76. posiedzenie Senatu RP, spis treści, dalsza część stenogramu

Otwieram siedemdziesiąte szóste posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej czwartej kadencji.

Na sekretarzy posiedzenia wyznaczam pana senatora Stanisława Gogacza oraz pana senatora Stanisława Jarosza. Informuję jednocześnie, że w dniu dzisiejszym pana senatora Stanisława Jarosza zastąpi pan senator Witold Kowalski. Bardzo proszę panów senatorów sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym. Listę mówców prowadzić będzie pan senator Stanisław Gogacz.

Informuję, że przed przystąpieniem do obrad pan senator Adam Rychliczek złoży ślubowanie senatorskie. Przypominam, że stosownie do art. 30 ust. 5 Regulaminu Senatu senatorowie składają ślubowanie w ten sposób, że po odczytaniu roty ślubowania, wypowiadają słowo "ślubuję". Rota ślubowania senatorskiego, zawarta jest w art. 104 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Bardzo proszę nowo wybranego senatora Adama Rychliczka o podejście do stołu prezydialnego w celu złożenia ślubowania senatorskiego, a wszystkich państwa poproszę o powstanie.

(Wszyscy wstają)

"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej".

Dziękuję Panie Senatorze i gratuluję wyboru, życząc, żeby ... (oklaski) życząc owocnej pracy dla dobra Rzeczypospolitej Polskiej. Dziękuję bardzo.

Informuję, że Sejm na sto pierwszym posiedzeniu... (Rozmowy na sali)

Informuję, że Sejm na sto pierwszym posiedzeniu w dniu 16 lutego 2001 r. przyjął wszystkie poprawki Senatu do ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Organizacji Turystycznej. Przyjął także większość poprawek Senatu do ustawy o zmianie ustawy o ochronie roślin uprawnych, do ustawy o zmianie ustawy o Inspekcji Sanitarnej, ustawy o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego i ustawy o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Wobec niewniesienia zastrzeżeń do protokołu siedemdziesiątego trzeciego posiedzenia Senatu stwierdzam, że protokół tego posiedzenia został przyjęty.

Informuję, że protokoły siedemdziesiątego czwartego i siedemdziesiątego piątego posiedzenia Senatu, zgodnie z art. 39 ust. 3 Regulaminu Senatu, są przygotowane do udostępnienia senatorom. Jeżeli nikt z państwa senatorów nie zgłosi do nich zastrzeżeń, to zostaną one zatwierdzone przez Wysoką Izbę na następnym posiedzeniu.

2. Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001.

4. Zmiany w składzie komisji senackich.

Wysoki Senacie, proponuję rozpatrzenie przedstawionych punktów trzeciego oraz czwartego projektu porządku obrad, pomimo że sprawozdanie Komisji Praw Człowieka i Praworządności do ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych i ustawy o Policji oraz wniosek Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich, dotyczący zmiany w składzie komisji senackiej, zostały doręczone państwu senatorom w terminie późniejszym niż określony w art. 34 ust. 2 Regulaminu Senatu.

Bardzo proszę, Panie Senatorze.

Czy jest głos przeciwny?

Dziękuję. Bardzo proszę o podanie wyników głosowania.

(Głosowanie nr 1)

W związku z tym stwierdzam, że Senat zatwierdził porządek obrad siedemdziesiątego szóstego posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej czwartej kadencji wraz z przyjętymi wnioskami.

Przypominam ponadto, że zgodnie z art. 49 ust. 1 Regulaminu Senatu marszałek na końcu posiedzenia po wyczerpaniu porządku obrad udziela głosu senatorom dla wygłoszenia oświadczeń senatorskich. Przypominam, że przedmiotem oświadczenia mogą być sprawy związane z wykonywaniem mandatu, przy czym oświadczenie to nie może dotyczyć spraw będących przedmiotem porządku obrad bieżącego posiedzenia Senatu. Nad oświadczeniem senatorskim nie przeprowadza się dyskusji i nie może ono trwać dłużej niż pięć minut.

Wysoki Senacie, przystępujemy do łącznego rozpatrywania punktów pierwszego i drugiego porządku obrad: stanowisko Senatu w sprawie ustawy budżetowej na rok 2001 oraz stanowisko Senatu w sprawie ustawy o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001.

Przypominam, że rozpatrywane ustawy zostały uchwalone przez Sejm na setnym posiedzeniu w dniu 3 lutego 2001 r. Do Senatu zostały przekazane w dniu 7 lutego 2001 r. Ustawę budżetową marszałek Senatu w dniu 7 lutego 2001 r., zgodnie z art. 73 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała do komisji senackich. Komisje senackie po rozpatrzeniu właściwych części budżetowych przekazały swoje opinie Komisji Gospodarki Narodowej, która na ich podstawie przygotowała sprawozdanie w tej sprawie.

Przypominam, że tekst ustawy budżetowej na rok 2001 zawarty jest w druku nr 562, natomiast sprawozdanie Komisji Gospodarki Narodowej w druku nr 562A.

Ustawę o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001 marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierowała w dniu 7 lutego 2001 r. do Komisji Gospodarki Narodowej, zaś w dniu 13 lutego 2001 r. do Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.

Przypominam, że tekst ustawy o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001 zawarty jest w druku nr 571, natomiast sprawozdania komisji w drukach nr 571A i 571B.

Proszę teraz sprawozdawcę Komisji Gospodarki Narodowej, pana senatora Kazimierza Kleinę, o zabranie głosu i przedstawienie sprawozdania komisji w sprawie ustawy budżetowej na rok 2001.

Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Komisji Gospodarki Narodowej w sprawie ustawy budżetowej na rok 2001. Zawarte jest ono w sprawozdaniu komisji w druku senackim nr 562A.

Przed przystąpieniem do omówienia zmian, jakie proponuje komisja, chciałbym poświęcić kilka słów opisowi generalnych założeń budżetu państwa na rok 2001. Ustawa określa dochody budżetu państwa na kwotę 161 miliardów 50 milionów zł, a wydatki na kwotę ponad 181 miliardów zł. Deficyt budżetu państwa ustalono zatem na kwotę 20 miliardów zł. Przy skorygowaniu wskaźnika wzrostu produktu krajowego brutto do kwoty 4,5% powyższe wielkości, które zostały zaproponowane w ustawie budżetowej, mają szansę być zrealizowane. Autopoprawka rządu dokonała też odpowiedniej zmiany kursu dolara oraz kursu euro. Te wskaźniki powodują, że dokonano także stosownych zmian w budżecie już na poziomie prac w Sejmie. Realna wydaje się też przewidywana na rok bieżący inflacja, która ma wynieść około 7%. Wydaje się, że możliwy do osiągnięcia w roku bieżącym jest także zakładany poziom bezrobocia, mimo że dane za styczeń są bardzo wysokie. Przy tak wyważonych i ostrożnych szacunkach zakłada się wzrost przeciętnego wynagrodzenia o około 2%.

Podczas prac w Sejmie posłowie dokonali zmniejszenia wydatków między innymi proporcjonalnie w urzędach administracji centralnej, co nie zawsze daje pożądane rezultaty. Komisje senackie wnikliwie zapoznały się z sytuacją poszczególnych urzędów. Okazało się wówczas, że administracje odczuły redukcję w wydatkach bieżących w różnym stopniu. W celu zmniejszenia negatywnych skutków tego działania Komisja Gospodarki Narodowej, a wcześniej komisje branżowe, zaproponowały odpowiednie poprawki.

Komisja Gospodarki Narodowej w swych rozstrzygnięciach brała pod uwagę przede wszystkim konstytucyjny wymóg niezwiększania deficytu budżetu państwa i, co się z tym wiąże, wskazywanie przez wnioskodawców źródeł sfinansowania zwiększonych wydatków.

Jako pierwsze rozpatrzę wnioski przedstawione przez Komisję Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. Komisja zaproponowała poprawkę, aby w załączniku nr 2 w części 03 dziale 751 rozdziale 7595 w kolumnie 4 po wyrazach "pozostała działalność" dodać wyrazy "opieka nad Polonią i Polakami za granicą", to jest przywrócić zapis w brzmieniu istniejącym w ustawach budżetowych państwa na rok 2000 oraz lata poprzednie, dotyczący Kancelarii Senatu. Komisja Gospodarki Narodowej przyjęła tę poprawkę po jej drobnym zmodyfikowaniu. Poprawka ta jest zawarta w sprawozdaniu komisji jako poprawka ósma. Uznaliśmy, że nie można złamać tej tradycji, która istnieje już od lat, a którą jest zajmowanie się Senatu jako całości problematyką Polonii, opieką nad Polakami mieszkającymi za granicą. I w związku z tym ta poprawka wracająca do starych rozwiązań.

Kolejną poprawką, którą proponowała Komisja Spraw Emigracji i Polaków za Granicą, była poprawka mająca prowadzić do zwiększenia środków przewidzianych na wsparcie Polaków mieszkających za granicą, Polonii. Źródłem pokrycia tej poprawki były środki przewidziane na rozpoczęcie programu wyposażenia sił zbrojnych w samoloty wielozadaniowe wraz z niezbędną w tym celu infrastrukturą lotniskową. Komisja Gospodarki Narodowej jednogłośnie odrzuciła poprawkę ze względu na niewłaściwe źródło pokrycia.

W dalszej części mojego wystąpienia przedstawię poprawkę Komisji Obrony Narodowej, w której przyjęliśmy zwiększenie wydatków na ten cel. Niestety, często dochodziło do takich sytuacji, że wnioski poszczególnych komisji były sprzeczne, a więc jedna komisja wnosiła o zwiększenie wydatku na dany cel, a inna komisja, związana z inną branżą, proponowała wniosek przeciwny. W takich sytuacjach wybory były najbardziej dramatyczne, bo najczęściej oba wnioski, szczególnie wnioski zwiększające wydatki na dane cele społeczne, były bardzo uzasadnione. Ale, znając sytuację budżetu państwa, znając możliwości państwa, musieliśmy dokonywać takich wyborów, które nie zawsze satysfakcjonowały wnioskodawców.

Kolejną komisją, której poprawki pragnę omówić, jest Komisja Rodziny i Polityki Społecznej. Pierwszym, najważniejszym wnioskiem tej komisji był wniosek o dokonanie zmiany w art. 35, który zakładał zwiększenie składki na Fundusz Pracy, składki płaconej przez pracodawców, z 2,45% do 2,8%. Konsekwencją przyjęcia tej poprawki byłoby zwiększenie dochodów Funduszu Pracy o kwotę około 700 milionów zł i w związku z tym zwiększenie wydatków tego funduszu na cele związane z: refundacją wynagrodzeń za prace interwencyjne - o kwotę 300 milionów zł; refundacją wynagrodzeń dla młodocianych - o kwotę 100 milionów zł; refundacją wynagrodzeń dla absolwentów - o kwotę 300 milionów zł. Komisja Gospodarki Narodowej odrzuciła tę poprawkę, uznając, że taka zmiana jest zbyt daleko idąca, powoduje w praktyce istotny wzrost kosztów pracy. W konsekwencji jej skutkiem mógłby być wzrost bezrobocia, a przecież intencja wnioskodawców była odwrotna.

Komisja Rodziny i Polityki Społecznej proponowała także zwiększenie wydatków w urzędach naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa o kwotę 500 tysięcy zł. Źródłem pokrycia tego wydatku miałoby być zmniejszenie rezerwy celowej przewidzianej na prace przygotowawcze i metodologiczne do narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań oraz do powszechnego spisu rolnego. Komisja Gospodarki Narodowej odrzuciła także tę poprawkę, ze względu na źródło pokrycia wydatku. Senatorowie oraz komisje kilkakrotnie sięgali do tej rezerwy, uważając, że z rezerwy przeznaczonej na przygotowanie spisu powszechnego można jeszcze zdjąć część wydatków. Nie wszystkie wnioski Komisja Gospodarki Narodowej uwzględniła. Podzieliła opinię, że jeżeli zakładamy, iż spis powszechny ma być przeprowadzony w roku przyszłym, to już w tym trzeba dokonać istotnych wydatków na ten cel.

