Warszawa,1998-07-31

Szanowna Pani

Uchwała Nr 139 Rady Ministrów z dnia 18 września 1987 r. w sprawie zasad i trybu opiniowania projektów nowo budowanych lub przebudowywanych zakładów pracy albo ich części pod względem zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy (M.P. Nr 28, poz. 219) - wydana na podstawie uprzednio obowiązującego art. 210 § 3 Kodeksu pracy - utraciła moc obowiązującą w związku ze skreśleniem upoważnienia do jej wydania w znowelizowanym w 1996 roku Kodeksie pracy. Nie jest więc prawdą, że uchyliło ją - jako akt prawny niższej rangi - rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie uprawnień rzeczoznawców do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy, zasad opiniowania projektów obiektów budowlanych, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, oraz trybu powoływania członków Komisji Kwalifikacyjnej do Oceny Kandydatów na Rzeczoznawców (Dz. U. Nr 62, poz. 290).

Przepisy uchwały Rady Ministrów Nr 139 przewidywały, że projektant - specjalista był uprawniony do opiniowania projektów obiektów budowlanych pod względem zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy. Uprawnienia te uzyskiwały osoby, które ukończyły kurs dla opiniujących dokumentację projektową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, prowadzony przez jednostkę organizacyjną upoważnioną przez Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych albo posiadały stopień specjalizacji zawodowej inżyniera w dziedzinie ergonomii i ochrony pracy (§ 4 ust. 1 pkt 2 uchwały). Minister upoważnił do prowadzenia tych kursów oddziały wojewódzkie Naczelnej Organizacji Technicznej. Nie posiadał jednak wpływu na zawartość programową i poziom tych kursów z powodu chociażby braku organu inspekcyjnego, upoważnionego do kontroli tych spraw.

Podczas prac nad wydaniem nowej ustawy prawo budowlane Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej podejmowało próby naprawy tego stanu rzeczy zwracając się z prośbą, aby rzeczoznawcy budowlani mogli opiniować projekty obiektów budowlanych również pod względem bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Jednak projektodawcy nie uwzględniali tej propozycji - wskazując możliwość uregulowania tej problematyki w innych ustawach.

Z dniem 2 czerwca 1996 roku, po wejściu w życie znowelizowanego Kodeksu pracy, nie było już podstawy do zawarcia tej problematyki w przepisach Kodeksu pracy, gdyż w ramach porządkowania prawa uznano że Kodeks pracy powinien regulować wyłącznie obowiązki stron stosunku pracy (pracodawcy i pracownika), a zasady i tryb opiniowania projektów obiektów budowlanych przez projektantów nie należały do tych obowiązków. W związku z tym ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 24, poz. 110) wprowadzono odpowiednia regulację w art. 8a ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 1985 r. Nr 54, poz. 276 ze zm.) - upoważniającą Ministra Pracy i Polityki Socjalnej do wydania rozporządzenia, co nastąpiło w dniu 29 maja 1996 r.

Wypada przypomnieć, że ustawa - Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 414 ze zm.) reguluje między innymi problematykę uprawnień budowlanych, natomiast jej przepisy (tak jak poprzednio) nie dotyczą opiniowania projektów obiektów budowlanych pod względem spełniania przez nie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym także dodatkowych wymagań kwalifikacyjnych projektantów opiniujących te projekty. Uprawnienia budowlane wydaje się w innym trybie i są one ściśle powiązane z wykształceniem, a tym samym z możliwością wykonywania zawodu. Natomiast uprawnienia do opiniowania projektów pod względem spełniania przez nie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy są traktowane jako wyłącznie dodatkowe kwalifikacje.

Należy zauważyć, że obecnie obowiązujący system związany z opiniowaniem projektów pod względem zgodności z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy jest analogiczny do sprawdzonego w praktyce systemu opiniowania dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych stosowanego przez Państwową Inspekcję Sanitarną, na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 grudnia 1992 r. w sprawie nadawania uprawnień rzeczoznawcy do spraw sanitarnohigienicznych oraz opiniowania dokumentacji projektowej (Dz. U. z 1993 r. Nr 3, poz. 12).

