Warszawa, 1999-09.16

- Zastosowania dopłat do eksportu niektórych artykułów rolno-spożywczych w celu wyrównywania konkurencyjności polskiej oferty eksportowej na rynkach wschodnich z dotowanymi dostawami z krajów zachodnich.

Nakreślony w tym dokumencie program przewiduje podjęcie szeregu działań - o charakterze traktatowym, promocyjnym oraz w zakresie finansowych i celnych instrumentów wspierania eksportu -, które mają na celu poprawę sytuacji w polskim handlu zagranicznym (w tym także w eksporcie artykułów rolnych na rynki wschodnie).

Podstawowym elementem dokumentu przyjętego przez Radę Ministrów jest opracowany wspólnie z Ministerstwem Finansów "Program wdrażania finansowych instrumentów wspierania eksportu". Propozycje działań w tym zakresie ukierunkowane są m.in. na zwiększenie dostępności poszczególnych instrumentów dla eksporterów oraz rozszerzenie możliwości ich wykorzystania na rynkach o tzw. podwyższonym ryzyku, do których zalicza się Rosja i inne kraje wschodnie. Konkretne rekomendacje dotyczą między innymi :

- w zakresie ubezpieczenia kredytów eksportowych: zorientowania własnej aktywności Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. na rynki o podwyższonym ryzyku oraz zwiększenia skali gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń w eksporcie na te rynki;

- w zakresie dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych ze środków publicznych: umożliwienie udzielania dopłat do kredytów bankowych dla nabywcy (dotychczas tylko dostawcy), podwyższenie maksymalnego pułapu dopłaty, wydłużenie maksymalnego okresu kredytowania (do 10 lat); wprowadzenie mechanizmu kredytów eksportowych według stałej stopy;

- w zakresie poręczeń i gwarancji na finansowanie przedsięwzięć proeksportowych: odniesienie progu kwotowego (obecnie 10 mln EURO) do wartości kontraktowej (dotychczas stosowana była wartość jednostkowa), odstąpienie od wymogu minimalnego cyklu produkcyjnego (obecnie 6 miesięcy);

- przygotowania i praktycznego wdrożenia planu procedur programu "solidny eksporter", w tym poprzez szersze zastosowanie uproszczonych procedur celnych oraz wykorzystanie procedury uszlachetniania czynnego z dogodnym systemem ubezpieczeń.

Kontynuowane będzie wspieranie eksporterów ze środków Funduszu Promocji Ministerstwa Gospodarki. Mając na względzie trudną sytuację w handlu z Rosją i innymi krajami wschodnimi, w 1999 roku priorytetowo zostały potraktowane przedsięwzięcia promujące polski eksport na tym kierunku, w tym w ramach refundacji kosztów udziału polskich przedsiębiorców w targach i wystawach (przykładowo, wśród 10 imprez priorytetowych ze 100% dofinansowaniem powierzchni wystawienniczej i zabudowy standardowej, pięć odbywa się w Rosji oraz po jednej na Litwie i Ukrainie).

W trakcie targów "Rosyjski Farmer '99 (100% dofinansowanie kosztów udziału z Funduszu Promocji Ministerstwa Gospodarki), które odbyły się w sierpniu br. w Sankt Petersburgu, przeprowadzony został "Dzień Polski" obejmujący m.in. organizację okrągłego stołu na temat możliwości rozszerzenia współpracy w sektorze rolno-spożywczym i przetwórstwie. W wystawie uczestniczyła rekordowa liczba (50) podmiotów gospodarczych z Polski.

4. Skuteczność poszczególnych działań będzie zależała w decydującym stopniu od ich skorelowania z potrzebami i rozwiązaniami naszych partnerów handlowych. W związku z tym aktywnie poszukujemy możliwości poprawy obecnej sytuacji w ramach inicjatyw dwustronnych.

W dniach 12-13 kwietnia br. odbyło się IV posiedzenie Wspólnej Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Handlu i Współpracy Gospodarczej, w trakcie którego sformułowano szereg kierunków działań, w tym dotyczących:

- podjęcia prac, z udziałem zainteresowanych banków i organizacji ubezpieczeniowych, w zakresie wypracowania mechanizmów rozliczeniowo-finansowych, które ułatwiłyby dwustronną wymianę handlową w obecnych uwarunkowaniach gospodarczych. Dana problematyka włączona została w zakres działania grupy roboczej ds. współpracy inwestycyjnej powołanej na III posiedzeniu Wspólnej Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Handlu i Współpracy Gospodarczej. Ze strony polskiej pracom tej grupy przewodniczy Ministerstwo Finansów;

- wspierania inicjatyw, w tym promocyjnych, przedsiębiorców, regionów, samorządów gospodarczych obu krajów. W ramach realizacji zadania m.in. określone zostaną nasze priorytety międzyregionalnej współpracy gospodarczej z regionami Federacji Rosyjskiej, co pozwoli na wypracowanie strategii kompleksowych działań w tej dziedzinie (szczegółowa informacja ofertowo-ekonomiczna, misje i prezentacje gospodarcze, przedsięwzięcia promocyjne), na realizacją których skoncentrowane zostaną odpowiednie środki promocyjne. Jednym z ważnych kryteriów określenia priorytetów będzie niewątpliwie analiza możliwości zbytu polskich artykułów rolno-spożywczych na wybranym rosyjskim rynku regionalnym;

- w razie certyfikacji: przyspieszenie prac związanych z akredytacją laboratoriów, w pierwszej kolejności już zgłoszonych do akredytacji (w tym akredytacja w rosyjskim systemie certyfikacyjnym trzech polskich laboratoriów badających artykuły rolno-spożywcze i wyroby chemii gospodarczej).