Komisja Rodziny i Polityki Społecznej proponuje też poprawkę, której celem jest zwiększenie kwoty przeznaczonej na zasiłki z pomocy społecznej. Zwiększałoby się dotacje i subwencje o kwotę 4 milionów zł. Źródłem pokrycia tej poprawki miałoby być zmniejszenie środków przewidzianych dla Najwyższej Izby Kontroli. Komisja Gospodarki Narodowej odrzuciła także tę poprawkę, ponieważ nie zgodziła się z dalszym ograniczaniem wydatków na tę instytucję.

Kolejną poprawką, której Komisja Gospodarki Narodowej nie zaakceptowała, była poprawka dotycząca zwiększenia środków przewidzianych na dożywianie uczniów o kwotę 12 milionów zł. Źródłem pokrycia tej poprawki miało być zmniejszenie o 5 milionów zł wydatków w załączniku nr 2 w części 01 "Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej" oraz dziale "Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony państwa", o kwotę 2 milionów zł wydatków majątkowych w części 02 "Kancelaria Sejmu" i o 5 milionów zł środków przewidzianych na integrację europejską w części 59 "Główny Urząd Ceł". Komisja Gospodarki Narodowej odrzuciła poprawkę, gdyż jej konsekwencją jest dalsze zmniejszanie wydatków majątkowych w Kancelarii Sejmu, co zagraża pracy tej kancelarii. Podobnie jest w przypadku pozostałych urzędów. Należy zwrócić uwagę, że pozycje te zostały już zmniejszone przez Sejm, a wydatki będą większe, także w związku ze zmianą kadencji. Jeśli zaś chodzi o to źródło, jakim było pomniejszenie wydatków majątkowych Głównego Urzędu Ceł, to nasza negatywna opinia wynika stąd, że te środki powinny być przeznaczone na inwestycje w Głównym Urzędzie Ceł, wynikające także z procesu integracji Polski ze strukturami europejskimi. Ponadto instytucje celne, w tym Główny Urząd Ceł, to organy władzy administracji, które przysparzają dochodów budżetowi państwa. Wszelkie ograniczenia prowadzą do tego, że granice stają się mniej szczelne, a wpływy do budżetu z tytułu opłat podatkowych, celnych mogą być wtedy mniejsze.

Kolejnym wnioskiem, którego Komisja Gospodarki Narodowej nie zaakceptowała, był ten dotyczący zwiększenia środków przewidzianych na powiatowe centra pomocy rodzinie o kwotę 3,5 miliona zł, z proporcjonalnym przeznaczeniem tych środków na każde województwo. I znowu źródłem pokrycia tych wydatków miało być zmniejszenie wydatków w naczelnych organach władzy państwowej, w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji rządowej, w rezerwach celowych, przewidzianych także na program dotyczący przygotowania spisu powszechnego oraz powszechnego spisu rolnego. Według opinii naszej komisji jest to wadliwe źródło pokrycia tego wydatku.

Kolejną komisją, z której uwagami Komisja Gospodarki Narodowej się zapoznała, była Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Chciałbym tu podkreślić, że komisja ta bardzo wnikliwie zapoznała się z dużą częścią budżetu państwa związaną z funkcjonowaniem administracji, przedstawiła bardzo pogłębione wnioski i solidną analizę wydatków w poszczególnych częściach tego budżetu. Tak więc praca Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej bardzo wyraźnie pomogła naszej komisji w rozpatrywaniu całości budżetu. Komisja ta proponuje szereg istotnych poprawek. Niektóre są poprawkami porządkującymi, ale mającymi bardzo istotny wymiar.

Komisja proponuje więc przeniesienie wydatków pomiędzy Ministerstwem Rozwoju Regionalnego i Budownictwa a Rządowym Centrum Studiów Strategicznych. Są to poprawki istotne, dość duże w sensie kwotowym, ponieważ dotyczą ponad 8 milionów zł, ale nie dokonują one jakichś radykalnych zmian, raczej porządkują system administracji pomiędzy Rządowym Centrum Studiów Strategicznych a Ministerstwem Rozwoju Regionalnego i Budownictwa. Ta poprawka po prostu przesuwa niezrealizowane do tej pory zadania. Polega to na tym, że Ministerstwu Rozwoju Regionalnego i Budownictwa przypadną te zadania, które formalnie wykonywało do tej pory Rządowe Centrum Studiów Strategicznych. Tak więc poprawka prowadzi do przesunięcia etatów i środków przewidzianych na cele, które de facto są realizowane w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego i Budownictwa.

Komisja proponuje także inną zmianę, dotyczącą przeznaczenia części rezerwy na spis powszechny w części 83 "Rezerwy celowe" w poz. 54. Kwotę 4 milionów zł przenosi się tu z kolumny 7 do 9.

Uwagi krytyczne ma ta komisja także do części drogowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego. Komisja wyraża swoje zaniepokojenie faktem ustalenia subwencji drogowej dla powiatów oraz województw w wysokości 30% udziałów w planowanych dochodach z podatku akcyzowego od paliw silnikowych w roku 2001. Zdaniem komisji jest to niezgodne z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o finansowaniu dróg publicznych, która przewiduje w roku 2001 35% udziałów w podatku akcyzowym od paliw silnikowych.

Analizując kwestie dotyczące finansowania rozwoju regionalnego kraju, Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej uznała, że środki przewidziane w ustawie budżetowej na rok 2001 w części 34 "Rozwój regionalny" są zdecydowanie niewystarczające i nie pozwalają na właściwe wykonywanie zadań związanych z realizacją polityki rozwoju regionalnego państwa.

Dużo wątpliwości budzi zasadność tworzenia niektórych rezerw celowych. Przykładowo kolejny raz projektuje się rezerwy na dofinansowanie bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego związanych z prowadzeniem instytucji kultury, podczas gdy potrzeby w tym zakresie, podobnie jak występujące od lat niedobory, są powszechnie znane. Winno się zatem dokonać szczegółowego podziału tych środków na właściwe pozycje klasyfikacji budżetowej.

Kolejne poprawki, które będę omawiał, to poprawki Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Komisja proponuje, aby w art. 39 wyrazy "Fundusz Pracy" zastąpić wyrazami "Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa na wspieranie przedsięwzięć infrastruktury technicznej na wsi". Komisja Gospodarki poparła tę propozycję - jest to poprawka piąta w zestawieniu wniosków - uznając, że działania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa to też działania, których celem jest między innymi ograniczenie bezrobocia i aktywizacja dużych obszarów, szczególnie wiejskich. A więc w praktyce te środki, poprzez połączenie ich ze środkami gminnymi, prowadzą do tego samego celu co i Fundusz Pracy. Zatem komisja proponuje, aby ten zapis zmienić.

Komisja rolnictwa proponuje także, a Komisja Gospodarki Narodowej tę propozycję poparła, aby o 1 milion zł zwiększyć środki przewidziane dla Krajowego Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich. Źródłem tego zwiększenia miałoby być pomniejszenie o tę kwotę środków "Rezerw celowych" na prace przygotowawcze i metodologiczne do narodowego spisu powszechnego ludności i  mieszkań oraz powszechnego spisu rolnego.

Komisja rolnictwa proponuje, a Komisja Gospodarki Narodowej tę poprawkę zaakceptowała, aby zwiększyć środki na wsparcie dla izb rolniczych o kwotę 1 milion 300 tysięcy zł i aby taki zapis znalazł się w rezerwie przewidzianej na aktywizację terenów wiejskich. Oznaczałoby to, że środki dla izb rolniczych z 1 miliona 700 tysięcy zł wzrosłyby do 3 milionów zł. Byłaby to kwota, która umożliwiałaby izbom rolniczym funkcjonowanie w I kwartale lub w ciągu najbliższych miesięcy, a w każdym razie do tego momentu aż do izb rolniczych zaczną wpływać przewidziane dochody z udziału w podatku rolnym, który gromadzą gminy. Ta poprawka także otrzymała akceptację Komisji Gospodarki Narodowej.

Komisja rolnictwa zaproponowała, aby zwiększyć o 30 milionów zł kwotę na dożywianie uczniów. Źródłem pokrycia miałoby być zmniejszenie rezerwy celowej na wdrożenie i funkcjonowanie systemu ubezpieczeń upraw rolnych, która zostałaby pomniejszona o kwotę 30 milionów zł. Argumentowano przy tym, że stosowne przepisy ustawy, które obejmowałyby system ubezpieczeń produktów rolnych, jeszcze nie weszły w życie, a więc owe kwoty nie mogłyby być zagospodarowane. Bardziej celowe zatem wydaje się przeznaczenie środków na dożywianie uczniów. Argumentacja Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi przekonała członków Komisji Gospodarki Narodowej i komisja w poprawce dwudziestej w zestawieniu wniosków tę propozycję poparła.

Komisja rolnictwa przedstawiła także kilka wniosków proponujących zwiększenie środków przewidzianych na inspekcję skupu i przetwórstwa rolnego, inspekcję ochrony roślin oraz inspekcję nasiennictwa, tak aby usprawnić funkcjonowanie tych inspekcji, aby umożliwić poprzez ich działanie na granicy ochronę rynku polskiego. Komisja Gospodarki Narodowej, niestety, odrzuciła te poprawki, ze względu na niewłaściwe źródło pokrycia zwiększonych wydatków. Komisja rolnictwa proponowała bowiem, aby te wydatki były pokryte w większości z rezerwy na przygotowanie spisu powszechnego. Komisja Gospodarki Narodowej, uznając wagę i celowość zwiększenia środków na ten cel, zmuszona była, niestety, odrzucić te poprawki w związku z tym, że źródła pokrycia były, jak mówiłem, nie najlepiej według naszej oceny dobrane.

Kolejna komisja, z której pracą i poprawkami się zapoznaliśmy, to Komisja Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu. Komisja proponowała, aby dokonać istotnych zwiększeń środków na niektóre wydatki związane ze służbą zdrowia. W pierwszej kolejności byłoby to zwiększenie środków: na programy polityki zdrowotnej - o 30 milionów zł na wydatki bieżące; na wysokospecjalistyczne procedury medyczne - o 30 milionów zł na wydatki bieżące; na programy działań osłonowych i restrukturyzacji w ochronie zdrowia - o 40 milionów zł na wydatki majątkowe; dla jednostek opiekuńczo-leczniczych przekształcanych w jednostki organizacyjne pomocy społecznej, a także dla jednostek opiekuńczo-leczniczych i leczniczo-wychowawczych - o 234 milionów zł na dotacje oraz o 137 tysięcy zł na wydatki bieżące. Źródłem pokrycia tych wydatków byłyby "Rezerwy Celowe" poz. 52 "Dotacje na wsparcie zadań wynikających z programów wojewódzkich przeznaczonych na objęcie kontraktami wojewódzkimi również inwestycje wieloletnie..." - a mianowicie zmniejszenie wydatków majątkowych o kwotę 100 milionów zł, z czego na metro warszawskie o 70 milionów 371 tysięcy zł oraz 30 milionów zł z pozostałych dotacji. Komisja Gospodarki Narodowej odrzuciła tę poprawkę, ponieważ uznała, że środki przeznaczone na budowę metra w Warszawie pozwolą kontynuować i zakończyć w szybkim terminie jedną z najdłużej trwających inwestycji wieloletnich.

Przy następnej poprawce, którą proponuje Komisja Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu, to jest przy zwiększeniu wydatków na wysokospecjalistyczne procedury medyczne o kwotę 20 milionów zł, a na programy działań osłonowych i restrukturyzacji w ochronie zdrowia o 30 milionów zł, źródłem pokrycia miało być zmniejszenie o 50 milionów zł wydatków budżetowych przeznaczonych na realizację programów reformy górnictwa węgla kamiennego. W tym o 20 milionów zł zmniejszone zostałyby wydatki przeznaczone na likwidację kopalń i o 30 milionów zł na restrukturyzację zatrudnienia. Komisja Gospodarki Narodowej była zmuszona odrzucić także tę poprawkę ze względu na niewłaściwe źródło pokrycia, które stwarzałoby zagrożenie dla realizacji programu reformy górnictwa węgla kamiennego.

