Warszawa, 12.04.1999 r.

Głęboki kryzys finansowo-gospodarczy w FR, który przejawił się ze szczególną siłą od drugiej połowy sierpnia 1998 roku, uwypuklił wszystkie strukturalne słabości gospodarki rosyjskiej. Jego podstawowe przejawy to gwałtowna deprecjacja rubla (przekraczająca 300%), wzrost cen, zmniejszenie realnych dochodów ludności. Większość analiz i ocen pochodzących ze źródeł zachodnich, ale także i niektórych rosyjskich, jednoznacznie podkreśla, że 1998 rok przejdzie do historii gospodarki Rosji nie tylko jako rok finansowo-walutowego kryzysu i krachu systemu bankowego, ale jako rok głębokiego kryzysu handlu zagranicznego. W ubiegłym roku Rosja uzyskała w eksporcie do krajów tzw. dalszej zagranicy 57,7 mld usd (spadek wartości o 15,7%), w imporcie 32,4 mld (spadek o 16,5%) odpowiednio do 1997 roku.

Stosunkowo stabilne dostawy z krajów poza WNP w okresie styczeń-sierpień 1998 r. spadły w sierpniu i uległy całkowitemu załamaniu w następnych miesiącach. Gwałtownemu zmniejszeniu podlegały prawie wszystkie towary z importu, a najbardziej odbiło się to na zakupach artykułów rolnych i żywności. Średnie miesięczne wielkości importu w okresie wrzesień - grudzień br. r. w porównaniu z dostawami z analogicznego okresu 1997 r., zmniejszyły się co najmniej dwukrotnie, w tym przede wszystkim mięsa świeżego i schłodzonego drobiu, cukru białego, produktów zbożowych, napojów, masła i olejów.

Straty i to dotkliwe poniosły również polskie firmy. W sierpniu 1998 r. polskie dostawy na rynek rosyjski obniżyły się o ponad 30% w stosunku do lipca 1998 r. oraz o ponad 40% w porównaniu z sierpniem 1997 r. We wrześniu 1998 roku nastąpiło załamanie polskiego wywozu do FR - eksport spadł o 70% w stosunku do sierpnia 1998 r., natomiast w porównaniu z września 1997 r. obniżył się aż o 85%. W październiku 1998 r. eksport wzrósł o 70% w stosunku do września 1998 r., jednakże w porównaniu z październikiem 1998 r. utrzymał się głęboki spadek wywozu - o ponad 77%. W listopadzie 1998 r. negatywne tendencje nie zostały zahamowane - w stosunku do listopada 1997 r. eksport spadł o 77,5% (w porównaniu z październikiem 1998 r. również odnotowano obniżkę wywozu o 15,8%). W grudniu 1998 r. w stosunku do grudnia 1997 r. eksport spadł o 38,7%; jednocześnie w porównaniu z listopadem 1998 r. nastąpił ponad 3,5-krotny wzrost. We wrześniu - grudniu 1998 roku zmniejszyły się dostawy praktycznie we wszystkich sekcjach towarowych. Największy spadek wywozu objął podstawowe pozycje polskiego eksportu, takie jak przetworzone artykuły spożywcze, produkty przemysłu chemicznego (w tym leki), meble i artykuły oświetleniowe. Dostawy tych towarów w okresie wrzesień-listopad 1998 r. były o ponad 80% niższe od poziomu osiąganego w odpowiednich miesiącach 1997 roku.

Oficjalne prognozy rosyjskie zakładają, że w ciągu najbliższych trzech lat obroty handlowe będą rosły w tempie 3-4% rocznie. W opinii polskiego rządu w tym czasie należy realnie liczyć się z tendencją dokładnie odwrotną, tj. dalszym spadkiem, zwłaszcza rosyjskiego importu.

