Minister Edukacji Narodowej przekazał informację w związku oświadczeniem senatora Henryka Stokłosy, złożonym na 53. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 59):
Warszawa, 2000.04.25
Pani
Alicja Grześkowiak
Szanowna Pani Marszałek,
Nawiązując do oświadczenia Pana Senatora Henryka Stokłosy złożonego na 53. posiedzeniu Senatu w dniu 29 marca br. w sprawie środków finansowych na realizację zadań przekazanych przez administrację centralną, uprzejmie Panią Marszałek informuję.
Wraz z przejęciem przez samorządy odpowiedzialności za realizowanie zadań oświatowych wprowadzono algorytmy mające na celu przezwyciężenie częstokroć uznaniowego, historycznie ukształtowanego rozdziału środków. Algorytmy te zobiektywizowały metody alokacji środków na oświatę dla jednostek samorządu terytorialnego, tym niemniej nie mogły prowadzić do realizacji zasady "pieniądz idzie za uczniem" w tym sensie, że
wysokość subwencji oświatowej zależy wyłącznie od liczby uczniów oraz typów i rodzajów szkół (art. 35 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 (Dz.U. nr 150, poz. 983).W odniesieniu do subwencji oświatowej dla gmin, dotychczasowe podstawowe rozwiązania nie odzwierciedlały zasady "pieniądz idzie za uczniem", gdyż gwarantowały gminom, że niezależnie od zmniejszającej się liczby uczniów, realna wartość subwencji oświatowej nie będzie zmniejszana. W efekcie, w niektórych gminach, przy dużym spadku liczby uczniów szkół podstawowych, subwencja jednostkowa na ucznia stawała się nieracjonalnie wysoka.
Wstępne kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego na rok 2000 naliczone zostały według algorytmu zawartego w projekcie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, na bazie danych statystycznych GUS na rok szkolny 1998/1999 co znalazło się w odpowiednich informacjach Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Edukacji Narodowej. Ostateczne kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego naliczone zostały natomiast na podstawie:
- uchwalonej przez Parlament Rzeczypospolitej Polskiej ustawy budżetowej na rok 2000 (Dz.U. Nr 7, poz. 85),
- rozporządzenia Ministra Edukacji narodowej z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 111, poz. 1284 oraz z 2000 r. Nr 6, poz. 74),
- bazy danych statystycznych GUS na rok szkolny 1999/2000.
Uprzejmie informuję Panią Marszałek, że powyższe rozporządzenie wprowadza parę istotnych zmian naliczania części oświatowej subwencji ogólnej. Trzy podstawowe cele tych zmian to: wprowadzenie zasady "pieniądz idzie za uczniem", skorygowanie nierównowagi podziału środków na oświatę podstawową i ponadpodstawową oraz ułatwienie restrukturyzacji sieci szkolnej i szkolni
ctwa zawodowego.Po raz pierwszy część szkolna subwencji oświatowej jest naliczana wyłącznie na podstawie liczby uczniów uczęszczających do szkół prowadzonych bądź dotowanych przez daną JST. Zasada ta jest wprowadzona przez konsekwentne stosowanie pojęcia "ucznia przeliczeniowego". Oznacza to przyjęcie zróżnicowanych wag dla wybranych grup uczniów i wybranych typów szkół w celu określenia uzasadnionych zwiększonych potrzeb oświatowych. Kwota subwencji na ucznia przeliczeniowego stanowi finansowy standard A
podziału subwencji i jest swoistym, kalkulacyjnym bonem oświatowym na ucznia.Przyjęty system wag zrównuje - z punktu widzenia naliczanej subwencji - uczniów w miejskich szkołach podstawowych i uczniów liceów ogólnokształcących. Jednocześnie rozporządzenie odchodzi od stosowania dolnych i górnych ograniczeń dla poziomu całej subwencji oświatowej, a więc od gwarancji stałej realnej wartości subwencji niezależnie od malejącej skali zadań oświatowych. Stanowi to pierwszy krok do skorygowania opisanej powyżej n
ierównowagi w finansowaniu oświaty podstawowej i ponadpodstawowej.W 2000 roku w zasadach podziału części oświatowej subwencji na cały zakres zadań szkolnych i pozaszkolnych realizowanych i dotowanych przez JST wprowadzono jednolity system finansowania zadań przez ich odniesienie do "kalkulacyjnego bonu oświatowego" na ucznia.
