Spis oświadczeń, oświadczenie, odpowiedź 1
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przekazał informację w związku z oświadczeniem senatora Jerzego Pieniążka, złożonym na
60. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 64):Warszawa, dn. 25.08. 2000 r.
Pani
Prof. dr hab. Alicja Grześkowiak
Szanowna Pani Marszałek
W nawiązaniu do oświadczenia złożonego przez Pana Senatora Jerzego Pieniążka podczas 60 posiedzenia senatu RP w dniu 9 czerwca 2000 r. - dotyczącego działalności Wojewody Łódzkiego - działając z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów uprzejmie informuję, iż w świetle poczynionych ustaleń, brak jest podstaw dla formułowania z
arzutu wobec Wojewody Łódzkiego o kierowanie się preferencjami politycznymi przy dokonywaniu rozdziału dotacji na zadania inwestycyjne w zakresie oświaty, dla poszczególnych gmin województwa łódzkiego.Jednocześnie pragnę przekazać informacje i materiały uzyskane od Ministra Edukacji Narodowej, w związku z przedmiotowym oświadczeniem Pana Senatora.
Z budżetów wojewodów - w roku 1999 - finansowane były zadania oświatowe nie objęte systemem części oświatowej subwencji ogólnej. Udzielanie z budżetu państwa dotacji celowych w 1999 r. gminom, powiatom i województwom na finansowanie placówek oświatowych i innych jednostek systemu oświaty, odbyło się zgodnie z art. 60 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i
2000 (Dz.U. Nr 150, poz. 983). Wysokość dotacji celowych określona została przez byłych 49 wojewodów, zgodnie z przyjętymi przez Radę Ministrów założeniami do projektu budżetu na 1999 r. W przypadku wydatków bieżących, zasady podmiotowej kalkulacji budżetowej przewidywały:- wzrost wydatków płacowych w 1999 r., wynikających ze skutków finansowych podwyżki wdrożonej od 1 kwietnia 1998 r., dodatkowych wynagrodzeń rocznych za 1998 r. oraz planowanej na 1999 r. podwyżki wynagrodzeń od dnia 1 kwietnia, w celu zapewnienia wzrostu przeciętnych wynagrodzeń średnio rocznie o 2 punkty procentowe ponad prognozowaną inflację;
- poziom wydatków rzeczowych w skali 75% kwot zaplanowanych na ten cel w ustawie budżetowej na rok 1998, po wyeliminowaniu zwiększeń jednorazowych;
- wzrost wydatków relacjonowanych do wynagrodzeń, również o 2 punkty procentowe powyżej wspomnianej stopy inflacji.
Poprzez system dotacji celowych z budżetów wojewodów, w 1999 r. finansowane i dotowane były następujące placówki, prowadzone przez:
- gminy ( przedszkola specjalne);
- powiaty (poradnie psychologiczno-pedagogiczne i inne poradnie specjalistyczne, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, placówki opiekuńczo-wychowawcze i resocjalizacyjne, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, centra kształcenia ustawicznego i praktycznego, ośrodki politechniczne, młodzieżowe domy kultury, pałace młodzieżowe i inne placówki pracy pozaszkolnej, domy wczasów dziecięcych, świetlice i kluby środowiskowe, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze oraz
świadczenia dotyczące różnych form pomocy materialnej dla wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych);- województwa samorządowe (wojewódzkie ośrodki metodyczne, kolegia nauczycielskie i nauczycielskie kolegia języków obcych - wraz z internatami, ośrodki i zakłady dokształcania i doskonalenia nauczycieli oraz biblioteki pedagogiczne - wraz z filiami).
W budżetach wojewodów są również ujmowane środki na finansowanie inwestycji oświatowych przyjętych - jako zadania własne - przez jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie z art. 44 ust. 2 przywołanej wyżej ustawy, zasady i kryteria podziału środków na zadania inwestycyjne, ustalane są przez wojewodę po zasięgnięciu opinii samorządu województwa.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.), w ustawach budżetowych ujmowane są rezerwy celowe, które przekazywane są m.in. jednostkom samorządu terytorialnego, poprzez budżety wojewodów.
Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania (jako koordynator i realizator polityki oświatowej państwa) odpowiada m.in. za opracowanie programów zagospodarowania tych rezerw oraz określenie zasad i kryteriów podziału środków pomiędzy województwa.
W efekcie szerokiej dyskusji z przedstawicielami samorządów oraz zaakceptowaniu zasad i kryteriów podziału środków przez Zespół ds. Edukacji i Kultury Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, Ministerstwo Edukacji Narodowej poinformowało wojewodów oraz Ministerstwo Finansów, o przyznaniu limitów na określone zadania. Następnie na wnioski wojewodów (jako dysponentów części budżetowych) Minister Finansów zwiększa plany ich wydatków w omawianym zakresie. Dalszego podziału środków między jednostki samorządu terytorialnego dokonują wojewodowie.
W ustawie budżetowej na rok 1999 (Dz.U. Nr 17, poz. 154), zostało ujętych pięć rezerw celowych przeznaczonych na dofinansowanie zadań z zakresu oświaty i wychowania:
- rezerwa Nr 15, tj. środki na realizację programu ograniczenia ubóstwa wśród dzieci i młodzieży oraz stypendia dla uczniów szczególnie uzdolnionych, w ramach której realizowane były następujące tytuły:
a) stypendia Prezesa Rady Ministrów dla uczniów szczególnie uzdolnionych, które przyznawane są na dany rok szkolny zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznania i wypłacania oraz wysokości pomocy materialnej dla uczniów (Dz.U. Nr 74, poz. 350 z późn. zm.) - na rok szkolny 1999/2000, z terenu Województwa Łódzkiego stypendia Premiera otrzymało 315 uczniów;
b) stypendia socjalne i zasiłki losowe;
c) dofinansowanie zakupu podręczników;
d) organizacja przez administrację rządową oraz stowarzyszenia, kolonii i obozów dla dzieci z rodzin najuboższych.
Przy podziale środków na ww. zadania, wzięto pod uwagę liczbę uczniów w całym województwie, stopę bezrobocia oraz zubożenie gmin. Województwo Łódzkie na te tytuły otrzymało odpowiednio: 1.562.991 zł, 755.442 zł, 1.002.647 zł.
- rezerwa Nr 17, poz. "sfinansowanie wdrożenia reformy systemu oświaty...", w ramach której Województwo Łódzkie otrzymało:
a) 803.710 tys. zł na dodatki funkcyjne dla dyrektorów gimnazjów,
b) 524.218 zł na reformę w szkolnictwie podstawowym specjalnym i w gimnazjach specjalnych,
c) 1.461.646 zł na pokrycie kosztów poniesionych przez gminy w związku z realizacją I etapu reformy systemu oświaty,
d) 2.810.000 zł na dofinansowanie dowożenia uczniów do szkół.
- rezerwa Nr 56, tj. "środki niezbędne na inwestycje w oświacie, zakup podręczników...", w ramach której dokonano centralnego zakupu autobusów szkolnych (w skali kraju 190 sztuk z czego Województwo Łódzkie otrzymało 8); Wojewoda Łódzki wytypował następujące gminy: Warta, Nowy Kawęczyn, Brzeziny, Żelechlinek, Łęki Szlacheckie, Łęczyca, Dalików, Sulejów; natomiast na dofinansowanie zakupu podręczników szkolnych Województwo Łódzkie otrzymało 495.200 zł;
- rezerwa Nr 16, tj. "odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli emerytów i rencistów"; w ramach której Województwo Łódzkie otrzymało środki w wysokości 9.146.643 zł; (naliczone na podstawie danych Centrali ZUS i liczby emerytów i rencistów oraz wysokości wypłaconych emerytur i rent wg stanu na dzień 31 grudnia 1998 r.);
- rezerwa Nr 54 tj. "środki na kontynuowanie rozwoju pracowni komputerowych w szkołach podstawowych i gimnazjalnych".