- większych dostaw rosyjskiej ropy naftowej do Polski spłacanych dostawami polskich towarów rolno-spożywczych,

- usuwania barier utrudniających rozwój handlu i współpracy gospodarczej, w tym w dziedzinie certyfikacji (akredytacja polskich laboratoriów w rosyjskim systemie certyfikacyjnym).

W trakcie rozmów ze stroną rosyjską uzgodniono prowadzenie konsultacji ukierunkowanych na rozwiązywanie konkretnych problemów i usuwanie barier handlowych, w tym dotyczących dostępu poszczególnych towarów do rynków obu krajów. Należy zwrócić uwagę, iż prowadzenie intensywnych konsultacji z partnerem pozwoliło dotychczas na zachowanie swobody dostępu polskich towarów do rynku rosyjskiego, pomimo prób wprowadzenia kontyngentu na import niektórych towarów z polski (cukier biały).

Aktywne działania podejmowane są na forum gospodarczych komisji mieszanych z innymi krajami, w tym z Ukrainą, Białorusią i Kazachstanem. W odniesieniu do Białorusi, zgodnie z ustaleniami ostatniego posiedzenia komisji mieszanej, prowadzone są m.in. prace ukierunkowane na uruchomienie kredytu (pod gwarancje rządowe tego kraju) na finansowanie dostaw polskich artykułów rolnych, głównie zbóż.

5. Na potrzeby polskiego eksportu ukierunkowujemy w maksymalnym stopniu działalność promocyjną i informacyjną naszych zagranicznych placówek ekonomiczno-handlowych. Wśród form takiej działalności można wymienić m.in. opracowywanie i nowelizowanie informatorów na temat warunków dostępu do poszczególnych rynków, cyklicznie wydawane przez Biuro Radcy Handlowego w Moskwie biuletyny ekonomiczne (jedno z ostatnich wydań było w całości poświęcone rynkowi rolnemu Rosji, w tym możliwościom polskiego eksportu rolno-spożywczego), na bieżąco uzupełniane ofertowe bazy danych.

6. Pomimo przedstawionych wielopłaszczyznowych działań podejmowanych przez resort gospodarki w celu poprawy warunków oraz zwiększenia możliwości dostępu do rynków zagranicznych dla polskich produktów rolnych, należy jednak mieć na uwadze, iż uwarunkowania finansowo-ekonomiczne w krajach wschodnich są nadzwyczaj niesprzyjające. Szczególnie dotyczy to Federacji Rosyjskiej. Ponad 4-krotna dewaluacja rubla (2-krotnie przewyższająca wskaźnik inflacji) w Rosji, spadek siły nabywczej ludności (realne dochody obniżyły się o ok. 30%), rozregulowanie systemu bankowego wpływają negatywnie na dostawy nie tylko z Polski, ale ze wszystkich kierunków przywozu - w 1999 roku przewiduje się spadek łącznego rosyjskiego importu spoza WNP o 30-50% (po pierwszym półroczu przywóz FR spoza WNP obniżył się o 45%). Jednocześnie znacznie głębszy (od średniego) spadek rosyjskiego importu dotyczy artykułów rolno-spożywczych (np. konserw i wyrobów z mięsa 7,8 razy, cukru białego 6,5 razy, napojów 5-krotnie, mięsa drobiowego 4,5 razy, masła 3-krotnie).

Ponadto, w krajach wschodnich podejmowane są działania ukierunkowane na ochronę miejscowych producentów, w tym niejednokrotnie podnoszony jest poziom protekcji celnej wobec importu artykułów rolno-spożywczych.

7. Nastąpiła określona reorientacja konsumentów towarów importowanych polegająca na preferowaniu generalnie najtańszych produktów i surowców. Wpływa to na aktywne poszukiwanie przez polskich (i innych zagranicznych) przedsiębiorców możliwości zbytu szeregu mniej ważących dotychczas asortymentów w dostawach na rosyjski rynek.

Tendencje te można zaobserwować w polskim eksporcie niektórych artykułów rolno-spożywczych. Przykładowo, przy ogólnym spadku polskiego eksportu do Rosji w okresie 6 miesięcy br. o ponad 70%, dostawy mięsa wieprzowego w ujęciu wartościowym wzrosły o 25% (co świadczy o efektywności zastosowanego systemu dopłat do eksportu). Intensyfikacja dostaw, obserwowana od II kwartału br., wskazuje, iż mięso wieprzowe będzie jedną z podstawowych pozycji polskiego wywozu do Rosji w 1999 roku.