Komisja zaakceptowała także poprawkę dotyczącą przeznaczenia dodatkowych 400 tysięcy zł na Komisję do Zwalczania Dopingu w Sporcie. Ta kwota pochodziłaby z przesunięć budżetowych wewnątrz Urzędu Kultury Fizycznej i  Sportu.

Komisja Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu wskazuje na konieczność dostosowania ustawy budżetowej na rok 2001 w części dotyczącej środków specjalnych do art. 23 ust. 1 ustawy o wykonywaniu budżetu państwa na rok 2001 oraz zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001 w celu usunięcia sprzeczności między tymi ustawami.

Kolejna komisja, Komisja Nauki i Edukacji Narodowej, zaproponowała poprawki, których część Komisja Gospodarki Narodowej przyjęła. Pierwsza z nich to poprawka do art. 40 ust. 1, gdzie dokonuje się zmiany zapisu "na zwiększenie subwencji ogólnej w części oświatowej dla jednostek samorządu terytorialnego, o kwoty nieprzekraczające 150.000 tysięcy zł", zastępując go zapisem mówiącym o zwiększeniu w załączniku nr 2 w części 83 "Rezerwy celowe" poz. 64 "Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań oświaty i wychowania" o kwotę nieprzekraczającą 150 milionów zł. Jest to poprawka szósta.

Kolejna poprawka. W załączniku nr 2 w części 82 w rozdziale 75801 "Część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego" zwiększa się dotacje i subwencje o 100 milionów zł. Źródłem pokrycia jest zmniejszenie subwencji i dotacji dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań oświaty i wychowania o 100 milionów zł w załączniku nr 2 w części 83 "Rezerwy celowe". Komisja Gospodarki Narodowej tę poprawkę odrzuciła. Źródło pokrycia to dotacja mająca charakter subwencyjny. Nie może być ona przeznaczona na nic innego, tylko na oświatę. Sposób jej rozdzielenia będzie opisany przez ministra edukacji narodowej w rozporządzeniu po uzgodnieniu tego z ministrem finansów. Wszelkie nadwyżki, które by powstały z tego tytułu, będą kierowane na subwencję oświatową.

Kolejna poprawka to propozycja zmiany w rozdziale 75801 "Część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego". Zwiększa się tu dotacje i subwencje o 100 milionów zł z przeznaczeniem na wdrożenie czwartej godziny wychowania fizycznego. Komisja tę poprawkę poparła. Źródłem jej pokrycia jest zmniejszenie dotacji i subwencji o odpowiednią kwotę z rezerw celowych poz. 18 "Dofinansowanie kosztów wdrażania reformy oświaty". Jest to poprawka dwudziesta pierwsza w zestawieniu wniosków.

Poprawkę dwudziestą drugą w naszym zestawieniu Komisja Gospodarki Narodowej także akceptuje. Jest to poprawka, której celem jest doprowadzenie do takiej sytuacji, aby w rozdziale "Część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego" zwiększyć dotacje o 30 milionów zł i przeznaczyć tę kwotę na doposażenie szkół. Źródłem pokrycia będą środki z "Rezerw celowych" w pozycji "Dofinansowanie kosztów wdrażania reformy oświatowej".

Komisja proponuje także dokonanie zmian w inwestycjach centralnych, to jest w wydatkach przewidzianych na Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, na budowę III Kampusu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komisja proponuje, aby zmniejszyć o stosowną kwotę wydatki na Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest to poprawka trzydziesta ósma. Tego typu poprawki budziły najwięcej wątpliwości, ponieważ są one efektem regionalnych przetargów pomiędzy senatorami, a wcześniej pomiędzy posłami.

Kolejna komisja, która przedstawiła swoje wnioski, to Komisja Kultury i Środków Przekazu. Komisja ta przedstawiła cztery poprawki, których Komisja Gospodarki Narodowej nie zaakceptowała. Pierwsza poprawka miała wprowadzić zapis mówiący, że zwiększa się dotacje i subwencje na centra kultury i  sztuki o 14 milionów zł z przeznaczeniem na "Europalia", czyli prezentację kultury polskiej w Belgii. Źródłem pokrycia miałoby być zmniejszenie wydatków majątkowych o 14 milionów zł z rezerwy celowej przewidzianej na koszty integracji z Unią Europejską. Komisja uznała, że jest to zbytnie uszczegółowienie zapisu i że ten wydatek powinien być realizowany w ramach normalnego programu działalności stosownego ministerstwa, bez narzucania mu źródeł pokrycia tego wydatku. Komisja w  związku z  tym odrzuciła tę poprawkę.

Komisja odrzuciła także czwartą poprawkę, która przeznaczała 4 miliony zł na ochronę i konserwację zabytków ze środków przewidzianych na Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Komisja Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej zaproponowała jedną poprawkę, którą Komisja Gospodarki Narodowej poparła. Chodzi o dokonanie przesunięć wewnątrz resortu - o zmniejszenie wydatków na instytut spraw międzynarodowych i przeznaczenie wynikających z  tego środków na odpowiednie cele wymienione w tej poprawce. Komisja uznała, że ta poprawka, czyli poprawka piętnasta, jest celowa i godna poparcia.

Komisja Regulaminowa i Spraw Senatorskich zaproponowała kilka zmian. Pierwsza to skreślenie w rezerwie celowej środków na szkolenia i wynagrodzenia związane z funkcjonowaniem służby cywilnej - jest to kwota 5 milionów 725 tysięcy zł. Komisja argumentowała, że środki na ten cel są przewidziane w innych częściach budżetu i kwota tam zawarta jest wystarczająca. Zaproponowała także zwiększenie wydatków przeznaczonych na wybory do Sejmu i Senatu oraz wydatków Kancelarii Prezydenta RP, w tym przeznaczenie ich na cele związane z finansowaniem Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Krajowej Rady Sądownictwa oraz na pozostałą działalność. W zestawieniu poprawek jest to poprawka siódma. Komisja proponuje także, by w części "Kancelaria Sejmu" dokonać zmniejszenia wydatków o kwotę 4 milionów 900 tysięcy zł. Kwota ta byłaby źródłem pokrycia dla zwiększenia rezerwy celowej dotyczącej wydatków przewidzianych na dożywianie dzieci. Komisja Gospodarki Narodowej poparła propozycję tej poprawki, która w zestawieniu poprawek jest ujęta jako dwudziesta siódma.

Komisja Regulaminowa jest jedyną komisją, która wśród wydatków uwzględnionych w różnych częściach budżetu państwa znalazła oszczędności, ale wygospodarowanych w ten sposób środków nie przeznaczyła na inne cele, lecz zaproponowała, aby rozdysponowała je Komisja Gospodarki Narodowej według własnego uznania. Chodzi o kwotę 2 milionów 944 tysięcy zł. Te oszczędności, według komisji, mogą być poczynione w urzędach naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa - wydatki bieżące tych jednostek budżetowych można by zmniejszyć o tę wymienioną kwotę. Ponieważ te środki stały się źródłem pokrycia wydatków uwzględnionych w jednej z poprawek, były później przedmiotem głosowania w trakcie prac Komisji Gospodarki Narodowej.

Otóż Komisja Gospodarki Narodowej poparła jedną z istotniejszych, według nas, poprawek, której celem jest połączenie dwóch rezerw: rezerwy w wysokości 12 milionów zł przewidzianej na dokończenie programu "Iryda" oraz rezerwy przewidzianej na modernizację i zakup samolotu wielozadaniowego. Komisja Gospodarki Narodowej zaakceptowała rozumowanie Komisji Obrony Narodowej, że jeżeli te środki będą zawarte w ramach jednej rezerwy i będą w dyspozycji ministra obrony narodowej, to będzie można gospodarować nimi bardziej efektywnie. Jeżeli okaże się, że na dokończenie programu "Iryda" potrzeba więcej pieniędzy niż przewidziano w rezerwie, to należałoby tę kwotę zwiększyć - przypominam, że w propozycji rządowej mówi się o 18 milionach zł na dokończenie badań do tego programu - jeżeli jednak wydatek ten okazałby się niecelowy, to środki te w całości lub w części należałoby przeznaczyć na zakup samolotu wielozadaniowego. Wydaje się, że połączenie tych rezerw - a Komisja Gospodarki Narodowej podziela to stanowisko - umożliwia bardziej racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi. Ale, jak mówiłem, ta poprawka wzbudziła bardzo wiele emocji i wątpliwości, zatem zapewne będzie to jeszcze przedmiotem rozważań podczas debaty.

Komisja Obrony Narodowej także jako jedyna komisja zaproponowała zwiększenie dochodów budżetu państwa. To jakby pewna nowość w pracy parlamentu. Komisja Gospodarki Narodowej miała co do tego bardzo wiele wątpliwości, ponieważ zwiększanie dochodów budżetu państwa i zapisywanie tego w budżecie jest przedsięwzięciem bardzo ryzykownym, wydaje się bowiem, że na etapie przygotowania budżetu odpowiedni ministrowie dokonali w tej materii wszystkich stosownych analiz. Ale w tej kwestii doszło do porozumienia ministra obrony narodowej i ministra finansów, w związku z tym my także zaakceptowaliśmy tę poprawkę i zwiększyliśmy dochody budżetu państwa w części dotyczącej MON w dziale 752 w rozdziale 75201 o kwotę 11 milionów 288 tysięcy zł. Konsekwencją tej poprawki jest przeznaczenie stosownej kwoty na subwencje dla gmin i samorządów, czyli w części "Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego". Pozostałą kwotę proponujemy pozostawić w budżecie Ministerstwa Obrony Narodowej i przeznaczyć na kontynuację przyjętych projektów.

Komisja Ochrony Środowiska zaproponowała jedną poprawkę, która dokonuje zmiany zapisu poz. 58 w części "Rezerwy celowe" w rozdziale 75818 "Rezerwy ogólne i celowe". Zapis ten otrzymywałby brzmienie: środki na utworzenie Parku Narodowego Ujście Warty w wysokości 2 milionów 468 tysięcy zł, w tym 349 tysięcy zł na wynagrodzenia dla dwudziestu sześciu etatów, rozbudowę i uregulowanie własności gruntów w parkach narodowych Białowieskim, Gorczańskim, Kampinoskim. Komisja tę poprawkę poparła.

Komisja Praw Człowieka i Praworządności też proponuje kilka poprawek, których celem jest uporządkowanie spraw finansowych w poszczególnych częściach, fragmentach związanych z obszarem jej zainteresowań. Komisja proponuje, aby zwiększyć o 629 tysięcy zł wydatki na naczelne organy sądownictwa i o kwotę 132 tysiące zł wydatki na rzecznika interesu publicznego, zaś w części "Naczelny Sąd Administracyjny" zwiększyć o kwotę 465 tysięcy zł wydatki na naczelne organy sądownictwa. Proponuje się także zwiększenie świadczeń na rzecz osób fizycznych w rozdziale "Uposażenie sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku oraz uposażenie rodzinne". Również zwiększa się wydatki bieżące w części "Rzecznik Praw Obywatelskich". W części "Sprawy wewnętrzne" w rozdziale "Pozostała działalność" zwiększa się dotacje i subwencje o kwotę 300 tysięcy zł z przeznaczeniem na Krajowe Biuro Informacji i Poszukiwań PCK. Zwiększa się także wydatki na Urząd Ochrony Państwa o kwotę 189 tysięcy zł i wydatki bieżące na Organizację Traktatu Północnoatlantyckiego o 53 tysiące zł. Źródłem pokrycia wydatków proponowanych przez komisję miałoby być ograniczenie w załączniku nr 2 w części 10 "Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych" wydatków bieżących o kwotę 901 tysięcy zł oraz wydatków majątkowych o kwotę 1 miliona 679 tysięcy zł. Chociaż pojawiło się tu sporo wątpliwości, komisja odrzuciła tę poprawkę ze względu na niewłaściwie wskazane źródło pokrycia. Część środków dla generalnego inspektora danych osobowych przewidywano na zakup siedziby, ale zostały one podczas debaty sejmowej okrojone, a pozostała kwota jest niewystarczająca ani na ten zakup, ani na inne gospodarowanie mieniem. Wydaje mi się, że jeszcze na ten temat będziemy dyskutować w trakcie posiedzenia, a na razie podam, że komisja odrzuciła tę poprawkę.

