Warszawa, 2000-06-09

Zgodnie ze swymi kompetencjami i sposób określony przepisami prawa decydują między innymi o likwidacji i przekształcaniu szkół. Żaden akt normatywny nie nakazuje organom prowadzącym likwidowania szkół. Jednostki samorządu terytorialnego mogą wprowadzać różne rozwiązania organizacyjne szkół, biorąc pod uwagę uwarunkowania lokalne oraz potrzeby i możliwości.

Należy podkreślić, że dotychczasowych działań podejmowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, a także kuratorów oświaty, na rzecz wspomagania władz samorządowych w tworzeniu sieci, nie tylko racjonalnej ekonomicznie, ale także umożliwiającej realizację podstawowych celów reformy programowej, nie można łączyć ze zjawiskiem likwidacji szkół, o którym sygnalizuje Pani Senator w swoim oświadczeniu.

Przyczyn należy głównie upatrywać w niżu demograficznym, którego konsekwencją jest znaczne rozdrobnienie sieci szkolnej zwłaszcza na wsi. Prognozy demograficzne wskazują, że do 2015 r. obserwować będziemy stały spadek liczby uczniów w szkołach podstawowych. Następstwem tego zjawiska jest podejmowanie przez rady gmin decyzji o likwidacji placówek, w których uczy się po kilkoro dzieci, a nauka odbywa się w stanie klas łączonych. Nauczanie w klasach łączonych często nie sprzyja poprawie jakości kształcenia i zaspakajaniu potrzeb edukacyjnych uczniów oraz rozwijaniu ich indywidualnych, wszechstronnych zainteresowań. Ponadto przebywanie dziecka w małej grupie nie sprzyja kształtowaniu jego dojrzałości społecznej.

Konieczność utrzymania przez gminy wielu małych szkół powoduje ich niedoinwestowanie i słabe zaplecze dydaktyczne. Dlatego też władze samorządowe chcąc zapewnić dzieciom naukę w dobrych warunkach, w lepiej wyposażonych placówkach, do których łatwiej pozyskać wykwalifikowaną kadrę, podejmują niełatwe decyzje o likwidacji części szkół bądź obniżeniu ich struktury organizacyjnej. Mają one na celu podniesienie jakości nauczania i przygotowanie dzieci wiejskich do dalszej nauki, a także zapewnienie im równego startu z ich rówieśnikami z miasta.

Racjonalizacja sieci szkolnej pociąga za sobą konieczność organizowania przez samorządy dowozu większej liczby uczniów do szkół podstawowych i gimnazjów. Ich ustawowym obowiązkiem jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu lub zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej. Dotyczy to tylko sytuacji dowozu do szkoły, w której uczeń ma zagwarantowane prawo realizacji obowiązku szkolnego. Jednak, gdy rodzice wybiorą dla dziecka inną szkołę, na gminie nie spoczywa obowiązek partycypowania w kosztach dowozu.

Nie podzielam poglądu Pani Senatu, że gminy są wyłącznie zainteresowane wyprzedażą budynków po likwidowanych szkołach. Ich przeznaczenie zależy w dużej mierze od aktywności i inwencji środowiska, które niejednokrotnie wymusza na samorządzie sposób jego wykorzystania. Budynki mogą stać się siedzibami centrów lokalnych. Założenie stowarzyszenia przez mieszkańców wsi umożliwi im prowadzenie działalności najbardziej potrzebnej środowisku.

Odnosząc się do kwestii podniesionej przez Panią Senator a dotyczącej uchwał Rady Gminy w Ostrowi Mazowieckiej o likwidacji Szkół Podstawowych w Rogóżni i Prosienicy oraz obniżenia struktury organizacyjnej w Szkole Podstawowej w Pałapusie, uprzejmie informuję, że w celu analizy zachodzących zmian w sieci szkolnej na terenie gminy Ostrów Mazowiecka pozyskano z Kuratorium Oświaty w Warszawie i Delegatury w Ostrołęce, a także bezpośrednio z gminy, nie zbędne dokumenty obrazujące proces likwidacji wymienionych szkół. Przeprowadzono także rozmowy z Dyrektorem Wydziału Szkolnictwa Podstawowego i Gimnazjów Kuratorium Oświaty w Warszawie, Dyrektorem Delegatury w Ostrołęce, Wójtem i Sekretarzem Gminy Ostrów Mazowiecka.

Do 3 likwidowanych szkół z klasami I-III w roku szkolnym 2000/01 uczęszczałoby w SP w Bieli - 11 uczniów, w SP w Prosienicy - 8 uczniów, w SP w Rogóżni - 14 uczniów. Podobna sytuacja ma miejsce w SP w Pałapusie, gdzie gmina odstąpiła od likwidacji szkoły, obniżając jedynie jej strukturę organizacyjną do klas I-III z liczbą uczniów - 15. Pozostałych 17 uczniów klas IV-VI dowożonych będzie do pełnej szkoły w Kalinowie.

Uczniom zlikwidowanych szkół zapewniono warunki do realizacji obowiązku szkolnego i złożono na piśmie deklarację zorganizowania najbardziej dogodnej formy dowozu. Dzieci z Prosienicy zgodnie z decyzją władz gminy będą dowożone do SP w Kalinowie (12 km), z Rogóżni do SP w Komorowie (6 km), z Pałapusa uczniowie klas IV-VI do Kalinowa (12 km). Dowóz do szkół będzie się odbywał drogami asfaltowymi.

Niezadowoleni, z proponowanych przez gminę zmian w sieci szkolnej, rodzice odwołali się do Mazowieckiego Kuratora Oświaty, który po zapoznaniu się z procedurą opiniowania nie wniósł zastrzeżeń. Sam zaś proces likwidacji szkół prowadzony przez gminę poddany został nadzorowi wojewody. Z informacji przekazanych 5 czerwca 2000 r. przez panią Edytę Broniek - Kierownika Wydziału Prawnego Delegatury Urzędu Wojewódzkiego w Ostrołęce - wynika, że wojewoda uznał podjęte przez Radę Gminy w Ostrowi Mazowieckiej uchwały w sprawie likwidacji wskazanych szkół i obniżenia struktury organizacyjnej SP w Pałapusie za zgodne z prawem i nie widzi podstaw do ich unieważnienia.

Jednocześnie informuję uprzejmie, że wychodząc naprzeciw potrzebom małego dziecka, oczekiwaniom społecznym, a także chcąc wspomóc samorządy terytorialne, dla których finansowanie małych placówek stanowi bardzo duże obciążenie budżetu, Ministerstwo Edukacji Narodowej opracowało projekt "Mała szkoła" oraz nawiązało współpracę z zainteresowanymi realizacją programu organizacjami pozarządowymi, a w szczególności z Centrum Inicjatyw Oświatowych. Niewątpliwą zasługą tej organizacji jest aktywizacja i wspomaganie społeczności lokalnych w tworzeniu stowarzyszeń, których celem jest przejmowanie prowadzenia szkół.

Z wyrazami szacunku

wz Ministra
Sekretarz Stanu
Irena Dzierzgowska