Wypada poinformować, że przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej wprowadzono inny zakres uprawnień rzeczoznawcy do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy niż uprawnień projektanta - specjalisty, działającego zgodnie z przepisami uchwały Nr 139 Rady Ministrów z dnia 18 września 1987 r. Uprawnienia projektanta - specjalisty obejmowały całokształt zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy we wszystkich rodzajach budownictwa, co w praktyce oznaczało, że niezależnie od kierunku wykształcenia projektant - specjalista mógł opiniować również projekty nie związane z jego specjalnością. Natomiast rozporządzenie wprowadzając ścisłą specjalizację ustala zakres uprawnień, nadawanych rzeczoznawcy przez Głównego Inspektora Pracy, dostosowany do wykształcenia posiadanego przez rzeczoznawcę i jego praktyki zawodowej, zapewniając tym samym wysoką jakość opracowywanych opinii.

Przygotowywanie programów i organizacja szkoleń dla kandydatów na rzeczoznawców do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy przez Głównego Inspektora Pracy zapewnia właściwy, jednolity i wysoki poziom tych szkoleń. Upoważnienie wielu jednostek organizacyjnych do prowadzenia szkoleń, bez zapewnienia mechanizmów kontroli i nadzoru nad ich przebiegiem, mogłoby - jak poprzednio - doprowadzić do zróżnicowania poziomu tych szkoleń, a nawet wydawania uprawnień osobom nie posiadającym odpowiedniego przygotowania zawodowego i dostatecznej wiedzy w tym zakresie. Z tego powodu projektant - specjalista, który opiniował projekty obiektów budowlanych w trybie uchwały Nr 139 Rady Ministrów oraz z powodu istotnych zmian w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy, a także dokonującego się stale postępu naukowo-technicznego w budownictwie, powinien ukończyć kurs przygotowujący do opiniowania projektów pod względem zgodności z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiami ergonomii oraz zdać egzamin przed Komisją Kwalifikacyjną do Oceny Kandydatów na Rzeczoznawców.

Jest sprawą wiadomą, że raz nabyta wiedza nie jest wystarczająca przez cały okres aktywności zawodowej i powinna być doskonalona w każdej dziedzinie, a szczególnie w takiej, która dotyczy zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy pracownikom. Wypada przypomnieć, że w ostatnich latach, w związku ze zmianami systemu społeczno-gospodarczego i trwającym procesem dostosowywania polskiego prawa do wymagań Unii Europejskiej, gruntownie zostały zmienione przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Zostało też ustanowionych lub zmienionych szereg Polskich Norm dotyczących omawianej problematyki. Stąd niezbędne jest systematyczne uzupełnianie wiedzy w omawianym zakresie.

Wypada jednocześnie poinformować, że obserwuje się pewną prawidłowość polegającą na tym, że interwencje projektantów - specjalistów opiniujących projekty na podstawie przepisów uchwały Nr 139 Rady Ministrów zaczęły się pojawiać wówczas gdy zainteresowani zorientowali się, że ich uprawnienia do opiniowania projektów utracą ważność, a te osoby - możliwość uzyskiwania dodatkowych dochodów w postaci honorariów za opiniowanie projektów. Należy przypomnieć, że w § 6 uchwały Nr 139 Rady Ministrów zawarty był zapis analogiczny jak w § 1 ust. 2 rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 r. Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, dopuszczający przez okres tylko 3 lat opiniowanie projektów przez osoby posiadające upoważnienia rzeczoznawców do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy wydane przed 1981 r. przez Główny Inspektorat Pracy i wówczas nie wpływały żadne skargi i protesty w tej sprawie od zainteresowanych.

Wyrażam nadzieję, że moja odpowiedź jest wyczerpująca i w pełni wyjaśnia wątpliwości w tej sprawie.