Warszawa, dnia 15 grudnia 2000 r.

W związku z oświadczeniem złożonym przez Senatora Kazimierza Drożdża podczas 65 posiedzenia Senatu RP w dniu 21 września 2000 roku w sprawie wstrzymania procesu prywatyzacji niektórych banków przedstawiam stanowisko w tej sprawie.

W mojej opinii napływ kapitału zagranicznego odgrywa istotną i pozytywną rolę w procesie rozwoju polskiej gospodarki. Świadczy o wzroście zaufania inwestorów zagranicznych do rynku polskiego oraz o pozytywnej ocenie sytuacji ekonomicznej i poziomu stabilizacji gospodarczej w Polsce. Jest to bardzo ważne w kontekście aspiracji naszego kraju do członkostwa w strukturach europejskich. Funkcjonowanie nowoczesnej gospodarki zależy w znacznym stopniu od rozwoju systemu finansowego, którego główne ogniwo stanowi w Polsce sektor bankowy. Dlatego ogromne znaczenie ma właściwe przygotowanie tego sektora do działalności w warunkach jednolitego europejskiego rynku. W obecności kapitału zagranicznego w procesie prywatyzacji polskich instytucji finansowych płynie szereg korzyści, takich jak: możliwość transferu technologii, wysoki poziom zarządzania, możliwość dokapitalizowania i szeroki dostęp do rynków kapitałowych oraz efekt przyciągania kapitału zagranicznego także do sektora niefinansowego.

Dla dalszego rozwoju gospodarki polskiej, w tym sektora finansowego, poprzez m.in. dokapitalizowanie instytucji finansowych i sfinansowanie niezbędnych inwestycji, konieczny jest napływ kapitału. Pozyskanie inwestora zagranicznego oznacza możliwość rozwoju nowoczesnej oferty produktów, dostęp do nowych technologii, wdrożenie efektywnych struktur zarządzania oraz sprostanie krajowej i międzynarodowej konkurencji. Pozytywnym skutkiem napływu kapitału zagranicznego jest zmniejszenie kosztu uzyskania kapitału oraz pobudzenie inwestycji i wzrostu produktu krajowego brutto, co w efekcie prowadzi do poprawy stanu finansów publicznych i zmniejszenia deficytu budżetowego. Dzięki inwestycjom kapitału zagranicznego sektor bankowy w Polsce jest postrzegany przez klientów jako bardziej stabilny i efektywny. Ponadto wparcie kapitału zagranicznego umożliwia sanację zagrożonych upadłością banków polskich.

Proces prywatyzacji instytucji finansowych, prowadzony przy udziale kapitału zagranicznego, przyczynił się do osiągnięcia przez polską gospodarkę istotnych korzyści. Zwiększyła się konkurencyjność systemu bankowego, sieć oddziałów i wachlarz usług. W wyniku dokapitalizowania wzrosły możliwości kredytowe banków. Nastąpił również przepływ nowoczesnej wiedzy bankowej. Przyczyniło się to do restrukturyzacji i racjonalizacji gospodarowania. Sprzyjało także odpolitycznieniu gospodarki.

Prywatyzacja banków przyspieszyła procesy restrukturyzacji przekształceń własnościowych w polskiej gospodarce. Prywatyzacja jest sposobem zmniejszania dystansu krajów Europy Środkowowschodniej do krajów Unii Europejskiej. Przyspieszenie procesu prywatyzacji to najpewniejszy sposób utrzymania wysokiego tempa wzrostu. Prywatyzacja uważana jest za główne narzędzie podnoszące efektywność przedsiębiorstw oraz wpływające na przekształcenie struktury własnościowej gospodarki, tak aby odpowiadała ona strukturom typowym dla gospodarek rynkowych. Stymulując wzrost efektywności funkcjonowania polskich przedsiębiorstw i ich elastyczności wobec zmian rynkowych, prywatyzacja w znacznym stopniu wpływa dynamizująco na wzrost gospodarczy. Sprzyja ona również tworzeniu warunków odpowiednich dla rozwoju wolnej konkurencji. Podsumowując należy stwierdzić, że prywatyzacja banków przyniosła niewymierne korzyści polskiej gospodarce.

Obecnie nie jest planowana prywatyzacja Banku Gospodarstwa Krajowego. Założeniem jest by pozostał on bankiem państwowym. Podczas negocjacji z Unią Europejską, Polska - w stanowisku dotyczącym swobody świadczenia usług - wystąpiła o rozszerzenie listy instytucji kredytowych wyłączonych spod działania dyrektyw bankowych o Bank Gospodarstwa Krajowego, który po zmianie statutu stanie się instrumentem do realizacji zadań państwowych.

Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 maja 2000 roku w sprawie kierunków prywatyzacji PKO BP, BGŻ oraz PZU S.A. w § 1 ust. 1 stanowi co następuje: "Interes gospodarczy i społeczny Polski wymaga, aby dalsza prywatyzacja banków, w tym PKO BP i BGŻ przebiegała w sposób zgodny z intencją Społeczeństwa i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w sposób zabezpieczający polską rację stanu." W § 1 ust. 2 Uchwały Sejm zwrócił się do Rządu RP aby przedstawił Sejmowi zasady jakie będą obowiązywały przy prywatyzacji powyższych banków.