Przyjęte rozwiązania systemowe wynikają z:
1) aktualnych uwarunkowań prawnych, tj.:
- alokowania środków na zadania oświatowe poprzez subwencję ogólną, która jest dochodem jednostek samorządu terytorialnego, a więc muszą one "iść" do organów prowadzących szkoły publiczne, a nie wprost do szkół,
- powierzenia jednostkom samorządu terytorialnego, odpowiedzialności za realizację zadań oświatowych jako zadań własnych, obligatoryjnych, których nie można traktować jako rynkowej oferty edukacyjnej,
2) ogromnych dysproporcji organizacyjnych, kadrowych, materialnych i finansowych pomiędzy regionami kraju, różnymi jednostkami samorządu terytorialnego i różnymi szkołami. Wprowadzenie narodowego bonu oświatowego musi być poprzedzone:
- określeniem docelowego systemu i źródeł finansowania zadań publicznych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego (alternatywnie subwencje budżetowe lub własne dochody jednostek samorządu terytorialnego),
- określeniem rangi szkół niepublicznych w programach rozwoju oświaty w danej jednostce samorządu terytorialnego,
- ujednoliceniem i zobiektywizowaniem systemu finansowania wszystkich sektorów oświaty: w roku 1999 szkolnictwa ponadpodstawowego, w roku 2000 całej oświaty samorządowej,
- wyrównaniem materialnych warunków realizacji zadań oświatowych w zakresie: rozbudowy i modernizacji szkół, racjonalizacji sieci szkół, doskonalenia kadr, pedagogicznych i zarządzających oświatą, bezpiecznego dowozu uczniów do szkół.
3) analizy warunków finansowania szkół niepublicznych w innych krajach Europy. W pojedynczych przypadkach krajów dotujących szkolnictwo niepubliczne, dotacje wykluczają lub ograniczają wysokość pobieranego od uczniów czesnego.
W istniejących uwarunkowaniach ekonomicznych związanych z finansowaniem z budżetu państwa zadań oświatowych ważne znaczenie ma wyodrębniona z subwencji rezerwa ustawowa. Pozwoli ona na korektę subwencji tym jednostkom samorządu terytorialnego, które na podstawie obiektywnie uzasadnionych przesłanek będą wymagały wsparcia w dostosowaniu do nowych warunków finansowania. W ramach 1% rezerwy będą dokonywane także korekty błędów statystycznych oraz wzrostu od 1 września br. zadań edukacyjnych w szkołach ponadpodstawowych. Korekta subwencji oświatowej z powyższych tytułów dokonywana będzie w trakcie realizacji roku budżetowego, głównie w III i IV kwartale, na podstawie zobiektywizowanych kryteriów.
Niezależnie od powyższych środków na finansowanie zadań oświaty w części 83 "Rezerwy celowe" ustawy budżetowej na rok 2000 ujęte zostały dodatkowo środki m.in. na:
- rezerwa Nr 21 (reforma systemu oświaty) - 146.834 tys. zł
- rezerwa Nr 22 (racjonalizacja sieci szkolnej, w tym zakup autobusów szkolnych )
- 122.976 tys. zł
- rezerwa Nr 25 (środki na poprawę warunków nauczania w szkołach wiejskich i remonty szkół oraz na pomoc stypendialną dla młodzieży wiejskiej) -- 100.000 tys. zł-
- rezerwa Nr 68 (zakończenie programu rozwoju pracowni internetowych w gimnazjach)
- 100.000 tys. zł
Znaczna część środków z rezerw celowych przekazana zostanie - poprzez budżety wojewodów - do jednostek samorządu terytorialnego na zadania celowe. W Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają końcowe prace nad opracowaniem zasad i kryteriów podziału rezerw celowych pomiędzy poszczególne województwa. Na wniosek Ministra Edukacji Narodowej oraz wnioski Wojewodów, Minister Finansów dokona stosownych zmian w budżecie państwa na rok 2000.
Jednocześnie uprzejmie informuję Panią Marszałek, że określona decyzją Ministra Finansów ostateczna część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego z terenu Województwa Wielkopolskiego na rok 2000 wynosi łącznie - 1.705.016.168 zł (110,33% roku 1999) - co stanowi wzrost subwencji na ucznia o 12,30% - z tego:
- dla województwa samorządowego -- 22.764.362 zł (107,25% roku 1999)
- dla powiatów -- 652.344.735 zł (120,95% roku 1999)
- dla gmin -- 1.029.907.071 zł (104,58% roku 1999)
- dla powiatów grodzkich -- 233.342.282 zł (120,46% roku 1999)
Sytuacja w niektórych jednostkach samorządu terytorialnego z terenu województwa wielkopolskiego przedstawia się następująco:
1. Miasto - gmina Łobżenica (powiat: pilski) otrzymała ostateczną kwotę części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2000 w wysokości - 3.930.589 zł co stanowi 101,26% roku 1999. Kwestia braku środków finansowych na oświatę w mieście - gminie Łobżenica jest wynikiem rozproszonej sieci szkolnej oraz spadku uczniów w gminie.
W roku 1999 do szkół położonych na terenie miasta - gminy Łobżenica uczęszczało 1.555 uczniów, w roku 2000 - uczęszcza 1.480, co stanowi 95,18%.