Rząd w związku z tym podjął i podejmuje określone działania łagodzące skutki dla gospodarki polskiej wynikające z sytuacji w Rosji i w innych krajach wschodnich. Do nich należy zaliczyć działania Agencji Rynku Rolnego w zakresie przeznaczenia na eksport części zapasów interwencyjnych jak i rezerw państwowych (masło w blokach, skrobia, pszenica i żyto konsumpcyjne), wprowadzone już dopłaty do eksportu wieprzowiny, jak również prace dotyczące lokowania polskich towarów na rynkach krajów afrykańskich i Bliskiego Wschodu. W końcu ubiegłego roku miały miejsce wizyty oficjalne na szczeblu ministrów i wiceministrów obu rządów, co pozwoliło na wzajemne zdefiniowanie pozycji obu stron w ważnych kwestiach gospodarczych. W 1998 roku przeprowadzono szereg konsultacji gospodarczych, w tym dotyczących procedur zastosowania środków ochronnych, m.in. w zakresie importu węgla do Polski oraz przywozu cukru do Rosji. W styczniu br. miała miejsce ważna wizyta ministra spraw zagranicznych w Moskwie. W dniach 12-13 kwietnia br. odbędzie się w Moskwie IV posiedzenie Polsko-Rosyjskiej Komisji Wspólnej ds. Handlu i Współpracy Gospodarczej. Komisja będąca najwyższym organem międzyrządowym obu krajów dokona przeglądu stanu wzajemnych stosunków gospodarczych oraz wypracuje propozycje niezbędnych działań w zakresie usuwania barier i ograniczeń występujących w handlu i współpracy gospodarczej.

Rokrocznie systemem refundacji Ministerstwa Gospodarki objęte są najważniejsze imprezy targowo-wystawiennicze w Rosji. Np. w 1998 r. dofinansowaniem objęto 8 imprez targowych w Rosji w tym Konsumexpo, Prodexpo, Meble, Agroprodmasz i Elektro w Moskwie, Sibkonsumo w Nowosybirsku, Bałtyka i Rosyjski Fermer w Sankt Petersburgu. Ich uczestnicy uzyskali refundację 80% lub 50% (w zależności od imprezy) kosztów powierzchni wystawienniczej i standardowej zabudowy. Dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Gospodarki wiele firm mogło być obecnych na tych imprezach. Wsparcie w tym zakresie było istotnym czynnikiem decydującym o wyborze imprez a także o udziale w targach. Rosnącemu zainteresowaniu przedsiębiorstw towarzyszył niestety spadek kwoty przeznaczonej w budżecie na dofinansowanie udziału w targach.

O szczególnym traktowaniu tego rynku świadczy m.in. fakt, że w 1998 r. na dofinansowanie udziału w targach w Rosji wydatkowano aż 51,7% środków przeznaczonych na dofinansowanie udziału w targach za granicą. Tendencja do koncentrowania działań promocyjnych na dwóch podstawowych kierunkach tj. na obszarze b. ZSRR i w Europie Zachodniej utrzymuje się od kilku lat.

W bieżącym roku system refundacji Ministerstwa Gospodarki obejmie 13 imprez na terenie Rosji - Konsumexpo, Prodexpo, Meble w Moskwie, Expol w Niżnym Nowgorodzie, Rosyjski Fermer w Sankt Petersburgu (grupa A) oraz Save Energi, MITT, Strojtech, Rusopak, Zdrawochranienie w Moskwie, NIFA w Niżnym Nowgorodzie, Biznes Polska w Rostowie i Bałtyka w Sankt Petersburgu (grupa B). Przedsiębiorstwa, które wezmą w nich udział będą mogły uzyskać refundację 100% lub 80% kosztów powierzchni wystawienniczej i standardowej zabudowy. Jednocześnie w miarę posiadanych środków przewiduje się dofinansowanie jeszcze innych imprez organizowanych na rynku rosyjskim. Należy podkreślić, że polskie ekspozycje na takich targach jak Konsumexpo, Prodexpo czy Meble od kilku lat należą do największych.

Wspomaganiu polskich eksporterów na rynku rosyjskim służą także działania wydawnicze i informacyjne Ministerstwa. Z inspiracji lub we współpracy z Ministerstwem ukazało się w roku ubiegłym kilka wydawnictw w języku rosyjskim skierowanych na ten rynek, okazjonalne wydawnictwa z okazji wizyt państwowych lub imprez targowych. Problematyka tego rynku ma swoje miejsce w finansowanym przez MG systemie informacji gospodarczej prowadzonym od szeregu lat przez Centrum Informacji Rynkowej IKC HZ a także w innych wydawnictwach promocyjnych i informacyjnych wydawanych we współpracy, przy wsparciu merytorycznym lub finansowym MG.