Komisja odrzuciła także kolejną poprawkę Komisji Praw Człowieka i Praworządności, w której proponowano zwiększenie wydatków o 8 milionów zł w załączniku nr 2 w części 05 "Naczelny Sąd Administracyjny". Odrzucono ją ze względu na to, że zmniejszono odpowiednią kwotę z rezerwy ogólnej, także w wydatkach Kancelarii Sejmu.

Komisja poparła za to poprawkę ujętą w zestawieniu, którym państwo dysponujecie, jako poprawka trzynasta. Proponuje się w niej zwiększenie środków na jednostki sądownictwa powszechnego o 8 milionów zł, na więziennictwo - o 10 milionów zł, na inne formy kształcenia także o stosowną kwotę. Źródłem pokrycia byłoby zmniejszenie w rozdziale 75302 o 20 milionów zł kwoty przeznaczonej na uposażenie sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku. Komisja przekonała nas, że na ten cel zostało przewidzianych zbyt wiele środków.

Poprawka trzecia też jest poprawką porządkującą. Chociaż może to budzić pewne wątpliwości, dokonuje ona pewnego przesunięcia środków przewidzianych dla województwa mazowieckiego i na komendy wojewódzkie Policji. Jest to związane z przejęciem przez Policję programu ochrony ambasad. Źródłem pokrycia jest zmniejszenie środków przewidzianych na Biuro Ochrony Rządu. Komisja zaakceptowała tę poprawkę.

W poprawce dziewiętnastej Komisja Gospodarki Narodowej proponuje, aby zwiększyć o 2 miliony 500 tysięcy zł środki przewidziane na funkcjonowanie Urzędu Regulacji Telekomunikacji. To zwiększenie odbyłoby się kosztem środków przewidzianych na budowę i utrzymanie urządzeń melioracji wodnych w województwie podkarpackim. Skąd taka decyzja naszej komisji? Wynikało to z tego, że środki przyznane Urzędowi Regulacji Telekomunikacji zostały obniżone w stosunku do przedłożenia rządowego o 8 milionów zł. Te środki podczas debaty poselskiej zostały przeznaczone między innymi dla województwa podkarpackiego, na niewątpliwie bardzo ważne cele. Proponujemy, aby wrócić, choć nie w pełni, do przedłożenia rządowego, czyli nie do 8 milionów, które zostały zabrane, ale do 2 milionów 500 tysięcy zł. Oczywiście ta poprawka, jak każda, której efektem jest ograniczenie wydatków w różnych regionach, budzi kontrowersje wśród części senatorów.

W poprawce dwudziestej czwartej uzupełnia się środki na składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające niektóre świadczenia z pomocy społecznej oraz za bezrobotnych bez prawa do zasiłku. Źródłem pokrycia jest skreślenie rezerwy celowej w poz. 43. Ta poprawka nie budziła wątpliwości członków Komisji Gospodarki Narodowej i została zaakceptowana.

Poprawki dwudziesta siódma i dwudziesta ósma zostały omówione.

W poprawce dwudziestej dziewiątej, podobnej, proponujemy, aby połączyć dwie rezerwy celowe przeznaczone na ten sam cel, a więc na realizację programu dopłat do paliwa rolniczego. Otóż były dwie rezerwy celowe: 30 milionów zł na wprowadzenie systemu czeków na paliwo rolnicze oraz przyjęta w Sejmie poprawka dotycząca 150 milionów. Wydaje nam się, że będzie lepiej, aby te dwie rezerwy połączyć i przygotować taką ustawę, która będzie konsumowała te środki w całości lub może nie w całości.

W poprawce trzydziestej szóstej proponujemy, aby z rezerwy celowej przewidzianej na wsparcie szkolnictwa wyższego wykreślić zapisy dotyczące dwóch uczelni - chodzi o wyższe szkoły morskie w Szczecinie i Gdyni. Minister sam dokonywałby takiego podziału tych środków, aby usatysfakcjonować w należyty sposób wszystkie uczelnie i uwzględnić wszystkie warunki, jakie są w tych uczelniach. Może w dwóch słowach wyjaśnię, dlaczego dotyczy to wyższych szkół morskich w Gdyni i Szczecinie. Otóż te dwie szkoły są finansowane nie z budżetu ministra edukacji narodowej, ale z budżetu ministra transportu i gospodarki morskiej. W roku bieżącym te uczelnie otrzymały mniej środków finansowych niż inne uczelnie i stąd zapis przewidujący specjalne, dodatkowe pieniądze tylko dla tych uczelni. Ale Komisja Gospodarki Narodowej uznała, że minister edukacji narodowej ma na tyle silną pozycję konstytucyjną, że może bez szczególnego wyznaczania kwoty dokonać takich przesunięć wydatków, aby usatysfakcjonować te uczelnie i potraktować je podobnie jak inne.

Poprawka trzydziesta siódma to poprawka dotycząca wydatków inwestycyjnych przewidzianych na inwestycje w oświacie. Komisja Gospodarki Narodowej proponuje, aby kwotę 29 milionów zł - która dodatkowo została wygospodarowana w trakcie prac w Sejmie i w Ministerstwie Finansów podczas debaty nad budżetem - podzielić w miarę równomiernie, tak aby nie było wielkiej dysproporcji pomiędzy poszczególnymi województwami. Wcześniej kwota 29 milionów zł była przeznaczona tylko dla kilku województw. Wzbudziło to wątpliwości senatorów, członków Komisji Gospodarki Narodowej. Zaproponowaliśmy więc podział w miarę równomierny, ale nie likwidujący różnic. Członkowie Komisji Gospodarki Narodowej zdają sobie bowiem sprawę z tego, że inna jest sytuacja w województwie biedniejszym, a inna w województwie relatywnie bogatszym. Ale dysproporcje nie mogą być tak wielkie, jak zostało to zapisane w przedłożeniu sejmowym.

Poprawki: trzydziesta ósma, trzydziesta dziewiąta i czterdziesta, zostały już omówione.

(Przewodnictwo obrad obejmuje wicemarszałek Marcin Tyrna)

Prosząc Wysoką Izbę o poparcie tych poprawek, pragnę zwrócić uwagę na następujące zagadnienia. Poprawka trzecia dotyczy zwiększenia rezerwy celowej na dożywianie uczniów, a jako źródło pokrycia mniejszość wskazuje skreślenie rezerw celowych w poz. 34, 36, 55, 59 i 63. Chciałabym przypomnieć, że w budżecie środki na dożywianie dzieci zostały zaplanowane na poziomie 85% budżetu ubiegłego roku. Przy wzrastającym ubożeniu wielu rodzin środki te są zbyt niskie. I stąd wniosek mniejszości.

Kolejna poprawka dotyczy zwiększenia środków rezerwy celowej na zasiłki z pomocy społecznej. Jako źródło pokrycia wskazujemy jednorazowe dodatki rodzinne. Mniejszość Komisji Gospodarki Narodowej uważa, że przeznaczenie tych środków na pomoc społeczną spowoduje, że będą one znacznie lepiej wykorzystane i lepiej będą służyły najbardziej potrzebującym. Wysokość rezerwy celowej na zasiłki z pomocy społecznej na rok 2001 ustalona została na poziomie 61% budżetu ubiegłorocznego. W sytuacji, kiedy w ubiegłym roku z pomocy społecznej nie były wypłacone zasiłki okresowe lub z powodu braku środków były wypłacane w bardzo ograniczonym zakresie, przy rosnącym bezrobociu, środki na ten cel winny być znacznie większe. Wniosek mniejszości zmierza do poprawy sytuacji w tej dziedzinie.

Poprawka szósta dotyczy zmiany tytułu rezerwy. Corocznie przy omawianiu budżetu państwa zwracamy uwagę na niewłaściwe metody tworzenia rezerw celowych. Rezerwy celowe nie powinny dotyczyć poszczególnych szkół. Wiele z nich powinno być zwykłym elementem odpowiednich części budżetowych. Nasuwa się też wątpliwość, czy może być utworzona rezerwa celowa na wydatki niewynikające z odpowiedniej, obowiązującej w polskim porządku prawnym ustawy. Stąd zmiany do rezerwy celowej w poz. 55.

Innym problemem, na który mniejszość komisji zwróciła uwagę, są składki zdrowotne dla bezrobotnych bez prawa do zasiłku. Na ten cel zaplanowano tylko 62% środków z ubiegłego roku. Są to środki, które mogą nie wystarczyć na pokrycie zobowiązań budżetu państwa za rok 2000. Jest to niezmiernie ważny problem, ponieważ bezrobotni, za których nie jest opłacana składka, nie mają prawa do świadczeń zdrowotnych. Uważamy, że na ten cel powinny być przeznaczone środki z oszczędności powstałych przy wypłacie wynagrodzeń. W czasie posiedzeń komisji te oszczędności nie były znane.

Proszę o poparcie sześciu poprawek mniejszości, które uzyskały akceptację mniejszości na posiedzeniu Komisji Gospodarki Narodowej, dotyczących szkolnictwa wyższego, oświaty, Głównego Urzędu Ceł, narkomanii, powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz pomocy dla likwidowanych kopalń siarki, w tym Kopalni Siarki "Grzybów".

Poprawka jedenasta dotyczy podniesienia o 30 milionów zł środków finansowych na szkolnictwo wyższe, na podwyżki płac dla nauczycieli akademickich. Jednak wzrost w tym roku liczby studentów o prawie 7%, a na studiach dziennych o ponad 7,3%, dysproporcja w 2000 r. między płacami nauczycieli akademickich a płacami nauczycieli zatrudnionych w oświacie i różnego rodzaju wypowiedzi przedstawicieli rządu na ten temat pozwalają, niestety, sądzić, że środki finansowe przeznaczone na podwyżki wynagrodzeń dla nauczycieli akademickich nie będą mogły być zrealizowane. Z ust jednych przedstawicieli rządu słyszymy, że pieniądze są, z ust innych, że nie w pełni, z ust jeszcze innych, że pieniądze są, ale na zwrot tych środków finansowych, których w ubiegłym roku wyższe uczelnie nie otrzymały. Po prostu w październiku, listopadzie i grudniu ubiegłego roku zabrano uczelniom wyższym środki finansowe, co spowodowało różnego rodzaju perturbacje, w tym również wyhamowanie działań szkolnictwa wyższego, przejawiające się tym, że niektóre uczelnie zawieszały prowadzenie swojej działalności.

Sądzę, że trzeba byłoby uzyskać wyraźną odpowiedź na pytanie, czy są pieniądze na zwrot wyższym uczelniom środków finansowych, których nie otrzymały w ubiegłym roku - przecież one musiały się zapożyczyć, aby zrealizować swój ubiegłoroczny plan finansowy - i czy tym samym są również pieniądze na podwyżki dla nauczycieli akademickich. Ja twierdzę, że nie ma. Stąd też propozycja, aby chociaż tę kwotę 30 milionów zł przeznaczyć na podwyżki płac dla nauczycieli akademickich.

Podobna sytuacja ma miejsce również w oświacie. Na posiedzeniu Komisji Gospodarki Narodowej nie usłyszeliśmy wyraźnej odpowiedzi, czy samorządy będą miały pełny zwrot środków finansowych wynikający z faktu, że Karta Nauczyciela w zakresie przekazania odpowiednich środków nie została w pełni zrealizowana przez rząd, co zmusiło samorządy do brania drogich, bardzo drogich kredytów. Ale o tym jeszcze za chwilę powiem.

