Spis oświadczeń, oświadczenie, odpowiedź 1
Informację w związku z oświadczeniem wicemarszałka Tadeusza Rzemykowskiego, złożonym na 67. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 73), przekazał Minister Edukacji Narodowej:
Warszawa, 5 grudnia 2000 r.
Szanowna Pani
Prof. dr hab. Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowna Pani Marszałek,
Uprzejmie informuję, iż z uwagą zapoznałem się z problemami poruszonymi w oświadczeniu złożonym przez Pana Senatora Tadeusza Rzemykowskiego na 67. posiedzeniu Senatu w dniu 26 października 2000 roku.
Problemy oświaty polskojęzycznej na Białorusi są stałą troską mojego resortu.
Wyrazem tego jest pomoc Ministerstwa Edukacji Narodowej dla oświaty polskiej na Białorusi polegająca m.in. na:
- kierowaniu nauczycieli z Polski do pracy dydaktycznej w szkołach białoruskich;
- organizowaniu pomocy metodycznej dla zamieszkałych na Białorusi nauczycieli języka polskiego lub innych przedmiotów poprzez organizowanie kursów doskonalących,
- organizowaniu w Polsce wakacyjnych i semestralnych praktyk językowych dla studentów kierunków pedagogicznych uczelni białoruskich;
- opiniowaniu i konsultowaniu programów i podręczników szkolnych opracowanych dla białoruskich szkół z nauczaniem języka polskiego lub w języku polskim;
- wyposażeniu białoruskich placówek nauczania języka polskiego w podręczniki, pomoce dydaktyczne, czasopisma wydawane w Polsce;
- organizowaniu wypoczynku letniego dla dzieci pochodzenia polskiego z Białorusi;
- kształceniu studentów pochodzenia polskiego na uczelniach w Polsce, przygotowując w ten sposób w pewnym stopniu kadrę nauczycielską dla potrzeb oświaty na Białorusi.
Od 1996 roku pracuje Wspólna Komisja Konsultacyjna ds. Szkolnictwa Polskiej Mniejszości w Republice Białoruś i Białoruskiej Mniejszości w Rzeczypospolitej Polskiej. W pracach Komisji stały udział biorą przedstawiciele polskich organizacji oświatowych działających w Republice Białoruś i białoruskich organizacji oświatowych działających w Polsce.
W ciągu sześciu lat pracy Wspólnej Komisji wielokrotnie omawiano problemy szkolnictwa polskojęzycznego na Białorusi. Sygnalizowali je przedstawiciele mniejszości polskiej na Białorusi, będący stałymi obserwatorami prac Wspólnej Komisji. Tematy prac Wspólnej Komisji obejmowały m.in. formy nauczania języka polskiego i w języku polskim na Białorusi, programy nauczania języka polskiego i innych przedmiotów nauczanych w języku polskim, podręczniki do nauczania języka polskiego i w języku polskim, wydawane przez władze oświatowe Białorusi, kształcenie i doskonalenie nauczycieli uczących w języku polskim w Republice Białoruś.
W szkołach białoruskich z polskim językiem wykładowym naucza się nie tylko języka białoruskiego, ale również innych przedmiotów prowadzonych w języku białoruskim, takich jak: historia Białorusi, geografia Białorusi, sztuki plastyczne, muzyka i kultura narodu białoruskiego oraz naucza się języka rosyjskiego i literatury rosyjskiej.
Ponieważ na Białorusi obowiązują dwa języki państwowe, białoruski i rosyjski, dzieci w szkole polskojęzycznej na lekcjach przedmiotów ścisłych, prowadzonych w języku polskim, poznają terminologię matematyczną, fizyczną, chemiczną, biologiczną, nie tylko w języku polskim, ale także białoruskim i rosyjskim. Białoruscy nauczyciele przedmiotów matematyczno-fizycznych i biologiczno-chemicznych wspomagani są poprzez coroczne kursy doskonalące, organizowane przez Polonijne Centrum Nauczycielskie w Lublinie - jednostkę podległą Ministerstwu Edukacji Narodowej.
Przyjęcie programu wielojęzyczności szkoły polskojęzycznej na Białorusi zostało spowodowane - w dużej mierze - postulatami oraz inicjatywami organizacji społecznych funkcjonujących na Białorusi, takich jak: Z.S. Związek Polaków na Białorusi i Z.S. Macierz Szkolna.
W związku z postulatami przedstawionymi w oświadczeniu pana Senatora T. Rzemykowskiego, dotyczącymi utworzenia w Grodnie szkoły zawodowej uczącej absolwentów polskich szkół średnich na Białorusi konkretnych zawodów oraz rozszerzenia studiów w języku polskim na uczelniach białoruskich, uprzejmie informuję, że problemy te nie były dotychczas sygnalizowane w trakcie prac Wspólnej Komisji przez przedstawicieli polskich środowisk oświatowych na Białorusi.
Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w dniu 23 czerwca 1992 roku, w artykule 16 ust. 3 stanowi, że Strony będą starać się zapewnić osobom należącym do mniejszości polskiej w Republice Białoruś ora
z mniejszości białoruskiej w Rzeczypospolitej Polskiej odpowiednie możliwości nauczania ich języka ojczystego lub nauczania w tym języku w placówkach oświatowych, nie wspominając nic o placówkach czy instytucjach szkolnictwa wyższego.Z kolei art. 14 Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białoruś o współpracy w dziedzinie kultury, nauki i oświaty, podpisanej dnia 27 listopada 1995 roku, stanowi nie tylko, że "każda z Umawiających się Stron zapewni zainteresowanym osobom na zasadzie dobrowolności, dostęp do nauki języka ojczystego i nauki w języku ojczystym w przedszkolach, szkołach podstawowych i średnich", ale także, że "dążyć będzie do stworzenia możliwości nauczania w języku ojczystym na poziomie uniwersyteckim". Zapis ten może zatem stanowić podstawę starań osób należących do polskiej mniejszości narodowej w Republice Białoruś o stworzenie możliwości studiów w języku polskim na uczelniach białoruskich.
Praktyka i doświadczenia innych krajów pokazują jednak złożoność i rozliczne uwarunkowania realizacji takiego modelu oświaty narodowej.
Również w polskim systemie szkolnictwa wyższego nie funkcjonują "narodowe" uczelnie czy kierunki dla osób należących do białoruskiej mniejszości czy też innych mniejszości narodowych w Polsce.
Zabezpieczenie warunków pracy polskojęzycznym absolwentom uczelni na Białorusi może być w przyszłości sprawą trudną do rozwiązania.
Można oczekiwać, że potrzebę budowy nowej szkoły polskojęzycznej na Grodzieńszczyźnie zgłoszą przedstawiciele mniejszości polskiej na Białorusi podczas kolejnych obrad Wspólnej Komisji Konsultacyjnej ds. Szkolnictwa Polskiej Mniejszości w Republice Białoruś i Białoruskiej Mniejszości w Rzeczypospolitej Polskiej.
Z wyrazami szacunku
Prof. dr hab. inż. Edmund Wittbrodt