Natomiast w ustawie budżetowej na rok 2000 (Dz.U. Nr 7, poz. 85), na dofinansowanie zadań oświatowych ujętych zostało sześć rezerw celowych:
- rezerwa nr 19 - na realizację programu ubóstwa, w ramach której Województwo Łódzkie otrzymało:
a) 1.629.810 zł na stypendia socjalne i zasiłki losowe,
b) 555.434 zł na dofinansowanie zakupu podręczników,
c) 1.045.485 zł na kolonie i obozy organizowane przez administrację rządową oraz stowarzyszenia:
- rezerwa Nr 20 - na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych dla nauczycieli emerytów i rencistów - 9.653.221 zł;
- rezerwa Nr 21 - na reformę systemu oświaty, w ramach której Województwo Łódzkie otrzymało:
a) 1.028.800 zł na granty edukacyjne,
b) 986.561 zł na podręczniki szkolne,
c) 1.846.000 zł na doposażenie i modernizację gimnazjów,
d) 1.258.000 zł na inwestycje gimnazjalne;
- rezerwa Nr 22 - na racjonalizację sieci szkolnej oraz centralny zakup autobusów, w ramach której Województwo Łódzkie otrzymało 2.517.000 zł. na inwestycje oświatowe; centralny zakup autobusów szkolnych jest w trakcie realizacji, a jego zakończenie przewiduje się do końca sierpnia br. (Województwo Łódzkie otrzymało 18 pojazdów);
- rezerwa Nr 25 - na poprawę warunków nauczania w szkołach wiejskich oraz pomoc stypendialną dla młodzieży wiejskiej, w ramach której Województwo Łódzkie otrzymało:
a) 3.951.000 zł na remonty i modernizację szkół na terenach wiejskich,
b) 1.749.000 zł na pomoc materialną dla młodzieży pochodzącej z terenów wiejskich,
- rezerwa Nr 68 - "zakończenie programu rozwoju pracowni komputerowych w gminach" - obecnie trwają prace końcowe związane z podpisywaniem umów z firmami, które wygrały przetarg.
Podobnie jak w roku ubiegłym - w Ministerstwie Edukacji Narodowej - opracowano programy zagospodarowania powyższych rezerw celowych. Po akceptacji przez stronę samorządową, wszyscy wojewodowie oraz Ministerstwo Finansów poinformowani zostali o przyznanych limitach na określone cele. Program zagospodarowania rezerw celowych umieszczono również na stronie MEN w Internecie. O zasadach i kryteriach podziału środków informowano wojewodów właściwymi pismami, natomiast kuratorów oświaty na naradach roboczych w ministerstwie.
Począwszy od dnia 1 stycznia br., zadania oświatowe przejęte do prowadzenia przez jednostki samorządu terytorialnego - poza placówkami przejętymi przez pomoc społeczną - finansowane są poprzez jednolity system części oświatowej subwencji ogólnej, której parytet określony jest w art. 34 ww. ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, natomiast kwota została określona w ustawie budżetowej na rok 2000.
Zgodnie z art. 35 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, minister właściwy do spraw oświaty i wychowania - w drodze rozporządzenia - określa algorytm podziału środków w tym zakresie przy uwzględnieniu typów i rodzaju szkół prowadzonych lub dotowanych przez samorządy oraz liczby uczniów w tych szkołach. Algorytm podziału subwencji oświatowej został zaakceptowany przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 111, poz. 1284 oraz 2000 r. Nr 6, poz. 74), wprowadza kilka istotnych zmian naliczania. Trzy podstawowe cele tych zmian to: wprowadzenie zasady "pieniądz idzie za uczniem", skorygowanie nierównowagi podziału środków na oświatę podstawową i ponadpodstawową oraz ułatwienie restrukturyzacji sieci szkolnej i szkolnictwa zawodowego.