Sądzę, że należałoby również zwrócić szczególną uwagę na Główny Urząd Ceł, pomóc mu - była o tym mowa na posiedzeniu Komisji Gospodarki Narodowej - by jak najszybciej uporał się z informatyką, z łącznością, z uporządkowaniem wielu różnych spraw związanych z przepływem informacji, aby ściągalność należności była jak największa, jak najszybsza i jak najpełniejsza. Można byłoby wprowadzić bowiem dodatkowo do budżetu, według niektórych ekspertów, około 1 miliarda zł, gdyby to uszczelnienie miało miejsce. Nie może być tak, że mówimy o ściągalności, o tym, że te zadania powinny być w pełni zrealizowane, a jednocześnie zmniejszamy środki finansowe dla Głównego Urzędu Ceł. Bo w rzeczywistości Główny Urząd Ceł w tym roku ma zapisane w budżecie właśnie takie środki. Jeśli się weźmie pod uwagę wszystkie środki, jakie miał w ubiegłym roku i jakie ma w tym roku, w tym również środki specjalne, to trzeba stwierdzić, że teraz jest ich relatywnie mniej. A przecież mówimy, co w tym zakresie chcemy zrobić i w jaki sposób chcemy oddziaływać. Dlatego proponuję, aby o 50 milionów zł zwiększyć środki finansowe dla Głównego Urzędu Ceł. Wniosek mniejszości dotyczący tego jest zapisany w materiałach, które Wysoki Senat posiada.

Przejdę teraz do kwestii usuwania skutków degradacji środowiska, zarówno w kopalniach siarki, jak również w innych kopalniach. Rząd w autopoprawce niejako zmienił źródło finansowania tego. Uznał, że środki będą pochodzić nie tylko z gospodarki, ale też w znacznej mierze z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. A zatem, jeszcze jedna buzia do wyciągania pieniędzy z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, bo tych środków finansowych rząd szukał bardzo szybko i na potęgę.

W zakresie finansowania górnictwa siarki przewidziano 73 miliony 433 tysiące zł. Usuwanie skutków degradacji środowiska w roku 2001 będzie finansowane, jak powiedziałem, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dotyczy to następujących podmiotów: Kopalni Siarki "Machów" wraz z wyrobiskiem "Piaseczno", Kopalni Siarki "Grzybów", Przedsiębiorstwa Rekultywacji Terenów Górniczych "Jeziórko", Kopalni Siarki "Basznia". Środki przeznaczone dla tych podmiotów na usuwanie skutków degradacji środowiska są znacznie mniejsze niż oczekiwano. Sądzę, że ze względu na wejście do Unii Europejskiej powinniśmy w sposób zdecydowany i szybki usunąć różnego rodzaju szkodliwości, jakie wystąpiły z  tego tytułu. Dlatego nie powinniśmy ciągnąć tego w  nieskończoność. Zdajemy sobie sprawę, że środków brakuje, a harmonogram jest napięty. Uważam, że skromny 1 milion zł przeznaczony dla Kopalni Siarki "Grzybów", która mogłaby w  tym roku w  pełni zrealizować harmonogram, to nie jest dużo i sądzę, że Wysoka Izba przychyli się do tego wniosku.

Kolejna sprawa dotyczy powiatowych centrów pomocy rodzinie. Jest to wniosek przyjęty przez Komisję Rodziny i Polityki Społecznej. Proponowana była kwota 3 milionów 500 tysięcy zł. Skromna kwota 3 milionów 500 tysięcy zł, dzielona proporcjonalnie na wszystkie województwa, by pomóc, bo inaczej nie można tego nazwać, skromnie pomóc powiatowym centrom pomocy rodzinie, które borykają się z niesamowitymi trudnościami, zwłaszcza na początku roku, kiedy samorządy muszą je wspierać, gdyż rząd jakoś zapomina o tych najbiedniejszych i nie przesyła im na czas środków finansowych. 3 miliony 500 tysięcy zł w sytuacji, gdy dzisiaj mamy pełne informacje o stopie bezrobocia: 15,6% jest na starcie, a 15,4% ma być na koniec roku. Jeżeli są tutaj, na tej sali, optymiści, to gratuluję im optymizmu. Rząd pokazał, że nie po raz pierwszy myli się tym zakresie. Pomylił się w ubiegłym roku, kiedy to zabrakło środków finansowych na pomoc. Będzie ich też zapewne brakowało i w tym roku. Stąd też trzeba w tym zakresie stworzyć stosowne rezerwy i rząd, jak sądzę, powinien jak najszybciej tę kwestię przedstawić Wysokiej Izbie do rozważenia.

Skąd wziąć źródła pokrycia tego rodzaju zadań? Otóż prawo budżetowe na dobrą sprawę przewiduje, że rząd, co zechce, to wprowadzi. Jak zabraknie odpowiedniej koalicji do poparcia w Sejmie, to rząd może coś tam ustąpi. Jego Wysokość minister finansów, wicepremier Leszek Balcerowicz, kiedyś był uprzejmy tu, w Senacie powiedzieć: a, to tam 200 milionów zł w lewo, 200 milionów zł w prawo, 400 milionów zł się znajdzie, weźcie zapiszcie, jakoś to będzie. I my się z tego cieszymy. Wielki Senat się cieszy z tego, że gdzieś łaskawie ktoś mu pozwolił dokonać pewnej poprawki. A tak na dobrą sprawę Senat, jeszcze w mniejszym zakresie niż Sejm, dokonuje kosmetyki i nie wiem, czy mu tuszu starczy na jedną rzęsę.

(Senator Jerzy Baranowski: Będzie debata.)

Zaraz będzie debata, ale chciałbym powiedzieć, jak wyglądają w tym zakresie źródła pokrycia. Mamy dochody i wydatki i w tych dochodach i wydatkach czy też przychodach i rozchodach, bo o tym będę mówił, jest pojęcie finansowania deficytu budżetowego, finansowania obsługi zadłużenia zagranicznego i krajowego. To zadłużenie nam rośnie. Państwowy dług publiczny będzie w tym roku wynosił 315 miliardów zł, a dług krajowy 28,5 miliarda dolarów. Sądzę jednak, że jest również wiele rezerw, chociażby w punkcie "Rozliczenia z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa". I to jest między innymi rezerwa, do której odwołujemy się w tych poprawkach, w części tych poprawek. Można z niej skorzystać. Dlaczego tu jest ta rezerwa? Dlatego, że w ubiegłym roku rząd przewidywał 113 milionów zł na rozliczenia z tytułu poręczeń i gwarancji, natomiast w tym roku 254. Nie wiem, co takiego może się dziać, że jest aż tak duże ryzyko i trzeba trzymać w rezerwie aż tyle milionów złotych na rozliczenia z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez skarb państwa. Sądzę, że jest to duża rezerwa, z której można coś uszczknąć na niektóre najpilniejsze sprawy. I to samo z obsługą długu krajowego. W ubiegłym roku przewidywano 396 milionów zł, w tym aż 520 milionów zł. Rząd - tak chciałoby się powiedzieć - udziela poręczeń i gwarancji niepewnym podmiotom i w związku z tym należy się dziś tak zabezpieczyć, aby można to było w pełni zrealizować.

(Wicemarszałek Marcin Tyrna: Panie Senatorze, jest czas na sprawozdania mniejszości komisji i jest czas na debatę. Prosiłbym o przejście do rzeczy.)

(Tomasz Michałowski: Trzeba zgłaszać poprawki)

Jeżeli to nie jest do rzeczy, to przepraszam, Panie Marszałku. Ja tylko tłumaczę Wysokiej Izbie skąd można wziąć te pieniądze i sądzę, że jeżeli Wysoka Izba podzieli mój pogląd, to takie wnioski przekażę. (Rozmowy na sali)

Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę Wysokiej Izby na uzasadnienie do poprawki związanej z narkomanią, gdyż taka poprawka również została zgłoszona przez mniejszość komisji. Na nic się zda twierdzenie, że problem uzależnień od środków psychoaktywnych, tak powszechny w świecie, nie dotyczy polskiej młodzieży. Moje tragiczne obserwacje i wiedza uzyskana na ten temat w oddziale Polskiego Towarzystwa Zapobiegania Narkomanii w Kielcach oraz dane komendy wojewódzkiej policji pokazują - zresztą mówiono na ten temat również wczoraj w telewizji - że jest zagrożenie narkomanią wśród młodzieży. Potwierdzają to również wyniki najnowszych badań prowadzonych w ramach projektu badawczego ESPAD, czyli europejskich badań w szkołach na temat używania alkoholu i narkotyków.

Najbardziej skuteczną formą przeciwdziałania narkomanii jest profilaktyka. Na profilaktykę jednak potrzebne są pieniądze, bo trzeba przecież opłacić terapeutów uzależnień, fachowców z wieloletnią praktyką. Potrzebne są pieniądze, a nie jałmużna, za jaką uznaję przyznanie przez Biuro do spraw Narkomanii naszemu kieleckiemu oddziałowi 9 tysięcy zł brutto w skali roku na opłacenie terapeutów. Sądzę, że dotyczy to wszystkich innych ośrodków, oddziałów w Polsce.

Biuro do spraw Narkomanii jest agendą rządową w strukturach Ministerstwa Zdrowia. Biuro to otrzymało w tegorocznym budżecie na swoją działalność o 2 miliony zł mniej. Badania, na które się powoływałem, były przeprowadzone w Polsce przez Instytut Psychiatrii i Neurologii, a finansowało je między innymi Biuro do spraw Narkomanii. W związku z tym rodzi się pytanie: komu potrzebne są takie badania, jeżeli za nimi nie idą konkretne działania? Samą dobrą wolą, pracą społeczną i zaangażowaniem wielu ludzi, specjalistów z zakresu profilaktyki uzależnień, rozwoju narkomanii w Polsce nie zatrzymamy. Dobrej woli nie można przeciwstawić bogatym i silnym strukturom mafii narkotykowych w Polsce i na świecie. Musi to być poparte konkretnymi działaniami rządu, mającymi na celu zapewnienie odpowiednich środków, środków adekwatnych do potęgi karteli narkotykowych. Jeżeli działania rządu nie będą skierowane na faktyczną, a nie deklaratywną walkę z narkomanią, to możemy dochować się społeczeństwa ze wszystkimi możliwymi patologiami społecznymi...

(Wicemarszałek Marcin Tyrna: Ostatnia minuta.)

Chciałbym w imieniu mniejszości Komisji Gospodarki Narodowej prosić o poparcie poprawki drugiej, zawartej we wnioskach mniejszości. Chodzi o to, aby w załączniku nr 2 i 7 w części 38 "Szkolnictwo wyższe" dodać inwestycję wieloletnią "Budowa Biblioteki Głównej Uniwersytetu Wrocławskiego" z nakładami do poniesienia w 2001 r. w wysokości 1 miliona zł. Źródłem ich pokrycia byłoby zmniejszenie o tę kwotę środków finansowych przeznaczonych w części 46 "Zdrowie" na budowę Szpitala Chirurgii Plastycznej w Polanicy Zdroju.

Po drugie, chcę powiedzieć, że Uniwersytet Wrocławski w 2002 r. obchodzić będzie trzechsetlecie, a swoje zbiory - naprawdę rzadkie, szczególnie jeżeli chodzi na przykład o literaturę muzyczną, co jest bardzo interesujące - ma porozrzucane praktycznie po całym mieście Wrocławiu. I tenże trzechsetletni uniwersytet zasłużył sobie na to, ażeby mieć gmach biblioteki głównej.

Debatujemy w dniu dzisiejszym nad budżetem roku 2001. Niestety, przyjęte założenia - nie podzielam tu optymizmu senatora sprawozdawcy - zmierzają do podobnych rezultatów, jakie uzyskano w roku, który minął, w roku 2000. Przypomnę, że w roku 2000 zakładano, iż wzrost PKB wyniesie 5,5%, a osiągnięto 4,1%. Inflacja średnioroczna miała wynieść 6%, a osiągnięto wskaźnik 10%. Poziom bezrobocia, co szczególnie podkreślam, miał wynosić na koniec roku 11%, a wyniósł 15%.