Ponadto, znacząco zwiększył się w I połowie br. eksport świeżych warzyw (kapustnych - ponad 3-krotnie, cebulowych - ponad 11-krotnie, marchwi - 3,6 razy) oraz ziemniaków: ponad 4-krotnie (jest to szczególnie godne podkreślenia z uwagi na fakt, iż zbiory ziemniaka w FR będą najprawdopodobniej niewiele niższe niż w roku w 1998 roku i Rosji nie grozi znaczący deficyt tego towaru).

Wzrost polskich dostaw objął również: mięso i jadalne podroby drobiowe: + 7,6 razy (jest to również fakt godny podkreślenia biorąc pod uwagę łączny głęboki spadek rosyjskiego importu oraz silną konkurencję głównego dostawcy tego towaru - Stanów Zjednoczonych); mączkę rybną i mięsną (ponad 2-krotny wzrost); mleko i śmietanę zagęszczone lub zawierające dodatek środka słodzącego (+3,6 razy); tłuszcze wołowe i wieprzowe (ok. 4-krotny wzrost); skrobię (3,5 razy); podroby mięsne (wzrost o 59%); słód (ponad 40-krotny wzrost).

Jednocześnie znacząco spadły dostawy takich tradycyjnych towarów w eksporcie do Rosji jak: kiełbasy i podobne produkty z mięsa; świeże owoce (w 1998 r. Polska była wiodącym eksporterem jabłek do FR - 63 tys. ton według rosyjskiej statystyki celnej, co stanowiło 17,5% łącznego rosyjskiego importu jabłek); warzywa mrożone (w 1998 r. Polska była drugim eksportem do FR - 15,4 mln USD, 26,7% łącznego rosyjskiego importu); konserwy mięsne; sery; wyroby cukiernicze, czekoladowe i piekarskie; masło i margaryna; mąka (analizy Biura Radcy Handlowego w Moskwie wskazują na możliwości aktywizacji sprzedaży m.in. pszennej i żytniej mąki lepszych gatunków); makaron; przyprawy spożywcze; jogurty i kefiry; mięso wołowe mrożone (z uwagi na silną konkurencję preferencyjnych dostaw z krajów zachodnich, Polska z liczącego się w 1998 r. eksportera - 26 tys. ton według statystyki celnej FR, tj. ok. 6,3% łącznego rosyjskiego importu - w roku bieżącym obniżyła dostawy do poziomu 3% w stosunku do I połowy 1998 roku).

Zmniejszył się również eksport cukru białego: w 1998 roku polska była drugim eksporterem do FR - 77 tys. ton (20,3% łącznego rosyjskiego importu). W roku bieżącym (i przyszłym) trudno będzie osiągnąć podobny poziom dostaw m.in. z uwagi na podwyższenie stawek ceł importowych, w tym zastosowanie przez Federację Rosyjską od sierpnia br. wysokich ceł sezonowych na przywóz cukru. Należy przy tym zwrócić uwagę, iż resort gospodarki podjął interwencję w sprawie podwyżki ceł na import cukru białego do Rosji.

Z analiz Biura Radcy Handlowego w Moskwie wynika, iż poza w. wym. towarami - istnieją możliwości wzrostu dostaw żywności dla dzieci (zwłaszcza produktów mlecznych, konserw mięsnych i warzywnych, suchych mieszanek) oraz olejów roślinnych (pomimo 30% wzrostu zbiorów słonecznika w Rosji, nadal będą występowały określone niedobory olejów, w tym rzepakowego - w 1998 roku Federacja Rosyjska zakupiła 130 ton tego oleju, z czego na Polskę przypadało zaledwie 7 tys. ton).

Jeżeli chodzi o zboża, to mimo niskich zbiorów w Rosji w 1999 roku (aktualne prognozy: 60-64 mln ton), deficyt obejmie w zdecydowanej większości zboża paszowe (od 8 mln ton według ocen rządu FR do 12-14 mln ton według źródeł amerykańskich). Obecne plany rosyjskiego rządu wskazują na możliwość pełnego pokrycia niedoborów importem z krajów WNP (w tym w rozliczeniu za dostawy strategicznych surowców). Z ostatnich wypowiedzi Przewodniczącego Rządu FR W. Putina wynika, że Rosja będzie w stanie samodzielnie zabezpieczyć swoje potrzeby w zakresie zbóż konsumpcyjnych (eksperci amerykańscy wskazują jednak na możliwość wystąpienia bardziej pesymistycznego dla Rosji scenariusza, w którym kraj ten będzie zmuszony do importu ok. 5 mln ton zbóż konsumpcyjnych, w tym 1,2 mln ton na minimalną rezerwę).

Z wyrazami szacunku

Janusz Steinhoff