Po raz pierwszy część szkolna subwencji oświatowej, jest naliczana wyłącznie na podstawie liczby uczniów uczęszczających do szkół prowadzonych bądź dotowanych przez daną jednostkę samorządu terytorialnego. Zasada ta jest wprowadzona przez konsekwentne stosowanie pojęcia "ucznia przeliczeniowego". Oznacza to przejęcie zróżnicowanych uwag dla wybranych grup uczniów i wybranych typów szkół, w celu określenia uzasadnionych zwiększonych potrzeb oświatowych. Kwota subwencji na ucznia przeliczeniowego stanowi finansowy standard A podziału subwencji i jest swoistym kalkulacyjnym bonem oświatowym na ucznia.
Przyjęty system wag zrównuje - z punktu widzenia naliczanej subwencji - uczniów w miejskich szkołach podstawowych i uczniów liceów ogólnokształcących. Jednocześnie rozporządzenie odchodzi od stosowania dolnych i górnych ograniczeń dla poziomu całej subwencji oświatowej, a więc od gwarancji stałej realnej wartości subwencji, niezależnie od malejącej skali zadań oświatowych. Stanowi to pierwszy krok do skorygowania opisanej powyżej nierównowagi w finansowaniu oświaty podstawowej i ponadpodstawowej.
W roku 2000, w zasadach podziału części oświatowej subwencji na cały zakres zadań szkolnych i pozaszkolnych realizowanych i dotowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, wprowadzono jednolity system finansowania zadań, poprzez ich odniesienie do "kalkulacyjnego bonu oświatowego" na ucznia.
W istniejących uwarunkowaniach ekonomicznych związanych z finansowaniem z budżetu państwa zadań oświatowych, ważne znaczenie ma wyodrębniona z subwencji rezerwa ustawowa. Pozwala ona na zwiększenie subwencji tym jednostkom samorządu terytorialnego, w których właśnie rozdrobniona sieć szkolna, w porównaniu do wynikających ze standardowych wskaźników przyjętych w algorytmie, wymaga większych środków na wydatki bieżące - przede wszystkim na wynagrodzenia - niezbędnych do zapewnienia działalności prowadzonych szkół.
Wiele gmin - pomimo spadku liczby uczniów - nie racjonalizowało sieci szkolnej w latach ubiegłych. Gdy liczebność oddziałów spada poniżej normy ustalonej na poziomie 26 uczniów w oddziale , znacznie wzrastają koszty utrzymania szkół.
Ostateczna część oświatowa subwencji ogólnej dla Miasta Sieradz na rok 2000 - określona decyzją Ministra Finansów - wynosi łącznie 12.663.410 zł (tj. 106, 13% roku 1999). Natomiast subwencja oświatowa na rok 2000, na ucznia rzeczywistego to 2.023,88 zł (w roku 1999 wynosiła 1.885,88 zł.) - co stanowi 107,30% roku 1999.
W szkołach prowadzonych na terenie Miasta Sieradz, ubyło o 1,11% uczniów. W roku szkolnym 1998/1999, w 12 szkołach uczyło się 6.327 uczniów, zaś w roku bieżącym w 19 szkołach uczy się 6.257 uczniów.
Jednostki samorządu terytorialnego poinformowane zostały o sposobie naliczania subwencji oświatowej na 2000 r., w tym również o środkach na realizację postanowień ustawy Karty Nauczycieli, jak również o tym, iż w uzasadnionych uwarunkowaniach ekonomicznych następować będzie korekta subwencji w ramach ustawowej 1% rezerwy. Wnioski samorządów o korektę subwencji, są wnikliwie analizowane i systematycznie przedstawiane na posiedzeniach Zespołu ds. Edukacji i Kultury Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
W załączeniu przekazuję zestawienia tabelaryczne obrazujące podział niektórych rezerw celowych pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego dokonany przez Wojewodę Łódzkiego w 1999 r.
Z poważaniem
Marek Biernacki