Na terenie miasta - gminy Łobżenica prowadzone są szkoły o niskiej liczbie uczniów na oddział. W roku 1999 w 10 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 80) uczyło się 1.555 uczniów, co daje średnio 19,44 ucznia na oddział. W roku bieżącym w 9 szkołach (z liczną liczbą oddziałów 76) uczy się 1.480 uczniów, co daje średnio 19,47 ucznia na oddział.
2. Gmina Złotów (powiat: złotowski) która otrzymała ostateczną kwotę części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2000 w wysokości - 3.866.374 zł co stanowi 109,63%% roku 1999. Kwestia braku środków finansowych na oświatę w gminie Złotów jest również wynikiem rozproszonej sieci szkolnej.
W roku 1999 do szkół położonych na terenie gminy Złotów uczęszczało 1.327 uczniów, w roku 2000 - uczęszcza 1.317, co stanowi 99,25%.
Na terenie gminy Złotów prowadzone są szkoły o niskiej liczbie uczniów na oddział. W roku 1999 w 11 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 75) uczyło się 1.327 uczniów, co daje średnio 17,69 ucznia na oddział. W roku bieżącym w 11 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 74) uczy się 1.317 uczniów, co daje średnio 17,80 ucznia na oddział).
3. Gmina Szydłowo (powiat: pilski), która otrzymała ostateczną kwotę części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2000 w wysokości - 3.137.716 zł co stanowi 105,40%% roku 1999. Kwestia braku środków finansowych na oświatę w gminie Szydłowo jest również wynikiem rozproszonej sieci szkolnej.
W roku 1999 do szkół położonych na terenie gminy Szydłowo uczęszczało 1.122 uczniów, w roku 2000 - uczęszcza 1.076, co stanowi 95,90%.
Na terenie gminy Szydłowo prowadzone są szkoły o niskiej liczbie uczniów na oddział. W roku 1999 w 6 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 60) uczyło się 1.122 uczniów, co daje średnio 18,70 ucznia na oddział. W roku bieżącym w 8 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 58) uczy się 1.076 uczniów, co daje średnio 18,55 ucznia na oddział.
4. Gmina Drawsko (powiat czarnkowsko-trzcianecki), która otrzymała ostateczną kwotę części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2000 w wysokości - 2.063.717 zł co stanowi 100,32%% roku 1999. Kwestia braku środków finansowych na oświatę w gminie Drawsko jest wynikiem rozproszonej sieci szkolnej oraz spadku uczniów w gminie.
W roku 1999 do szkół położonych na terenie gminy Drawsko uczęszczało 761 uczniów, a w roku 2000 - uczęszcza 731, co stanowi 96,06%.
Na terenie gminy Drawsko prowadzone są szkoły o niskiej liczbie uczniów na oddział. W roku 1999 w 6 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 45) uczyło się 761 uczniów, co daje średnio 16,91 ucznia na oddział. W roku bieżącym w 7 szkołach (z łączną liczbą oddziałów 43) uczy się 731 uczniów, co daje średnio 17,00 ucznia na oddział.
Utrzymanie szkół, w których liczebność uczniów w oddziałach jest niższa niż przewiduje to norma (26 uczniów na oddział), powoduje określone konsekwencje finansowe m.in. w wydatkach na wynagrodzenia ponadnormatywnej liczby nauczycieli.
Przedstawiając powyższe informacje pragnę zaakcentować, że reforma oświaty będzie procesem długofalowym, w którym każdy kolejny etap będzie następstwem poprzedniego i zarazem przygotowaniem następnego. W następnych latach, zapewne przy mniejszych już ograniczeniach ekonomicznych, w budżecie państwa będą rezerwowane środki w wysokości zapewniającej sprawne wdrażanie kolejnych komponentów programowych i strukturalnych tej reformy.
Uprzejmie informuję Panią Marszałek, że wszystkie decyzje dotyczące zasad finansowania oświaty w związku z wprowadzeniem reformy szkolnictwa konsultowane są z Zespołem ds. Edukacji i Kultury Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Przedstawiając powyższe uprzejmie informuję Panią Marszałek, że w przypadku wystąpienia oszczędności w wydatkach planowanych na obsługę zadłużenia zagranicznego i długu krajowego, minister właściwy do spraw finansów publicznych upoważniony został do ich przeznaczenia między innymi na "wsparcie reformy systemu oświaty do kwoty 100.000 tys. zł" (art. 47 ust. 1 ustawy budżetowej na rok 2000 z dnia 21 stycznia 2000 r. - Dz.U. Nr 7, poz. 85).
Przedstawiając uprzejmie przepraszam Panią Marszałek za opóźnienie w udzieleniu odpowiedzi na oświadczenie Senatora Henryka Stokłosy.
w/z MINISTRA
PODSEKRETARZ STANU
Wojciech Książek