Wysoka Izbo! Są jednak potrzeby, które muszą być zabezpieczone. Są jednak zjawiska, które muszą być rozwiązywane. Dlatego z upoważnienia mniejszości Komisji Gospodarki Narodowej chciałbym zarekomendować pierwszą poprawkę mniejszości w druku nr 562A. Ta poprawka dotyczy zwiększenia dotacji podmiotowej przeznaczonej dla Zakładów Chemicznych "Tarnowskie Góry" w Tarnowskich Górach.

Dlaczego występuję z tą poprawką, dlaczego mniejszość ją poparła? Otóż mamy do czynienia z budową składowiska odpadów i przemieszczaniem odpadów w Zakładach Chemicznych "Tarnowskie Góry". Jest to obszar klęski ekologicznej, występują tam bardzo poważne zagrożenia. Ja może podam, że ta inwestycja w trakcie realizacji pogarsza czasowo stan środowiska w najbliższym jej sąsiedztwie. Wyburzenie infrastruktury po dawnych zakładach, skażone hale, prowadzone roboty ziemne i przemieszczanie odpadów powodują naruszenie struktury gruntów i składowanych odpadów, co skutkuje uruchomieniem dodatkowych ładunków zanieczyszczeń i wzrostem możliwości ich migracji w głąb ziemi, zanieczyszczeniem zbiornika wód podziemnych. Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że pod tymże zdegradowanym terenem znajduje się zbiornik wodny dla aglomeracji północnej województwa śląskiego. Z tych zasobów korzysta około miliona osób. Dalsze przedłużanie czy wstrzymywanie procesu naprawy może prowadzić do niewyobrażalnych konsekwencji, szkód.

Pragnę zwrócić się do pań i panów senatorów z prośbą o poparcie poprawki dziesiątej, która jest zawarta w zestawieniu wniosków mniejszości w druku senackim nr 562A. Poprawka ta dotyczy rozbudowy i modernizacji Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka. Proponowany zapis nie powoduje - chcę to mocno podkreślić - żadnego zwiększenia wydatków w budżecie państwa na rok 2001, gdyż przesuwa stosowną kwotę 6 milionów 909 tysięcy zł z  wydatków majątkowych wojewody podkarpackiego do odpowiedniej pozycji w wydatkach inwestycyjnych w części 39 "Transport" rozdziale 695.

Jeszcze raz w imieniu mniejszości proszę Wysoką Izbę o poparcie tej poprawki. Dziękuję bardzo.

(Przewodnictwo obrad obejmuje marszałek Alicja Grześkowiak)

Pozwoliłoby to na częściowe złagodzenie drastycznych niedoborów środków finansowych przeznaczonych na odtworzenie sprzętu i wyposażenia, sprzętu, który ma przekroczony określony przepisami limit czasu eksploatacji oraz uległ już technicznemu zużyciu. Stopień wyeksploatowania pojazdów straży pożarnej w poważnym stopniu wpływa na możliwość skutecznego prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych, rzutuje bezpośrednio na wzrost wartości strat pożarowych.

Średni czas eksploatacji pojazdów i sprzętu corocznie się powiększa. W poszczególnych grupach czas jego użytkowania przekroczył już granice normatywne. Najstarszy pojazd, z wykorzystaniem którego Państwowa Straż Pożarna podejmuje działania ratownicze, ma obecnie czterdzieści jeden lat. W wielu jednostkach ratowniczo-gaśniczych samochody ratujące ludzkie życie mają ponad dwadzieścia lat. Należy się zgodzić z tym, że taki sprzęt w każdej chwili może się zepsuć. A jeżeli jest to jedyny taki samochód w powiecie, grozi to nieobliczalnymi konsekwencjami. Bez dodatkowych środków finansowych w tym obszarze w najbliższym okresie grozi nam utrata przez wiele jednostek ratowniczo-gaśniczych możliwości podejmowania działań ratowniczych. W grupie samych tylko pojazdów ratowniczo-gaśniczych - chodzi o pojazdy, które ze względu na stopień wyeksploatowania powinny być wycofane z użycia - niedobory środków finansowych wynoszą 550 milionów 450 tysięcy zł.

Zdaję sobie sprawę z tego, że kwota 18 milionów zł nie spowoduje zdecydowanej poprawy w zakresie usprzętowienia Państwowej Straży Pożarnej. Pozwoli to jednak na dokonanie najbardziej niezbędnych zakupów sprzętu i wyposażenia z zakresu sprzętu ratowniczego, a także środków ochrony ludności w związku z nowymi zadaniami, jakie zostały nałożone na Państwową Straż Pożarną po połączeniu z Obroną Cywilną Kraju. Potrzeba zakupu nowego wyposażenia, zwłaszcza do zabezpieczenia logistycznego długotrwałych akcji ratowniczych, i to zarówno dla jednostek Państwowej Straży Pożarnej, jak i zabezpieczenia minimalnych potrzeb ludności, przemieszczanej lub ewakuowanej w wyniku powodzi czy też innych katastrof ekologicznych, komunikacyjnych lub budowlanych, jest bezdyskusyjna. Na ten cel muszą się znaleźć środki, które pozwolą na zaspokojenie elementarnych potrzeb w zakresie ochrony ludzi w czasie długotrwałych i wieloobszarowych działań ratowniczych, takich jak powodzie czy pożary dużych kompleksów leśnych.

Chciałem z tego miejsca omówić poprawkę mniejszości, poprawkę czternastą, zawartą w druku nr 562 A, w sprawozdaniu Komisji Gospodarki Narodowej Senatu o uchwalonej przez Sejm ustawie budżetowej na rok 2001. Wynik głosowania komisji był remisowy: 7 senatorów głosowało za, 7 było przeciw, 1 senator wstrzymał się od głosu.

Środki finansowe na metodologiczne przygotowanie spisu budzą wiele kontrowersji i są mocno dyskutowane. Główny lekarz weterynarii nakazał mazowieckiemu inspektorowi weterynarii w trybie pilnym zorganizowanie pracowni laboratoryjnej do rozpoznawania BSE w Zakładzie Higieny Weterynaryjnej w Warszawie. Decyzja głównego lekarza weterynarii była zaakceptowana przez Zespół do spraw Zwalczania BSE, powołany przez prezesa Rady Ministrów. Przesłanką do lokalizacji placówki badającej choroby odzwierzęce w Zakładzie Higieny Weterynaryjnej w Warszawie było jego centralne położenie, co skróci drogę i czas transportu próbek z miejsca pobrania do laboratorium. Laboratorium BSE w Warszawie ma wykonywać oznaczenia dla województw: podlaskiego, lubelskiego, mazowieckiego i łódzkiego. W zakładzie tym funkcjonuje też pracownia histopatologii, a więc próbki wątpliwe lub dodatnie, wymagające badania histopatologicznego, nie będą musiały być przesyłane do innych zakładów higieny weterynaryjnej. Czynniki te zmniejszą więc w sposób istotny koszty badań. Do końca 2002 r. laboratorium Zakładu Higieny Weterynaryjnej w Warszawie musi uzyskać akredytację Unii Europejskiej na wykonywanie badań żywności pochodzenia zwierzęcego oraz środków żywienia zwierząt. Aby uzyskać akredytację niezbędne jest przeprowadzenie modernizacji i wyposażenie laboratorium. Jest już przygotowana pełna dokumentacja, a po przeprowadzeniu modernizacji i wyposażeniu laboratorium akredytacja unijna z pewnością stanie się faktem.

Zgodnie z decyzją Senatu o łącznym rozpatrywaniu dwóch ustaw związanych z budżetem państwa, proszę teraz sprawozdawcę Komisji Gospodarki Narodowej pana senatora Marka Waszkowiaka o zabranie głosu i przedstawienie sprawozdania komisji w sprawie ustawy o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001.

W imieniu Komisji Gospodarki Narodowej przedstawiam sprawozdanie z prac nad ustawą o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001.

Postanowienia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące zasad i trybu wykonywania ustawy budżetowej określone zostały w ustawie z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, ustalającej obowiązujące generalne zasady w tym zakresie. W przedkładanym projekcie zawarte zostały regulacje, które w zakresie gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków budżetu państwa będą obowiązywały tylko w 2001 r., oraz które umieszczane były dotychczas w ustawach budżetowych, co budziło wiele wątpliwości.

Z dwudziestu pięciu artykułów zawartych w tej ustawie większość ma charakter instruktażowy i dotyczy prowadzenia oraz wykonywania budżetu. Przykładowo: postanowienia art. 1 projektu mają na celu ograniczenie do określonej kwoty ubytku dochodów budżetu państwa z tytułu ustanowienia kontyngentów taryfowych i plafonów taryfowych. Regulacje w tym zakresie zawierały dotychczas ustawy budżetowe. Art. 2 reguluje sprawy związane z zarządzaniem długiem publicznym. Art. 3 reguluje podstawy prawne do udzielania dotacji podmiotowej, zgodnie z art. 73 ustawy o finansach publicznych, w zakresie dotacji podmiotowej wymagającej ustawowego określenia. Znajdują się tu również artykuły dotyczące przeznaczenia pieniędzy, które zostaną w rezerwach celowych, na armię. Cała grupa artykułów: art. 4, 5, 22 i 25 i w pewnym zakresie art. 6, dotyczy wykonywania budżetu w związku z samorządem terytorialnym. Wszystkie te artykuły i związane z nimi poprawki omówi pan senator Janowski, który jest sprawozdawcą Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.

Wszystkie artykuły, o których do tej pory mówiłem, nie budziły wątpliwości Komisji Gospodarki Narodowej i nie wywoływały żadnych kontrowersji. Artykułem, który zwrócił szczególną uwagę Komisji Gospodarki Narodowej i który był szczególnie mocno dyskutowany, jest art. 23, dotyczący środków specjalnych. Ma on znaczenie z racji tego, że zmienia warunki stosowania tego środka, jak również z tego powodu, że Sejm wprowadził w nim pewne nowe rozwiązania dotyczące środków specjalnych.

(Marszałek Alicja Grześkowiak: Bardzo proszę przedstawicieli rządu o nieprowadzenie na sali posiedzeń Senatu rozmów przez telefon komórkowy.)

Komisja Gospodarki Narodowej postanowiła również zmienić w art. 23 w ust. 1 i 3 wielkość kwoty, która stanie się dochodem budżetu państwa w wyniku przekazania ze środków specjalnych. Sejm postanowił, że kwota ta będzie wynosiła 18,5%. Komisja Gospodarki Narodowej była za obniżeniem tej kwoty i zaproponowała przekazywanie do budżetu państwa 15% środków specjalnych.

Również bardzo istotna dla realizowania budżetu jest poprawka czwarta, przygotowana przez Komisję Gospodarki Narodowej. Chodzi tu o środki uzyskane w wyniku prywatyzacji, które powinny być przekazywane ze środków specjalnych ministra skarbu państwa do budżetu państwa. Komisja Gospodarki Narodowej proponuje, aby wpłaty tych kwot nastąpiły w dwóch ratach: pierwsza rata do 30 czerwca 20001 r. oraz druga rata do 20 grudnia 2001 r. Ma to znaczenie o tyle istotne, że prywatyzacja jest procesem ciągłym i pierwsze kwoty ze środków specjalnych ministra skarbu państwa mogą pojawić się w późniejszym okresie. Sejm proponował, żeby były to kwoty kwartalne.

Proszę sprawozdawcę Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej pana senatora Mieczysława Janowskiego o zabranie głosu i przedstawienie sprawozdania komisji w sprawie ustawy o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 oraz o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2001.Bardzo proszę, Panie Senatorze.

