Odpowiedź na oświadczenie senatora Jana Chojnowskiego, złożone podczas 22. posiedzenia Senatu

Spis oświadczeń, oświadczenie, odpowiedź ministerstwa gospodarki

Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przekazał wyjaśnienie w związku z oświadczeniem senatora Jana Chojnowskiego, złożonym podczas 22. posiedzenia Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 26):

Warszawa, 26 listopada 1998 r.

Pani
Alicja Grześkowiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowna Pani Marszałek

W odpowiedzi na oświadczenie senatorskie Pana Jana Chojnowskiego złożone na 22 posiedzeniu Senatu w dniu 5 listopada 1998 r. w sprawie "inwazji zagranicznych super - i hipermarketów" oraz "wprowadzenia przepisów nakazujących prowadzenia ścisłych rejestrów zbywanych gruntów", przedkładam następujące wyjaśnienie.

Zasady nabywania nieruchomości w Polsce przez cudzoziemców regulują przepisy ustawy z dnia 24 marca 1920 roku (Dz.U. z 1996 r. Nr 54, poz. 245 i z 1997 r. Nr 140, poz. 939).

Zgodnie z przepisami tej ustawy cudzoziemcy - aby nabyć nieruchomość w Polsce - muszą każdorazowo legitymować się zezwoleniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, wydanym za zgodą Ministra Obrony Narodowej, a w przypadku nieruchomości rolnych - również za zgodą Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Przypadki, w których cudzoziemcy nie muszą legitymować się takim zezwoleniem, zostały określone w art. 8 ust. 1 (z zastrzeżeniem ust. 3) wyżej powołanej ustawy.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, otrzymawszy wniosek cudzoziemca, jest zobligowany do rozpatrzenia sprawy i wydania stosownej decyzji. Przedmiotem postępowania administracyjnego, wszczętego i prowadzonego przed Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, jest bowiem wyłącznie żądanie przez cudzoziemca wydania zezwolenia na nabycie nieruchomości w Polsce i postępowanie to, jeżeli żądanie nie zostanie cofnięte, powinno zakończyć się rozstrzygnięciem merytorycznym.

Wnioskodawca (osoba prawna) ma obowiązek dołączyć do wniosku o uzyskanie zezwolenia:

poświadczony odpis z rejestru handlowego (uzyskany nie dawniej niż przed 3 miesiącami),

jeżeli udziałowcem spółki jest osoba prawna - odpis z jej rejestru handlowego (w przypadku spółki z siedzibą za granicą - odpis z rejestru tej spółki wraz z tłumaczeniem na język polski),

jeżeli udziałowcem jest osoba fizyczna - kserokopię jej paszportu,

zaświadczenia o przyznaniu numeru NIP oraz REGON; w przypadku prowadzenia działalności wymagającej koncesji - poświadczony odpis koncesji,

zaświadczenia: z właściwego urzędu skarbowego o nie zaleganiu w uiszczaniu podatków oraz z właściwego oddziału ZUS o nie zaleganiu w opłacie składek,

stanowisko lokalnych organów administracji rządowej lub samorządowej w sprawie planowanej inwestycji,

dokumenty mogące uwiarygodnić deklarowane przedsięwzięcia, w tym określające działalność prowadzoną przez udziałowców mających siedzibę za granicą (np. informacje z izb gospodarczych danego kraju, zaświadczenia wiodących banków).

W przypadku nabywania nieruchomości na cele budowy stacji benzynowych i supermarketów, decyzja wydawana jest przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji po konsultacji z właściwym wojewodą, który oceni, czy planowana inwestycja jest korzystna na danym terenie. Istotne dla rozstrzygnięcia sprawy jest również stanowisko organów lokalnej władzy samorządowej.

Niezależnie od powyższego, w przypadku podejrzenia, iż nabycie nieruchomości, udziałów lub akcji w spółce posiadającej nieruchomość, może być niezgodne z interesem państwa, a także gdy istnieje podejrzenie co do wiarygodności informacji udzielonych przez wnioskodawcę, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zwraca się z prośbą o opinię do organu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo państwa.

Jednocześnie należy zauważyć, iż decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, zezwalająca na nabycie nieruchomości, nie przesądza jeszcze o przeprowadzeniu transakcji. Czyni jedynie cudzoziemca zdolnym do czynności prawnych na równi z podmiotami polskimi. Szczegółowe warunki i skuteczność czynności prawnej, podejmowanej na podstawie zezwolenia, zależą już od woli stron transakcji, a zwłaszcza zbywcy nieruchomości.

