Warszawa, dn. 08.08.2000 r.

Pani
Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu RP

Jednocześnie, w I półroczu br. Krajowy Urząd Pracy przekazał samorządom powiatowym limity w wysokości umożliwiającej całkowitą wypłatę świadczeń obligatoryjnych. Wydatki na zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki przedemerytalne i świadczenia przedemerytalne okazały się jednak wyższe od zaplanowanych w budżecie. W okresie 6 miesięcy br. ich wypłaty pochłonęły o 551,6 mln zł więcej niż wynika to z planu na rok 2000. Taki stan rzeczy jest przyczyną niskich wydatków na aktywne formy przeciwdziałania skutkom bezrobocia. Na wydatki o charakterze fakultatywnym, w tym dotyczące tzw. form aktywnych, Krajowy Urząd Pracy w I półroczu br. przekazał środki pozwalające pokryć 40% wypłat. Sytuacja ta powodować może duże trudności samorządów z wywiązywaniem się z zaciągniętych już zobowiązań. Krajowy Urząd Pracy pragnie także zapewnić, że czyni nieustanne starania o pozyskanie środków dla FP. Uchwalona przez Sejm 26 lipca br. nowelizacja ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu wyposaża Prezesa Krajowego Urzędu Pracy w prawną kompetencję do zaciągania kredytów i pożyczek na uzupełnienie środków Funduszu Pracy przeznaczonych na wypłaty zasiłków i innych świadczeń obligatoryjnych. Dzięki tak uzyskanym środkom Fundusz Pracy powinien zachować płynność finansową w okresach między terminami wpływu składek i dotacji budżetowej a terminami płatności obligatoryjnych zobowiązań, a tym samym możliwe będzie skierowanie środków na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Ustawa ta ma wejść w życie z chwilą ogłoszenia.

Tymczasem kwota od której tworzona jest w tym roku rezerwa to 1 055 000 tys. zł przeznaczonych w ustawie budżetowej na aktywne formy przeciwdziałania skutkom bezrobocia. Z tej kwoty samorządy otrzymały 591 474 tys. zł, na które składają się: 527 638 tys. zł wyliczonych w oparciu o tak zwany algorytm oraz 63 836 tys. zł z korekt, których pochodzenie wymaga odrębnego wyjaśnienia. Część powiatowych urzędów pracy nie zastosowała się do mojego polecenia aby ograniczyć zobowiązania przechodzące na rok bieżący z roku 1999 do wysokości maksimum 20% kwoty przeznaczonej na formy aktywne, w części zaś okazało się, że algorytm nie pokrywa zobowiązań. W rezultacie powstała sytuacja, w której starostowie musieliby pokrywać z własnych środków powstałe ujemne różnice. Podjęłam wobec tego decyzję o wyrównaniu tych różnic z rezerwy. Dodatkowo starostowie otrzymali wyrównanie z tytułu umorzeń pożyczek udzielanych bezrobotnym na rozpoczęcie samodzielnej działalności gospodarczej. Łącznie w dyspozycji Prezesa Krajowego Urzędu Pracy pozostało 484 502 tys. zł. Tymczasem, Fundusz Pracy to blisko 6 mld złotych, zatem rezerwa obejmuje nie więcej niż 45% ogólnej kwoty przeznaczonej na formy aktywne i około 8% całego Funduszu.

Należy podkreślić, że tryb przekazywania środków Funduszu Pracy, w tym sposób ich podziału, znajduje podstawę prawną w przepisie art. 57 a ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tj. Dz.U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm.) oraz w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 1999 r. w sprawie algorytmu przekazywania środków Funduszu Pracy samorządom wojewódzkim i powiatowym (Dz.U. 109 poz. 1237). Ponieważ procedury podziału rezerwy nie zostały ujęte w cytowanym rozporządzeniu, Prezes Krajowego Urzędu Pracy ustalił "Zasady i kryteria przyznawania środków Funduszu Pracy z rezerwy...", które - po zaopiniowaniu przez Naczelną Radę Zatrudnienia - stały się podstawą do przeprowadzenia konkursu projektów. Rozstrzygnięcia w konkursie są oparte o analizę bieżącej sytuacji na lokalnych rynkach pracy - własną i prezentowaną przez lokalne samorządy jako podstawa do przedstawianych projektów. Projekty zostały ujęte w sformalizowane wnioski, zawierające podstawowe informacje o planowanych przedsięwzięciach na lokalnych rynkach pracy, o zaangażowanych partnerach, większych zamierzeniach o charakterze strategicznym oraz o przewidywanych środkach przeznaczanych z Funduszu Pracy i własnych. Ponadto wniosek zawiera harmonogram realizacji oraz opis zarządzania projektem. Liczba wniosków, jaką mógł złożyć starosta nie była niczym ograniczona.

Także w oparciu o wymienione "Zasady..." powołana została komisja, która ocenia wnioski starostów. Do udziału w jej posiedzeniach zostali zaproszeni przedstawiciele samorządu, dwóch największych central związkowych i przedstawiciele zrzeszeń pracodawców (w posiedzeniach nie brał jedynie udziału - pomimo zaproszenia - przedstawiciel Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych). Komisja ustaliła swój regulamin, w którym przyjmuje, że najwyższe preferencje stosowane są do wniosków gwarantujących trwałe zatrudnienie i wpływających korzystnie na przemiany lokalnego rynku pracy.

W tym miejscu pragnę podkreślić, że rezygnacja z tych procedur znacznie zubożyłaby rynek pracy: zamierzenia samorządów koncentrują się bowiem nie na przebudowie lokalnych warunków ale na najmniej efektywnych i najbardziej kosztownych przedsięwzięciach, którymi są roboty publiczne. Roboty publiczne aktywizują około dwudziestokrotnie mniejszą liczbę bezrobotnych niż uruchamiane za te same nakłady inne programy aktywnego przeciwdziałania bezrobociu a środki publiczne z rezerwy miały być w planie samorządu przeznaczone na ten cel w ponad 30%. Negocjacje kontraktów zostały wykorzystane do powtórnego przedyskutowania efektywności projektów i kosztów ich realizacji. Relacje pomiędzy poszczególnymi formami uległy przy tym znaczącej poprawie: roboty publiczne zostały zredukowane z 30,2 do 17,6% a prace interwencyjne wzrosły z 17,9 do 24,1%. Udział szkoleń wzrósł z 7,8 do 11% a także zdecydowanie wzrósł udział form aktywizujących absolwentów. Powiększył się zatem udział form o najwyższej skuteczności, zmniejszony natomiast został udział propozycji nieefektywnych.

Roboty publiczne zostały ograniczone do powiatów znajdujących się na liście zagrożonych strukturalnym bezrobociem oraz tych, w których wystąpiły największe trudności a stopa bezrobocia przekroczyła w lutym br. 20% - z przeznaczeniem na realizację inwestycji infrastrukturalnych. Nie mogę zatem zgodzić się z twierdzeniem, że przedstawiony tryb konkursowy jest przejawem niepotrzebnej biurokracji. Niemniej jednak dziękuję za przedstawione uwagi, które, jak rozumiem, są wyrazem troski o podejmowanie właściwych działań przeciwdziałających bezrobociu.