Ustawa ta łączy różne zakresy prawa podatkowego, budżetowego oraz zmiany w systemie dochodów jednostek samorządu terytorialnego, dlatego Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej zainteresowała się w szczególności tymi artykułami ustawy. Część przepisów ustawy ma charakter epizodyczny - obowiązywać one będą jedynie w bieżącym roku - część zaś wkracza w materię ustaw o charakterze bardziej ustrojowym. Chodzi o ustawę o finansach publicznych i ustawę o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Generalnie rzecz ujmując, komisja stwierdziła, że ogólne zasady i sam tryb wykonywania ustawy budżetowej, które są określone w ustawie z 26 listopada 1988 r. o finansach publicznych, są przez tę ustawę doprecyzowane. Upoważnienia, które zostały zawarte w omawianej przez nas ustawie, pozwalają zrealizować budżet na rok 2001 zgodnie z prawem.

W szczególności art. 4 stwarza podstawy prawne do udzielenia dotacji na zadania własne jednostek samorządu terytorialnego. Te zadania dotyczą pięciu zakresów tematycznych: dofinansowania kosztów wdrażania reformy oświaty, realizacji zadań oświaty i wychowania, realizacji inicjatyw wspierania edukacji na wsi, w tym pomocy materialnej dla młodzieży wiejskiej, usuwania skutków powodzi oraz programu działań osłonowych i restrukturyzacji w ochronie zdrowia. Środki na te cele ujęte są w rezerwach, części 83 budżetu.

Chciałbym jednak odnieść się nieco szerzej do zapisu art. 4 ust. 4. W odniesieniu do tej treści zapisu padło wiele uwag krytycznych. Odnosiło się to w szczególności do drugiej części długiego zdania w ust. 4. W opinii dyskutantów, a także przedstawicieli organizacji grupujących samorząd terytorialny zapis ten prowadzi do niesprawiedliwego rozdziału środków publicznych. Przypomnę, że dotyczy on kwestii związanej z wynagrodzeniami nauczycieli w roku 2000. Pamiętajmy bowiem, że część gmin skorzystała z tych środków, w formie pieniędzy rządowych, jeszcze w roku 2000, część zaś nie. Chodziłoby o to, aby nie było zróżnicowania podmiotów samorządowych w tej materii. Myślę, że ujęliśmy to w sposób trafny w poprawce drugiej.

Art. 23 wywołał sporo dyskusji podczas prac komisji. Środki specjalne, o których w nim się mówi, według przedstawionych nam intencji miały obejmować jedynie jednostki państwowe. Dlatego też komisja po długiej dyskusji zaproponowała, żeby w celu uzyskania jednoznacznego zapisu dodać tam sformułowanie "przez państwowe jednostki budżetowe". Jest to poprawka czwarta. Komisja stwierdziła również, że celowym będzie powrócenie do przedłożenia rządowego i zmniejszenie oprocentowania, które zostało tutaj określone na poziomie 18,5% planowanych wpływów, do poziomu 15%.

Pani Marszałek! Panie i Panowie Senatorowie! Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej po zapoznaniu się z ustawą przedstawia Wysokiemu Senatowi sprawozdanie, rekomendując w nim przyjęcie siedmiu poprawek, które pozwoliłem sobie Wysokiej Izbie przedstawić. Dodam jeszcze, że komisja uwzględniła również sytuację finansową izb rolniczych, proponując poprawkę trzecią. Dziękuję bardzo.

Wysoki Senacie, przypominam, że sprawozdawcami Komisji Gospodarki Narodowej pierwszej z rozpatrywanych ustaw byli: pan senator Kazimierz Kleina, pani senator Genowefa Ferenc, pan senator Jerzy Suchański, pan senator Marian Noga, pan senator Adam Graczyński, pan senator Mieczysław Janowski, pan senator Kazimierz Drożdż, pan senator Jerzy Baranowski - przy czym pan senator Kazimierz Kleina był sprawozdawcą Komisji Gospodarki Narodowej, a pozostali państwo sprawozdawcami mniejszości Komisji Gospodarki Narodowej - oraz że sprawozdawcami drugiej z rozpatrywanych ustaw byli pan senator Marek Waszkowiak i pan senator Mieczysław Janowski.

Bardzo proszę wskazywać, do którego ze sprawozdawców skierowane jest pytanie.

Moje pierwsze pytanie dotyczy przyjętej przez komisję poprawki trzydziestej siódmej, która mówi, że w załączniku nr 2 w dziale 801 "Oświata i wychowanie" zwiększa się o 19 milionów 24 tysiące zł wydatki majątkowe. Kwotę tę rozdziela się bodajże na dziesięć województw. Źródłem pokrycia jest zmniejszenie wydatków majątkowych w tym samym dziale. Ale wydatki majątkowe zmniejsza się w województwie warmińsko-mazurskim, w województwie podlaskim, w województwie podkarpackim, w województwie lubelskim i w województwie małopolskim. Poza województwem małopolskim są to jedne z najsłabszych ekonomicznie województw w kraju. Komisja proponuje, aby zmniejszyć tym województwom wydatki majątkowe w dziale "Oświata i wychowanie". Na przykład w województwie warmińsko-mazurskim jest to kwota prawie 4 milionów zł.

W związku z tym mam pytanie. Jakimi przesłankami kierowała się komisja i czy brała pod uwagę finansowanie wydatków oświatowych w ostatnich pięciu latach? Sprawozdawca komisji mówił, że teraz chodziło o jakby równomierne finansowanie we wszystkich województwach, tylko że ta równomierność nie była uwzględniana w latach ubiegłych. I czy brano pod uwagę poziom bezrobocia? Jeśli w tych najsłabszych województwach zmniejszamy wydatki majątkowe na oświatę, to w jaki sposób mamy walczyć z bezrobociem? Przecież jednym z narzędzi walki z bezrobociem jest kształcenie młodych ludzi, aby później łatwiej dawali sobie radę w życiu.

(Senator Kazimierz Kleina: Pani Marszałek, z miejsca, czy...)

Poprawka trzydziesta siódma, która wyrównuje podział środków inwestycyjnych na oświatę w skali całego kraju, jest przemyślana, dogłębnie przeanalizowana. Poprawka ta dokonuje podziału 29 milionów zł, które znalazły się jako dodatkowe środki finansowe na inwestycje oświatowe dla kilku województw. Już wcześniej, w projekcie budżetu państwa na rok 2001, dokonano podziału środków na inwestycje nie według klucza, że przyznana jest taka sama kwota na przykład na jedno dziecko czy na jedną szkołę, ale uwzględniając wiele elementów, które różnicują te województwa. A więc między innymi poziom zamożności, poziom bezrobocia i wiele innych elementów. Nie będę tutaj tego przedstawiał, bo brano pod uwagę wiele elementów. I w tym pierwszym przedłożeniu rządowym było już duże zróżnicowanie między poszczególnymi województwami. Tę różnicę mógłbym tu przedstawić. Były kilkukrotne różnice między województwem, które otrzymało najmniejszą ilość środków finansowych na inwestycje w oświacie, a tym, które otrzymało największą ilość środków. Te różnice były na korzyść województw, ogólnie mówiąc, mniej zamożnych, głównie tak zwanej ściany wschodniej.

Podczas dalszych prac nad budżetem pojawiła się poprawka, która przekazuje kolejne 29 milionów zł na inwestycje w oświacie. I my się z tego cieszymy, bo uważamy, że będzie można budować szkoły lub kończyć budowę gimnazjów, a to jest sprawa zasadnicza. Ale Komisja Gospodarki Narodowej nie może się zgodzić na to, żeby te pieniądze były kierowane tylko do jednej kategorii województw, tym bardziej że podział ten, który został ostatecznie przyjęty przez Sejm, budzi wątpliwości także ministra edukacji narodowej. Minister zwraca uwagę na to, że pogłębiają się dysproporcje między województwami. I nie ma szczególnego uzasadnienia, jeśli zna się oczywiście sytuację i problemy społeczne, jakie występują w województwach, które w wersji sejmowej otrzymały te środki, żeby pogłębiać dysproporcję w tym zakresie. Wśród województw tak zwanych biedniejszych, które zostały wymienione przez senatora Kopacza, znalazło się województwo wcale nie biedne, zaliczane do województw najzamożniejszych. I można mieć słuszne podejrzenie, że w tej sprawie zadziałał swoisty lobbing, żeby po prostu przeforsować taki, a nie inny podział.

Nie brano pod uwagę wielu innych elementów. Można by zapytać, dlaczego nie brano pod uwagę na przykład województw czy gmin, gdzie jest najwyższy przyrost naturalny w Polsce, czy innych spraw. Gdzie powinno budować się szkoły? Tam, gdzie jest najwięcej dzieci, gdzie najwięcej się ich rodzi, idzie do szkoły. A więc po prostu nie brano pod uwagę tych elementów, wskaźników, które powinno się brać.

To jest moja odpowiedź na pierwsze pytanie. Myślę, że potem panu senatorowi pokażę dokładne rozliczenia dotyczące tych wszystkich poprawek, pokażę, jakie wielkości są dla poszczególnych województw, jaki był podział środków finansowych na poszczególne województwa w latach poprzednich, jaki jest obecnie, a jaki w naszej poprawce. Nie będę tego odczytywał, chyba że byłoby takie życzenie, to mogę tego dokonać. Wydaje mi się, że nie powinno tu być wątpliwości.

Poprawka trzydziesta dziewiąta. Pytanie pana senatora Kopacza w sprawie zmian w zapisie dotyczącym powiatów w województwie pomorskim.

(Senator Tadeusz Kopacz: Nie miałem takiego zamiaru.)

Nie ma tutaj żadnej podejrzanej operacji. To już było wyjaśniane. Jest to poprawka Komisji Rodziny i Polityki Społecznej, która dostrzegła, że zostały błędnie zapisane wartości. Jak słusznie zauważył pan senator Kopacz, nie ma tam zwiększania dochodów, czyli nie ma zmniejszenia wydatków w innym miejscu. Zasada zawsze jest taka, że jeżeli komuś dodajemy jakieś środki finansowe, to komuś innemu musimy je zabrać. Tutaj takiej operacji nie ma, czyli jest to jakby uporządkowanie zapisu. Takie otrzymaliśmy wyjaśnienie z Komisji Rodziny i Polityki Społecznej.

Mam pytanie do pana senatora Kleiny jako sprawozdawcy ustawy budżetowej na 2001 r.

Panie Senatorze, w latach 1996-1997 nakłady na inwestycje w stosunku do roku poprzedniego zwiększały się o 20%, w 1998 r. - o 18%, w 1999 r. - już tylko o 8%, a w 2000 r. - o 2,5%. W ubiegłym roku na 2001 r. zaplanowano nakłady inwestycyjne w wysokości 2 miliardów 634 milionów zł, ale w projekcie ustawy budżetowej zmniejszono je do 1 miliarda 623 milionów zł. Czy gasnąca dynamika wzrostu nakładów na inwestycje była przedmiotem analiz Komisji Gospodarki Narodowej? Czy popierane przez komisję poprawki zwiększą nakłady inwestycyjne, czy też tylko przeniosą środki między poszczególnymi zadaniami inwestycyjnymi?

(Marszałek Alicja Grześkowiak: Bardzo proszę.)

Panie Senatorze, chodzi mi o poprawkę czwartą, zgłoszoną przez komisję. Otóż według ustawy o wykonywaniu budżetu państwa w roku 2001 uchwalonej przez Sejm wpłata ze środków specjalnie ujętych w części budżetu państwa, której dysponentem jest minister właściwy do spraw skarbu państwa, ma odbywać się w okresach kwartalnych. A więc te wpłaty będą realizowane w miarę na bieżąco. Po przyjęciu naszej poprawki - podkreślam: w roku wyborczym - jeżeli urzędujący obecnie rząd stworzy zaległości w płatnościach, w przekazywaniu środków w III kwartale 2001 r., to za realizację tych zobowiązań odpowiedzialny będzie już nowy rząd, powołany po wyborach. Panie Senatorze, czy zgadza się pan z moją opinią w tej sprawie i z moimi wątpliwościami?