Zatem o zezwoleniu na budowę supermarketu, jak również o celowości planowanej przez nabywcę inwestycji i jej wpływu na rozwój danego regionu decydują organy lokalne. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji nie jest upoważniony do kontrolowania decyzji podejmowanych przez te organy.

Ponadto należy stwierdzić, iż poza wyżej wymienionymi przesłankami, do pozytywnego działania obligują nas również postanowienia Układu Europejskiego, ratyfikowanego przez Polskę w 1994 r.

Przepisy te wprowadzają zasadę tzw. traktowania narodowego, tj. nie gorszego traktowania podmiotów pochodzących z obszaru Unii Europejskiej, niż traktowanie polskich podmiotów w momencie, gdy pragną one założyć przedsiębiorstwo i prowadzić stałą działalność gospodarczą na terytorium Polski (art. 44 ust. 1 UE).

Jednocześnie przewidują one, iż Polska nie ustanowi żadnych nowych norm prawnych oraz nie podejmie żadnych działań i środków, których celem byłoby dyskryminowanie przedsiębiorstw i obywateli Wspólnot w zakresie podejmowania i prowadzenia działalności na terenie naszego kraju (art. 44 ust. 2 UE).

Wobec powyższego, zaostrzenie obowiązujących przepisów w tym przedmiocie nie jest możliwe.

W odniesieniu do poruszonej przez Pana Senatora kwestii prowadzenia ścisłych rejestrów gruntów zbywanych cudzoziemcom stwierdzić należy, iż Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przedkłada coroczne sprawozdania sejmowe o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, zawierające rejestry pozwoleń wydanych przez resort. (Sprawozdanie za rok 1997 zostało przyjęte przez Sejm na 18 posiedzeniu w dniu 22 maja 1998 r. - Druk nr 259).

MSWiA nie posiada obecnie informacji, ile nieruchomości i o jakiej powierzchni faktycznie znajduje się w posiadaniu cudzoziemców.

Umożliwi to dopiero przepis art. 1 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 668).

Przepis ten wprowadził zmianę ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (Dz.U. z 1996 r. Nr 54, poz. 245 i z 1997 r. Nr 140, poz. 939), polegającą na nałożeniu na Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji obowiązku prowadzenia - w systemie komputerowym z dniem 01 stycznia 1999 r. - rejestrów:

nieruchomości, udziałów i akcji nabytych przez cudzoziemców bez zezwolenia, w przypadkach, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców,

nieruchomości, udziałów i akcji nabytych przez cudzoziemców na podstawie wymaganych zezwoleń, o których mowa w art. 1 ust. 1 oraz w art. 3e ust. 1 i 3 ww. ustawy.

Z prowadzeniem tych rejestrów związane będzie również badanie legalności nabycia lub objęcia przez cudzoziemców nieruchomości, udziałów i akcji, a w razie stwierdzenia niezgodności z przepisami prawa, podejmowanie czynności procesowych zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy.

W związku z tym, iż w powoływanej wyżej ustawie z dnia 24 lipca 1998 r. brak jest zapisu zobowiązującego Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji do prowadzenia rejestru z datą wsteczną, monitorowanie skali zjawiska wykupu nieruchomości w Polsce przez cudzoziemców, jak też zorientowanie się, w jakich regionach Polski cudzoziemcy najchętniej nabywają nieruchomości i czy wykorzystują wyjątki przewidziane w art. 8 ust. 1 ustawy, możliwe będzie najwcześniej za rok od wprowadzenia powyższych rejestrów.

Jednocześnie informuję, iż w ramach Międzyresortowego Zespołu do Spraw Przygotowania Negocjacji Akcesyjnych z Unią Europejską, została powołana Grupa Zadaniowa do spraw zakupu nieruchomości przez cudzoziemców.

Zadaniem grupy jest m.in. przegląd uregulowań poszczególnych państw piętnastki w celu znalezienia najlepszego modelu, którego zastosowanie będzie w Polsce najmniej kłopotliwe, wskazanie sposobu likwidacji istniejących wadliwych uregulowań oraz wypracowanie polskiego stanowiska negocjacyjnego w zakresie obrotu nieruchomościami.

Obecnie trudno jest określić zarówno zakres, jak i termin wprowadzenia przepisów liberalizujących obrót nieruchomości z udziałem cudzoziemców.

Problematyka swobodnego zakupu ziemi w Polsce przez cudzoziemców wciąż wywołuje wiele kontrowersji, dlatego też prace w tym kierunku wymagają jeszcze wielu dyskusji i łagodzenia interesów.

Janusz Tomaszewski

Spis oświadczeń, oświadczenie, odpowiedź ministerstwa gospodarki