia 10.02.1999 r.

Szanowna Pani Marszałek,

W odpowiedzi na Oświadczenie Senatora - Pana Jerzego Suchańskiego w sprawie sposobu realizacji ekwiwalentu za tzw. "mienie zabużańskie", złożone na 28. posiedzeniu Senatu w dniu 20 stycznia 1999 r., które przy piśmie Pani Marszałek z dnia 25 stycznia 1999 r. (AG/043/10/99/IV) zostało skierowane do Prezesa Rady Ministrów - Pana Jerzego Buzka a następnie przekazane przez Dyrektora Sekretariatu Prezesa RM - Pana Gabriela Beszłeja w dniu 26 stycznia 1999 r. (SJB 440-18/99) do Ministra Skarbu, uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

Obecnie obowiązujące w tym zakresie przepisy: 1) art. 212 ustawy
z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. Nr 115, poz. 741) oraz 2) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 1998 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 32), jednoznacznie określają tryb i zasady postępowania w przedmiotowej sprawie. Realizacja roszczeń z powyższego tytułu może się odbywać w drodze przetargu (par. 6 ww. rozporządzenia) na nieruchomości Skarbu Państwa, organizowanego i przeprowadzanego (od 01.01.1999 r.) przez Starostę Powiatu miejsca zamieszkania osoby repatriowanej, na podstawie zaświadczenia stwierdzającego uprawnienia do rekompensaty i określającego jej wysokość. Powołane przepisy mają charakter przejściowy, tzn. będą obowiązywały do czasu wejścia w życie ustawy reprywatyzacyjnej. Ministerstwo Skarbu Państwa nie dysponuje wykazem powiatów (ani terminów), których starostowie organizują i ogłaszają przetargi na nieruchomości Skarbu, w których mogą uczestniczyć repatrianci.

Istnieją także pewne możliwości realizacji ekwiwalentów na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zagospodarowaniu nieruchomości Skarbu Państwa przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej (Dz.U. Nr 79, poz. 363). Stosownie do art. 16 tej ustawy osoby uprawnione do otrzymania ekwiwalentu za mienie nieruchome, pozostawione poza granicami kraju, mogą nabywać nieruchomości, które pozostawiły ww. wojska. Wnioski należy kierować do wojewodów, właściwych ze względu na położenie przejętych nieruchomości.

Odstępstwem od realizacji roszczeń zabużańskich przez Skarb Państwa jest wydanie przez wójta gminy, burmistrza lub prezydenta miasta, decyzji o nieodpłatnym przekształceniu prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności na rzecz użytkowników wieczystych lub ich następców pranych, którym nieruchomość została oddana, jako ekwiwalent za mienie pozostawione poza granicami kraju, w użytkowanie wieczyste, o ile ta nieruchomość stanowi własność komunalną gminy. Podstawę prawną do ww. przekształcenia stanowi art. 6 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego, przysługującego osobom fizycznym, w prawo własności (Dz.U. Nr 123, poz. 781) i Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie wniosków
o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności (Dz.U.
Nr 157, poz. 1037).

Obecne trudności w realizacji roszczeń zabużańskich wynikają z faktu, że osoby uprawnione do ekwiwalentnej rekompensaty z tytułu utraty nieruchomości na skutek repatriacji mogą otrzymać jedynie ekwiwalent w formie rzeczowej (tzn. w postaci działek budowlanych, budynków lub lokali) i w trybie obowiązujących w tym zakresie przepisów. Nie są natomiast przewidziane wypłaty rekompensat w formie pieniężnej.

Faktem jest także, że urzędy powiatowe (do 31.12.1998 r. - urzędy rejonowe) nie dysponują dostateczną pulą nieruchomości Skarbu Państwa na realizację tego celu a obowiązujące przepisy nie pozwalają na zaspokajanie roszczeń zabużańskich z innych źródeł, np. z Zasobów Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, Agencji Mienia Wojskowego, gmin, czy uwłaszczonych przedsiębiorstw państwowych, przekształconych w spółki, których działalność regulują odrębne akty prawne nie pozwalające na zaliczanie wartości mienia pozostawionego za granicą za zbywane przez te podmioty nieruchomości Skarbu Państwa.

W związku z powyższym Rząd RP, chcąc uregulować problem własności oraz rekompensat, m.in. w tytułu repatriacji, już na początku swojej działalności przyjął założenia oraz podjął prace nad projektem ustawy o reprywatyzacyjnej nieruchomości i niektórych ruchomości osób fizycznych przejętych przez Państwo lub gminę miasta stołecznego Warszawy oraz o rekompensatach, które zbliżają się do końca. Projekt został już zaakceptowany przez Komisję Prawniczą Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Komitet Społeczny Rady Ministrów. Obecnie oczekuje się na zajęcie stanowiska
w sprawie projektu już tylko przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów, po czym Rada Ministrów podejmie decyzję o skierowaniu projektu przez Rząd RP do Sejmu. Zamierzeniem Rządu jest, aby problem reprywatyzacji i rekompensat został rozwiązany jednym aktem prawnym w odniesieniu do wszystkich osób (w skali całego kraju), które utraciły swoje mienie na skutek repatriacji i nacjonalizacji.

Pragnę także zaznaczyć, że jednym z podstawowych założeń regulacji zobowiązań Skarbu Państwa wobec osób poszkodowanych z powyższych tytułów, przyjętym przez Rząd, jest ochrona budżetu Państwa. Dlatego rozwiązania projektu ww. ustawy idą w kierunku bezgotówkowych świadczeń reprywatyzacyjnych. Jednakże należy stwierdzić, że Rząd stara się zapewnić odpowiednią pulę składników majątkowych na realizację tych roszczeń, aby ustawa reprywatyzacyjna mogła spełnić założone cele i nie pozostała "martwym aktem prawnym"

Projekt przedmiotowej ustawy przewiduje rekompensatę dla Zabużan
w formie bonów reprywatyzacyjnych, które pozwolą im nabywać od Skarbu Państwa nieruchomości (uwidocznione w katalogach nieruchomości, zbywanych przez Skarb Państwa za bony, które utworzy Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa po uchwaleniu ustawy reprywatyzacyjnej przez parlament), przedsiębiorstwa lub zorganizowane ich części, lokale mieszkalne, zbywane przez Skarb Państwa, gminę lub związek komunalny, dla dotychczasowych najemców, oraz jednostki uczestnictwa Funduszu Inwestycyjnego Bonów Reprywatyzacyjnych, któremu Skarb Państwa będzie zbywał akcje i udziały w spółkach prawa handlowego. Osobom, które otrzymały częściowe zadośćuczynienie za nieruchomości pozostawione poza granicami Polski, zgodnie z projektem ustawy, będzie przysługiwać rekompensata wyrównawcza do wartości utraconych nieruchomości. Wartość świadczenia reprywatyzacyjnego, przysługującego osobie uprawnionej, ma być równa wartości utraconych nieruchomości i będzie ustalona ostatecznie w decyzji wojewody. Projekt ww. ustawy nie przewiduje rekompensaty za utracone korzyści.

Według wymienionego projektu ustawy reprywatyzacyjnej, realizacja roszczeń zarówno zabużańskich jak i z tytułu nacjonalizacji będzie się odbywać w trybie administracyjnym. Właściwym organem do rozpoznania sprawy i wydania decyzji o przyznaniu świadczeń reprywatyzacyjnych będzie wojewoda, na którego terytorium zamieszkuje repatriant lub, na którego terytorium, była położona nieruchomość znacjonalizowana.