Warszawa, dnia 23 kwietnia 1998 r.

1. Przed wejściem w życie (w dniu 27.05.1990 r.) ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 z póź. zmianami) terenowe organy administracji państwowej były zobowiązane do zapewnienie kompleksowej realizacji budownictwa mieszkaniowego, przy czym ta kompleksowość miała być "zapewniona w drodze realizacji i sfinansowania kosztów budowy" m.in. "komunalnego uzbrojenia do przyłączy do budynków, urządzenie terenu wraz z zapleczem oraz podstawowych obiektów oświaty, zdrowia i kultury (...) - przez terenowe organy administracji państwowej ze środków budżetowych..." (§ 4 ust. 3 i ust. 4 pkt 2 uchwały Nr 268 Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1982 r. w sprawie zasad realizacji i finansowania budownictwa mieszkaniowego (M.O. z 1983 r. Nr 4, poz. 24 z późn. zmianami).
   W związku z tym, w praktyce były zawierane umowy między terenowymi organami administracji państwowej a spółdzielniami mieszkaniowymi, określające m.in. inwestycje infrastrukturalne, przewidziane do wykonania pod nadzorem tych spółdzielni (jako tzw. inwestorów zastępczych) oraz sposób ich finansowania (z reguły - z kredytu bankowego, zaciągniętego przez spółdzielnie mieszkaniowe, lecz spłacanego ze środków budżetowych, których przekazanie na ten cel zapewniały w umowie wspomniane organy).
2. Stosownie do art. 36 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191 z późn. zmianami), zobowiązania terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego stały się z dniem wejścia w życie ustawy o samorządzie terytorialnym (tzn. z dniem 27.05.1990 r.) zobowiązaniami gmin, natomiast zobowiązania terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego przejął Skarb Państwa (z wyjątkami określonymi w art. 36 ust. 2).
   Trybunał Konstytucyjny w dniu 12.10.1993 r. orzekł jednak, że powołane wyżej przepisy ustawowe są niezgodne z art. 1 Konstytucji w zakresie dotyczącym "przejścia zobowiązań rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego na właściwe gminy..."Orzeczenie to przyjął Sejm w dniu 4.03.1994 r.
   W związku z tym, Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi rządowy projekt ustawy nowelizującej art. 36 wyżej powołany ustawy z dnia 10 maja 1990 r. W dniu 31.08.1995 r. do rozpatrzenia tego projektu została powołana sejmowa Podkomisja Nadzwyczajna, która przygotowała też poselski projekt ustawy. Poselski projekt ustawy przejął Sejm w dniu 18.01.1996 r.
3. Art. 36 ust. 3 pkt 2 ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, w brzmieniu ustalonym w art. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. nowelizującej ten artykuł (Dz.U. Nr 23, poz. 102) stanowi, że Skarb Państwa przejmuje "zobowiązania i wierzytelności rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego i stopnia wojewódzkiego, dotyczące infrastruktury technicznej, socjalnej i usługowej oraz obiektów oświaty, zdrowia i kultury, zwanych dalej inwestycjami infrastrukturalnymi, w zakresie rzeczowym określonym w umowach zawartych przed dniem 27 maja 1996 r. przez te organy ze spółdzielniami mieszkaniowymi, w związku z kompleksową realizacją budownictwa mieszkaniowego, z zastrzeżeniem ust. 4-8", zgodnie z którymi przejęcie przez Skarb Państwa tych zobowiązań polega na spłacie kredytów bankowych zaciągniętych przez spółdzielnie mieszkaniowego i gminy na finansowanie realizacji inwestycji infrastrukturalnych (ust. 4 pkt 2) oraz na zrefundowaniu im "środków własnych wydatkowanych" na spłatę wspomnianych kredytów i odsetek (ust. 4 pkt 2) a także "na dotychczasowe finansowanie realizacji inwestycji infrastrukturalnych i na ich dokończenie, w zakresie rzeczowym określonym w umowach, o których mowa w ust. 3 pkt 2" (ust. 4 pkt 3).
   Jednocześnie omawiany art. 36 postanowił, że kredyty bankowe zaciągnięte na finansowanie realizacji inwestycji infrastrukturalnych są spłacane ze środków budżetowych państwa w trybie i terminach ustalanych w umowach zawieranych przez Ministra Finansów z prezesami zarządów banków (ust. 7), zaś tryb i terminy dokonywania refundacji, o których była mowa wyżej, określi Minister Finansów w drodze rozporządzenia (ust. 8).
   Umowa z Prezesem Zarządu PKO BP została zawarta przez Ministra Finansów w dniu 26.07.1996 r., zaś rozporządzenie Ministra Finansów wydane w dniu 19.04.1996 r. (Dz.U. Nr 49, poz. 213).
4. Powołany przez Pana Senatora art. 36 ust. 4 pkt 6 wyraźnie stanowi, że "refundacji ze środków budżetu państwa podlegają również środki własne gmin, które na podstawie wyroków sądowych były lub będą przekazane spółdzielniom mieszkaniowym w związku z regulowaniem należności za wykonanie inwestycji infrastrukturalnych, określonych w ust. 3 pkt 2".
