Warszawa, dnia 17.07.1999 r.

W związku z przekazanym Oświadczeniem złożonym przez senatora Tadeusza Rzemykowskiego na posiedzeniu Senatu w dniu 18 czerwca 1999 r. w sprawie tragicznej sytuacji pielęgniarek i położnych zatrudnionych w placówkach publicznej służby zdrowia - przekazanym przy piśmie z dnia 23 czerwca br., znak: AG/043/260/99/IV - uprzejmie wyjaśniam.

Należy jednak podkreślić, że trudna sytuacja pielęgniarek i położnych wynika przede wszystkim z wieloletnich zaniedbań systemowych oraz opóźnień we wdrożeniu reformy systemu ochrony zdrowia.

• kreowania samodzielności pielęgniarek w realizacji świadczeń zdrowotnych stwarzając im możliwość prowadzenia praktyki prywatnej w ramach różnych form organizacyjnych działalności gospodarczej, umożliwiającej pielęgniarkom zmianę statusu pracownika na samodzielny podmiot działający na rynku usług zdrowotnych,
• intensyfikacji działań w zakresie transformacji kształcenia pielęgniarek i położnych obejmującej wdrożenie 3-letniego systemu kształcenia pielęgniarek i położnych w celu dostosowania prawa polskiego do standardów Unii Europejskiej w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych pielęgniarek i położnych,
• przygotowania "Programu działań wspierających dla pracowników opieki zdrowotnej jako elementu restrukturyzacji zatrudnienia związanego z reformą ochrony zdrowia", który uwzględnia m.in. następujące działania:

- przemieszczanie pracowników z zakładów publicznych do sektora prywatnego poprzez tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i podejmowania działalności gospodarczej (w tym udzielania kredytów na preferencyjnych warunkach dla pielęgniarek i położnych na wyposażenie gabinetów praktyki prywatnej),

Środki na wypłatę "13-tek" za 1998 r., o których mowa w ustawie z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080 ze zm.). w większości przypadków zostały uwzględnione przez Kasy Chorych w kwotach kontraktu. Przy czym nie ma tu znaczenia fakt, na który powołują się pracodawcy, że w kontraktach nie wyszczególniono dodatkowych środków na wypłatę "13-tki" za 1998 r., jako składnika kosztów (podobnie nie wyszczególnia się innych pozycji kosztów rzeczowych czy osobowych związanych z funkcjonowaniem zakładu), ponieważ nie jest to dotacja budżetowa z podziałem na paragrafy, lecz wartość obejmująca wszystkie składniki kosztów uwzględnione przez zakład opieki zdrowotnej na podstawie kosztów ubiegłego roku.

Aby umożliwić pracodawcom wypłatę "13-tki" Kasy Chorych przekazały na podstawie aneksu zwiększoną zaliczkę w wysokości umożliwiającej pokrycie tych wypłat. Zwiększona zaliczka nie oznaczała jednak dodatkowych środków zwiększających wartość kontraktu, stwarzała jedynie możliwość zachowania ciągłości finansowej zakładu. Z tego względu oczywisty jest ich zwrot w formie miesięcznych spłat, tak że w efekcie kwota wynegocjowanego kontraktu nie ulega zmianie. Tylko w przypadkach, w których analiza danych wykazała, że Kasy Chorych w planie finansowym nie uwzględniały nakładów ponoszonych przez samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej na "13-tkę" w roku ubiegłym, w aneksie do umowy zostaje zwiększona kwota należna świadczeniodawcy o wartość dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 1998 r., bez konieczności jej zwrotu.

Natomiast jednostki, które usamodzielniły się w 1997 r. i np. przez cały rok 1998 miały status zakładu samodzielnego, same podejmują decyzje dot. wynagrodzeń swoich pracowników, gdyż posiadają osobowość prawną i swobodę gospodarowania posiadanymi środkami i uzyskiwanymi przychodami (w odniesieniu do jednostek samodzielnych nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej).

Kasy Chorych przekazały więc należne środki samodzielnym publicznym zakładom opieki zdrowotnej, nie mają jednak żadnych uprawnień i kompetencji do kontroli oraz wpływu na podział i wypłatę tych środków. Działania te leżą wyłącznie w gestii dyrektorów zakładów. Z tego samego powodu Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej nie dysponuje szczegółowymi danymi dot. realizacji lub nie, wypłaty "13-tki" pielęgniarkom i położnym w poszczególnych zakładach.

Ponadto pragnę poinformować, że Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej przekazało Kasom Chorych jednorazową dotację w wysokości 150 mln zł. zwiększającą wartość świadczeń zdrowotnych zakupionych w samodzielnych zakładach opieki zdrowotnej na podstawie zawartych umów - z przeznaczeniem na zwiększenie środków w 1999 r. na wynagrodzenia dla pracowników tych zakładów, realizując porozumienie między stroną rządową i związkami zawodowymi. Warunkiem otrzymania ww. środków jest podpisanie aneksu do umowy.

Niezależnie od tego Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej zgodnie z delegacją art. 10, ust. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej jak również postulatami środowiska finalizuje prace nad rozporządzeniem w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w zakładach opieki zdrowotnej.

Wdrożenie reformy systemu ochrony zdrowia i związana z nią restrukturyzacja zakładów opieki zdrowotnej nie jest jednak możliwa bez równoczesnej realokacji kadr wewnątrz systemu oraz zmian w poziomie zatrudnienia. Z informacji uzyskanych z Krajowego Urzędu Pracy wynika jednak iż ogólna liczba pracowników ochrony zdrowia, która w ostatnim czasie utraciła pracę, jest niższa niż szacowano na początku roku. Natomiast w grupie pielęgniarek i położnych ogólny poziom bezrobocia jest niższy niż w latach ubiegłych. Najwięcej przedstawicieli tego zawodu utraciło pracę woj. zachodniopomorskim, dolnośląskim, podkarpackim, śląskim i mazowieckim. Podkreślenia wymaga fakt, że zwolnień w tej grupie zawodowej nie zapowiedzieli pracodawcy np. z woj. wielkopolskiego, pomorskiego i opolskiego.

Franciszka Cegielska