Sekretarz Generalny Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przekazał informację w związku z oświadczeniem senatora Andrzeja Ostoi-Owsianego, złożonym na 42. posiedzeniu Senatu ("
Diariusz Senatu RP" nr 47):Warszawa, dn. 20.10.1999 r.
Szanowny Panie Senatorze,
Do Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wpłynęło, za pośrednictwem Sekretariatu Prezesa Rady Ministrów, Pańskie oświadczenie złożone na posiedzeniu Senatu RP w dniu 23 września br., dotyczące tablic upamiętniających żołnierzy "Drugiej Konspiracji" na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. W związku z powyższym pragnę uprzejmie poinformować przez Pana Senatora o przebiegu i aktualnym stanie sprawy.
Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa udzielając odpowiedzi Prezesowi Fundacji "Polska się Upomni" nie "ustosunkowała się do jego wniosku negatywnie" - jak zechciał Pan Senator stwierdzić w swym wystąpieniu. Rada OPWiM nie jest bowiem ciałem mogącym zabronić lub nakazać dokonani
e upamiętnienia, lecz jedynie formułuje na jego temat opinię, a w uzasadnionych przypadkach nadaje sprawie właściwy bieg lub nawet koordynuje jej dalszy tok. Tak też stało się w przypadku wspomnianego wniosku, dotyczącego dodatkowych tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza Warszawie. Podjęcie decyzji w tym przypadku jest procesem znacznie bardziej złożonym, niż wydawało się to Prezesowi Fundacji "Polska się Upomni". Nie można bowiem przesądzać tak doniosłej sprawy, dotyczącej jednego z najświętszych dla Polaków miejsc pamięci narodowej, bez udziału Ministra Obrony Narodowej, Prezydenta Warszawy, Wojewody Mazowieckiego, Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, a także największych organizacji kombatanckich, reprezentatywnych dla środowiska żołnierzy powojennego podziemia niepodległościowego.Rada OPWiM od początku zaistnienia sprawy, podzielała pogląd o potrzebie trwałego upamiętnienia w stolicy Polski żołnierzy powojennego zbrojnego podziemia niepodległościowego, ich walki z narzuconym siłą systemem komunistycznym oraz ich martyrologii w łagrach sowieckich i więzieniach rodzimych Urzędów Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej. Rada OPWiM wzięła na siebie ciężar koordynacji działań, zgromadziła też obszerną dokumentację w powyższej sprawie, zapoznając się z poglądami
poszczególnych środowisk, instytucji i zainteresowanych gremiów. Prowadzone jesienią 1998 r. i wiosną br. rozmowy z przedstawicielami zainteresowanych gremiów zmierzały w kierunku wzniesienia odrębnego pomnika "Żołnierzy Wyklętych".W dniach 26 maja, 24 czerwca i 9 września br. w siedzibie Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa zostały zorganizowane spotkania przedstawicieli zainteresowanych instytucji i środowisk kombatanckich, poświęcone upamiętnieniu żołnierzy niepodległościowego podziemia lat powojennych. Spotkania te stały się także okazją do wypracowania wspólnego poglądu na temat innych postulatów dotyczących ostatecznego, godnego wystroju Grobu Nieznanego Żołnierza.
Zebrani uznali za celowe podjęcie następujących działań w odniesieniu do Grobu Nieznanego Żołnierza, których podstawą jest powrót do wystroju Grobu określonego w 1925 roku:
- uzupełnienie wystroju Grobu Nieznanego Żołnierza o jedną dodatkową tablicę, poświęconą chlubnej walce zbrojnej prowadzonej w latach 1944-1956 przez żołnierzy podziemia niepodległościowego,
- usunięcie z kraty Grobu Nieznanego Żołnierza wizerunku Krzyża Grunwaldu i pozostawienie wyłącznie wizerunku Krzyża Walecznych i Krzyża Wirtutti Militari, zaszczytnych odznaczeń wojskowych, bez umieszczania dodatkowych wizerunków odznaczeń, tj. postulowanych Krzyża AK, Krzyża Niepodległości.
Ponadto przedstawiciele zainteresowanych środowisk i instytucji uznali za celowe podjęcie działań zmierzających w kierunku wzniesienia w niedalekiej przyszłości odrębnego pomnika poświęconego żołnierzom podziemnych zbrojnych organizacji niepodległościowych, walczących ze zniewoleniem komunistycznym w latach 1944-1956. Patronat nad tym przedsięwzięciem objął Premier Rządu RP Pan Jerzy Buzek. Prace nad realizacją budowy pomnika "Żołnierzy Wyklętych" zostały już rozpoczęte.
Pragnę też nadmienić, iż wspomniany przez Pana senatora album "Żołnierze wyklęci - antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.", wydany został dzięki pomocy finansowej Rady OPWiM, która była też współorganizatorem wystawy pod tym tytułem, prezentowanej w gmachu Sejmu RP. Mam nadzieję, że fakty te pozwolą Panu Senatorowi na wyodrębnienie sobie obiektywnego poglądu na temat stanowiska i roli Rady OPWiM wobec ważnego zagadnienia jakim jest upamiętnienie walki żołnierzy podziemia niepodległościowego w latach 1944-1956.
Z wyrazami szacunku
Sekretarz Generalny
Andrzej Przewoźnik