W powyższym dokumencie Rząd wyraził intencję, aby proces prywatyzacji PKO BP S.A. został przeprowadzony z uwzględnieniem utrzymania dominującego udziału Skarbu Państwa w kapitale akcyjnym banku, co zapewni to wpływ Państwa na działalność i politykę PKO BP S.A. Poinformował także, że doradca Ministra Skarbu Państwa przy prywatyzacji PKO BP S.A. opracuje, na podstawie analiz przedprywatyzacyjnych, obejmujących analizę prawną, analizę stanu i perspektyw rozwoju, badanie sprawozdań finansowych oraz oszacowanie wartości banku, optymalną strategię przekształceń własnościowych. Minister Skarbu Państwa, kierując się wynikami przeprowadzonych prac oraz rozwiązaniami zaproponowanymi przez doradcę, przedstawi Rządowi RP strategię prywatyzacji banku. O ostatecznie realizowanych kierunkach zmian w strukturze zadecyduje Rada Ministrów. Wzmocnienie banku ułatwi przyjęcie ustawy "O objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych oraz o zmianie ustawy o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw". W swoim stanowisku Rada Ministrów podkreśliła, że strategia prywatyzacji PKO BP S.A. będzie oparta na pełnych analizach obejmujących aktualną i przyszłą działalność banku.

W procesie prywatyzacji BGŻ S.A. celem Rządu jest osiągnięcie przez banki spółdzielcze dominującego udziału w kapitale akcyjnym BGŻ S.A. Ułatwi to wejście w życie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się, bankach zrzeszających oraz o zmianie niektórych ustaw. Ustawa przewiduje możliwość prywatyzacji BGŻ S.A. z udziałem banków spółdzielczych. Rozwiązania proponowane w ustawie przewidują możliwość podwyższenia kapitału akcyjnego BGŻ S.A. przez objęcie akcji w podwyższonym kapitale akcyjnym przez banki spółdzielcze, pozwalają na zwiększenie udziału banków spółdzielczych w kapitale akcyjnym BGŻ S.A. w wyniku umorzenia akcji należących do Skarbu Państwa, jak również gwarantują możliwość skorzystania z przysługującego im prawa pierwokupu w stosunku do akcji BGŻ S.A. należących do Skarbu Państwa.

Zgodnie z art. 165 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie prawnej. Na podstawie art. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 z późn. zm.) gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Stosownie do powyższej zasady gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu gminy (art. 51 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym).

Ustawodawca przesądził na gruncie cytowanego wyżej przepisu, iż zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wyemitowane papiery wartościowe, z przeznaczeniem na pokrycie występującego w ciągu roku niedoboru budżetu jednostki samorządu terytorialnego, podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane. Ponadto, na mocy art. 49 ustawy o finansach publicznych suma zaciągniętych przez jednostkę samorządu terytorialnego kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów wartościowych nie może przekroczyć kwoty określonej w budżecie tej jednostki. Deficyt budżetu samorządu terytorialnego może być pokryty m.in. przychodami pochodzącymi z kredytów zaciąganych w bankach krajowych oraz pożyczek (art. 112).

Stosownie do art. 18 ustawy o samorządzie gminnym do wyłącznej właściwości rady gminy należy m.in. podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, do których należy także zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów oraz ustalanie maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych, zaciąganych przez zarząd w roku budżetowym.

Za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada zarząd (art. 60 cyt. ustawy), który przygotowuje również projekt budżetu gminy oraz przesyła go do regionalnej izby obrachunkowej celem zaopiniowania. Gospodarka finansowa gminy jest jawna (art. 61). Zasada jawności wyraża się w ustawowym obowiązku ogłoszenia przez wójta lub burmistrza uchwały budżetowej i sprawozdania z jej wykonania w trybie przewidzianym dla przepisów gminnych, natomiast zarząd informuje mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu, kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz wykorzystywania środków budżetowych.

W przypadku ubiegania się przez jednostkę samorządu terytorialnego o udzielenie kredytu lub pożyczki, a także w przypadku zamiaru emisji przez jednostkę samorządu terytorialnego papierów wartościowych, regionalna izba obrachunkowa, na wniosek tej jednostki wydaje opinie o możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych. Wspomniana opinia jest przekazywana przez jednostkę samorządu terytorialnego podmiotowi udzielającemu pożyczki lub kredytu oraz podawana jest to wiadomości podmiotom, do których kierowana jest oferta nabycia papierów wartościowych.

Wspomniany nadzór, sprawowany jest wyłącznie na podstawie kryterium zgodności z prawem. Regionalne izby obrachunkowe nie posiadają kompetencji do oceny merytorycznej zasadności podjętych działań, z zakresu gospodarki finansowej, które należą do zagwarantowanych w Konstytucji RP autonomicznych uprawnień jednostek samorządu terytorialnego.

Reasumując, pragnę poinformować, iż gospodarka finansowa, w tym również czynności polegające na zaciąganiu kredytów i pożyczek przez gminne jednostki samorządu terytorialnego należy do autonomicznych, zagwarantowanych ustawowo zadań gmin. Zarówno zaciąganie wspomnianych kredytów lub pożyczek, jak i dalsza obsługa finansowa podlegają kontroli przez organy wewnętrzne gminy, m.in. poprzez uchwalenie budżetu (zaopiniowanego przez regionalną izbę obrachunkową) oraz komisję rewizyjną, która opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi (wniosek w sprawie absolutorium wymaga także zaopiniowania przez regionalną izbę obrachunkową). Działalność finansowa gmin, będąca przedmiotem wystąpienia Pana Senatora podlega nadzorowi w zakresie zgodności z przepisami prawa.

Andrzej Chronowski