   Cytowany przepis nie ma zastosowania do spółdzielni mieszkaniowych, ponieważ wyroki sądowe, o których mowa w przepisie, dotyczą wyłącznie gmin, zobowiązując je do uregulowania należności wobec danych spółdzielni mieszkaniowych za wykonanie inwestycji (określonych w umowach zawartych przed dniem 27 maja 1990 r. z tymi spółdzielniami przez właściwe terenowe organy administracji państwowej).
   Jeżeli zaś chodzi o refundowanie spółdzielniom mieszkaniowym środków własnych wydatkowanych na dokończenie inwestycji infrastrukturalnych, to jest ono dokonywane na podstawie art. 36 ust. 4 pkt 3, o czym również wyraźnie stanowi ten przepis. Środki własne wydatkowane przez spółdzielnie mieszkaniowe na dokończenie inwestycji infrastrukturalnych są corocznie refundowane jednocześnie z refundacją środków własnych wydatkowanych przez nie na inne cele (określone w art. 36 ust. 4 pkt 2 i 3). Uwzględnia się przy tym, z jednej strony - dane przedstawione przez wojewodów we wnioskach składanych zgodnie z § 6 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 kwietnia 1996 r. w sprawie trybu i terminów refundowania spółdzielniom mieszkaniowym i gminom środków własnych wydatkowanych na inwestycje infrastrukturalne (wydawanego na podstawie art. 36 ust. 8 ustawy) a z drugiej - rozmiary rezerwy ustalonej na ten cel w ustawie budżetowej na dany rok.
   Podkreślenia wymaga przy tym fakt, iż stosownie do art. 36 ust. 8 ustawy, refundacja będzie dokonywana do 2000 r. włącznie. Ustawodawca przyjął bowiem, iż do tego terminu powinny być zakończone omawiane inwestycje infrastrukturalne, zwłaszcza, że chodzi o inwestycje stosunkowo małe i nieskomplikowane, które są określone w umowach zawartych przez spółdzielnie mieszkaniowe przed 1990 r., a więc realizowane przeważnie dłużej niż 10 lat.
   W świetle powyższych stwierdzeń nie mogę podzielić opinii Pana Senatora, iż w cytowanych przepisach "nie sprecyzowano w jaki sposób spółdzielniom mieszkaniowym będą zwrócone środki na dokonanie takich inwestycji".
5. Zasadna jest natomiast uwaga Pana Senatora, że przepisy nie przewidują "zwrotu spółdzielniom mieszkaniowym długów, jakie spółdzielnie mają u wykonawców tych inwestycji". W związku z tym konieczne jest jednak zaznaczenie, iż zwrotowi (refundacji) mogą podlegać także jedynie środki własne spółdzielni mieszkaniowych wydatkowane na spłatę takich długów (co jednoznacznie wynika z art. 36 ust. 4 pkt 3 ustawy), a nie "długi". Ustawa wyraźnie ustala na czym polega przejęcie przez Skarb Państwa zobowiązań byłych rad narodowych i organów administracji państwowej dotyczących inwestycji infrastrukturalnych (art. 36 ust. 4).
   Ustawodawca przejął niewątpliwie, że skoro zgodnie z umowami zawartymi przez wspomniane organy ze spółdzielniami mieszkaniowymi, inwestycje infrastrukturalne miały być sfinansowane z kredytu bankowego (spłacanego następnie ze środków budżetowych, przekazywanych przez te organy), to dana spółdzielnia mieszkaniowa powinna mieć wystarczające środki na finansowanie inwestycji, a jeżeli nie uzyskała kredytu - finansować inwestycje ze środków własnych, a nie zlecać realizację inwestycji bez posiadania jakiegokolwiek źródła ich finansowania.
   Przepisy rozporządzenia Ministra Finansów nie mogły i nie mogą zaś przewidywań przekazywania spółdzielniom mieszkaniowym środków z budżetu państwa na regulowanie ich długów wobec wykonawców inwestycji infrastrukturalnych, ponieważ nie upoważnia do tego powołania ustawa. Zgodnie z art. 36 ust. 8 ustawy, rozporządzenie to określa wyłącznie tryb i terminy refundacji środków własnych wydatkowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe na cele wymienione w art. 36 ust. 4 pkt 2 i 3 i ust. 6.
   Sugestia Pana Senatora, że sądy odrzucają powództwa w takich sprawach, "uznając, że droga sądowa w tych sprawach jest niedopuszczalna, skoro zwrot środków zagwarantowanych jest ustawą budżetową" - nasuwa również zastrzeżenia, gdyż w ustawach budżetowych właśnie ze względu na treść cytowanych wyżej przepisów ustawowych, są określane tylko wydatki na spłatę kredytów i na refundację środków własnych, o których mowa w art. 36 ust. 4-8 (por. poz. 54 załącznika nr 2 oraz poz. 22 załącznika nr 3 do ustawy budżetowej na rok 1998 z dnia 19 lutego 1998 r. Dz.U. Nr 28, poz. 156).
   Ze wszystkich powyższych względów nie jest także możliwe przyjęcie propozycji Pana Senatora, by "przyznać spółdzielniom mieszkaniowym lub wykonawcom prawo do otrzymania zapłaty za wykonane roboty bezpośrednio ze skarbu państwa w drodze indywidualnych decyzji ministra finansów".

SEKRETARZ STANU