M.in. rozwojowi handlu z Rosją służyć będzie nowo tworzony teleinformatyczny system promocji eksportu Ministerstwa Gospodarki. Celem tego systemu będzie promowanie polskiej gospodarki poprzez dystrybucję informacji ekonomiczno-handlowej, głównie mikroekonomicznej tj. ofert dotyczących współpracy gospodarczej - handlowej i inwestycyjnej. System zawierał będzie oferty eksportowe firm polskich, zbierane za pośrednictwem systemu akredytowanych organizacji i instytucji wspierających - urzędów wojewódzkich, agencji rozwoju regionalnego, izb gospodarczych itp., informacje ekonomiczno-handlowe o charakterze makroekonomicznym pochodzące z Centrum Informacji Gospodarczej Ministerstwa Gospodarki, informacje dostarczane z biur radców handlowych, informacje pochodzące z europejskich serwisów informacyjnych np. BIN, BC-NET, TIPS, BRE itp., zebrane w darmowych i komercyjnych serwisach dostępnych w Internecie. Użytkownicy systemu, zarówno w kraju jak i za granicą, będą mieli dostęp do informacji za pośrednictwem popularnych przeglądarek internetowych.

Jeśli chodzi o obsadę stanowiska Radcy Handlowego Ministra Pełnomocnego w Moskwie pragnę poinformować, iż wniosek w tej sprawie został złożony do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w dniu 31 lipca 1998 r. z propozycją powołania kandydata z dniem 1 września 1998 r. Dotyczy to również obsady kadrowej na innych rynkach, łącznie 19 wniosków złożonych w tym samym czasie, co do których do dnia dzisiejszego brak stanowiska MSZ.

Widzimy potrzebę ustanowienia placówki handlowej w Irkucku, co umożliwi intensyfikację działań w zakresie promocji polskiego eksportu na obszarach Syberii i rejonów Dalekiego Wschodu.

MG widzi konieczność i stara się rozwijać różne formy działalności promocyjnej BRH. Celowi temu służy m.in. rozwój bazy informatycznej BRH a także ich wyposażenie (w miarę posiadanych środków) w sprzęt umożliwiający rozwój tych działań. Środki, które MG może przeznaczyć na placówki znacznie odbiegają od potrzeb i wyzwań jakie stawia przed polskimi eksporterami rynek rosyjski. Staramy się aby kwoty przeznaczane na działania promocyjne BRH, w szczególności na rynkach b. ZSRR rosły. Jest to zadanie bardzo trudne ze względu na fakt ograniczonych środków na promocję eksportu znajdujących się w budżecie Ministerstwa Gospodarki. Analizując wielkość tych środków w okresie 1991 - 1998 należy stwierdzić, że pomimo nominalnego wzrostu, w ujęciu realnym, tj. po uwzględnieniu inflacji środki te uległy zdecydowanemu zmniejszeniu (w ujęciu realnym Ministerstwo Gospodarki dysponowało środkami stanowiącymi około 40% kwoty 1991 r.). Co więcej, w 1999 r. budżet przeznaczony na promocję eksportu wynosi 21.839 tys. zł. Jest to kwota nawet nominalnie niższa niż w 1997 r. a nawet 1996 r. (23,9 mln zł). Pomimo tego środki przeznaczone 1999 r. na działalność promocyjną placówek w Rosji ulegną zwiększeniu.

Jednocześnie informujemy, że Ministerstwo Gospodarki prowadzi prace nad kierunkowymi rozwiązaniami dotyczącymi handlu zagranicznego - opracowaniem "Realizacja polityki w zakresie handlu zagranicznego oraz polityka w zakresie hz na lata 1999-2002" oraz wspólnie z Ministerstwem Finansów nad "Programem wdrażania finansowych instrumentów wspierania eksportu", zawierającym ocenę tych instrumentów oraz rekomendacje dotyczące podjęcia działań zmierzających w kierunku poprawy ich funkcjonowania.