Oczywiście Komisja Gospodarki Narodowej zajmowała się inwestycjami, podziałem środków na te inwestycje. Tak jak już w  swoim sprawozdaniu informowałem, większa część inwestycji wieloletnich została przeniesiona do kontraktów regionalnych, które będą zawierane z marszałkami województw. W budżecie państwa na rok 2001 zostało zachowanych dwadzieścia dziewięć inwestycji wieloletnich, realizowanych przez centralne organy władzy i administracji państwowej. Ale to nie oznacza, że to są wszystkie środki finansowe, jakie zostały przeznaczone na inwestycje. Tych środków na inwestycje, na wydatki majątkowe związane z inwestowaniem na przykład przez gminy jest dużo więcej.

Oczywiście nie jest to tak wielka dynamika wzrostu wydatków na inwestycje, jak byśmy chcieli, a więc taka, żeby wzrost był wyraźnie odczuwalny. Wzrost jest taki, jakie są możliwości budżetu państwa. Musimy ciągle pamiętać, że wzrasta koszt obsługi zadłużenia zagranicznego Polski, a więc spłata długów zaciągniętych jeszcze wiele, wiele lat temu. I ten koszt będzie coraz większym problemem w następnych latach, a więc skutek będzie w praktyce taki, że o środki na inwestycje będzie coraz trudniej.

Myśmy dokonywali takich zmian i takich poprawek, żeby szukać rezerw wszędzie tam, gdzie można ograniczyć wydatki bieżące związane z funkcjonowaniem administracji i przeznaczać je na wydatki inwestycyjne. Co więcej, powiem, że w wydatkach, które często kryją się w wydatkach innych w budżetach wojewodów, znajdują się jeszcze inne, majątkowe, inwestycyjne, które powinny być realizowane przy pomocy gmin. W praktyce, można powiedzieć, powiększa się zakres czy wielkość środków z budżetu państwa przeznaczanych na inwestycje w ten sposób, że te środki są łączone z funduszami, których dysponentem są gminy, samorządy, a w coraz większym stopniu także sektor niepubliczny. A więc można powiedzieć, że ten budżet jest skonstruowany w taki sposób, żeby uruchomić możliwie jak największe środki na inwestycje. Oczywiście w miarę możliwości budżetu, który jest, jaki jest, i w sytuacji, gdy mamy wiele problemów społecznych, które musimy rozwiązywać i finansować.

Pani Marszałek! Wysoki Senacie!

Pan profesor Cieślak złożył poprawkę dotyczącą art. 23 pkt 2. Panie Senatorze, w ustawie, która wyszła z Sejmu, ta kwestia przedstawiała się następująco: minister skarbu miał to zrobić do dwudziestego dnia po upływie kwartału, czyli pierwsza rata 20 kwietnia, druga rata 20 lipca, trzecia rata 20 października, czwarta 20 stycznia 2002 r. Powód złożenia tej poprawki był zupełnie inny. My uznaliśmy, że skoro minister skarbu musi finansować prywatyzację ze środka specjalnego, który ma w posiadaniu, to musi to być operacja sprawna, czyli musi on mieć te pieniądze. Nie ma tu zaś podtekstu politycznego: ten czy tamten rząd. Bo proszę zwrócić uwagę na to, że dla rządu Jerzego Buzka, dla ministra finansów w tym rządzie, byłoby korzystniej gdybyśmy nakazali ministrowi skarbu wpłacić pierwsze pieniądze 20 kwietnia, a nie 30 czerwca. Rząd, który przyjdzie po wyborach, znowu ma od nas prezent, bo my nakazujemy ministrowi skarbu wpłacenie pieniędzy do 20 grudnia, a nie do 20 stycznia. Czyli sytuacja jest wręcz odwrotna, niż pan senator podejrzewał.

Pan senator Kleina w swoim wystąpieniu stwierdził, że Komisja Gospodarki Narodowej, kierując się tym, aby nie zwiększać kosztów produkcji, odrzuciła wniosek o zwiększenie odpisu na Fundusz Pracy. Ale czy komisja, biorąc pod uwagę dramatyczną sytuację w kraju w zakresie bezrobocia, nie rozważała jakiejś innej, alternatywnej drogi, ażeby powiększyć tenże fundusz?

I ostatnie, trzecie pytanie. Od dwóch lat zabiegamy o to, abyśmy równocześnie z budżetem mieli pełną informację na temat zasad podziału środków czy też planu finansowego kas chorych. Budzi to wiele kontrowersji. Czy komisja tego nie dopominała się? Również i w tym roku nie otrzymaliśmy tego przy budżecie. A to naprawdę ważne. Nie jest to budżet, ale przecież jest to część dochodów naszego budżetu.

Pierwsze pytanie dotyczyło Funduszu Pracy. Zdajemy sobie sprawę, że środków na zwalczanie bezrobocia jest zbyt mało, że powinno ich być więcej, szczególnie na aktywne formy zwalczania bezrobocia, a więc na przykład na przekwalifikowanie pracowników czy pomoc pracodawcom w zatrudnianiu nowych osób. Powiem, że tę sprawę dokładnie analizowaliśmy. Zastanawialiśmy się, jak można rozwiązać ten problem. Powiem nawet w ten sposób: senatorowie w dalszym ciągu przyglądają się budżetowi, żeby zgłosić stosowne poprawki, które by dawały dodatkowe środki na Fundusz Pracy, szczególnie, jak mówię, na te aktywne formy, o które pan senator słusznie zabiega.

Ale z drugiej strony byliśmy zdecydowanie przeciwni poprawce, która mówi, że trzeba podnieść składki na Fundusz Pracy. Doświadczenie mówi nam, że właściwie nie ma kraju, gdzie bezrobocie zmniejsza się dzięki podnoszeniu podatków. Tutaj w praktyce tak by było, ponieważ de facto składka na Fundusz Pracy jest jednym z obciążeń stałych pracodawcy, w praktyce obciążeniem podatkowym. Pracodawcy już dzisiaj uskarżają się na wiele dodatkowych obciążeń. Oczywiście każde dodatkowe obciążenie jest zagrożeniem kolejnego miejsca pracy, szczególnie w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. Dlatego to odrzuciliśmy. Oczywiście jest także inny problem: zwiększenie składki na Fundusz Pracy w trakcie roku, którego ma to dotyczyć. Pojawia się wątpliwość konstytucyjna, czy można obciążenia, które mają charakter podatkowy, wprowadzać w trakcie roku. I tę wątpliwość także zgłaszano podczas prac Komisji Gospodarki Narodowej. Te argumenty, jak również przedstawione przeze mnie wcześniej podczas sprawozdania, przeważyły. I stąd tę poprawkę odrzuciliśmy.

Kolejne pytanie dotyczyło rezerw Funduszu Pracy, zachowania zbyt dużych środków na Fundusz Pracy w Krajowym Urzędzie Pracy. Oczywiście nad tą sprawę też się zastanawialiśmy. Może akurat nie w tym momencie, ale podczas dyskusji nad budżetem związanym z programem zwalczania bezrobocia, bo tu dochodzi się do dwóch sprzecznych poglądów. Ponieważ powiatowe urzędy pracy są w gestii samorządów na ogół uważa się, że wszystkie środki powinny być rozdysponowane według jakiegoś standardowego klucza, powinny być rozpisane na wszystkie powiaty w Polsce. Ale oznaczałoby to tyle, że bardzo trudno byłoby reagować tam, gdzie występują jakieś szczególne zagrożenia w ciągu roku. W ostatnich dniach otrzymujemy sygnały, że niektóre duże przedsiębiorstwa szykują się do zwolnień większej liczby pracowników. Gdyby od razu doszło do podzielenia wszystkich środków z Funduszu Pracy na wszystkie powiaty, co byłoby rozwiązaniem idealnym w pewnym sensie z punktu widzenia samorządowców, ja też zresztą czuję, że to byłoby dobre, sytuacje zagrożenia, szczególnie takie jak niespodziewane zwalnianie całych grup pracowników, byłyby później nie do opanowania. Nie moglibyśmy nad tymi sprawami zapanować. Bardzo trudno byłoby także zrealizować programy specjalne w poszczególnych powiatach, tam gdzie angażuje się inne dodatkowe środki. I na to potrzebne jest wsparcie ze środków, które są w gestii Krajowego Urzędu Pracy. Wydaje mi się, że szczególnie jest to istotne wtedy, kiedy środków jest zbyt mało, że gdy część środków pozostaje w gestii Krajowego Urzędu Pracy, jest szansa na to, że zostaną one rozdysponowane w taki sposób, by rozwiązywały problemy w poszczególnych powiatach, tam gdzie one są najtrudniejsze. Ale to też zależy od operatywności pracowników powiatowych urzędów pracy itd.

Dlatego nie chcieliśmy tego zmieniać na tym momencie. Uznaliśmy, że takie rozwiązanie jest dobre. Z doświadczeń innych krajów też wynika, że jest to dobre rozwiązanie. Cały ten system urzędów pracy powinien się sprawdzić, jak się wydaje, w ciągu najbliższych lat. I wtedy będzie można wypracować jakiś model, który pozwoli lepiej rozwiązywać problemy rynku pracy niż obecnie, bo zdaję sobie sprawę, że ten jest ułomny. Dlatego myśmy nie proponowali tutaj tak daleko idących zmian.

Pierwsze moje pytanie dotyczy rezerw celowych. W budżecie założono wiele rezerw celowych, nawet i takich, które mają swoje odniesienie w poszczególnych działach. Pytanie moje dotyczy rezerwy z poz. 43 "Uzupełnienie środków na składki na ubezpieczenie zdrowotne dla bezrobotnych bez prawa do zasiłku" - aż 153 miliony 310 tysięcy zł. Tymczasem w planie finansowym Funduszu Pracy założono wzrost tylko o  9%. Pragnę przypomnieć, iż w roku ubiegłym w czasie debaty budżetowej zadawałem panu senatorowi dotyczące tego samego zagadnienia pytanie i wówczas odpowiadał pan senator podobnie jak dzisiaj przy pytaniu o  urzędy pracy. I na koniec roku w wielu urzędach pracy zabrakło środków na opłacenie składki ubezpieczenia społecznego dla bezrobotnych. Spowodowało to zablokowanie kont w urzędach pracy i  pociągnęło za sobą wielkie zadłużenie urzędów pracy, które przeszło na rok bieżący. Czy komisja nie zajmowała się tym problemem i czy nie rozważała przesunięcia tychże środków na pokrycie powstałych w ten sposób zobowiązań? Czy komisja ma rozeznanie co do wielkości zadłużeń urzędów pracy z tego właśnie tytułu?

(Marszałek Alicja Grześkowiak: Proszę pamiętać, że czas zadawania pytań wynosi jedną minutę. Bardzo proszę sformułować pytanie.)

(Marszałek Alicja Grześkowiak: Proszę uprzejmie.)

Pan senator wspominał, że komisja rozważała inwestycje wieloletnie. Dysponuję ekspertyzą Biura Studiów i Analiz, z której wynika, że te województwa, którym obecnie zabiera się środki na inwestycje wieloletnie, sytuują się poniżej przeciętnej krajowej. Województwo podlaskie jest tutaj najbardziej pokrzywdzone, ponieważ województwu najsłabszemu zabiera się najwięcej. Czy komisja w  tym roku dokonywała analizy inwestycji oświatowych w  tychże województwach, którym się zabiera środki? Wówczas w  roku 1999 pan senator zapewniał, iż w  następnych latach komisja będzie rozważała zaawansowanie inwestycji wieloletnich. Dziękuję bardzo.

Pani Marszałek, Wysoka Izbo, odpowiem najpierw na pytanie drugie. Efektem tej właśnie analizy jest stosowna poprawka, którą przedstawiamy Wysokiej Izbie do zaakceptowania. Ta poprawka nie likwiduje różnic pomiędzy województwami. W dalszym ciągu województwa, o  które tutaj pan senator walczy, są równocześnie i uprzywilejowane i biedniejsze, i z tego zdajemy sobie sprawę. Tylko że różnic nie da się zlikwidować w ciągu jednego roku czy dwóch lat, to jest proces długotrwały. Ale po to, żeby zlikwidować zaszłości w jednym województwie, nie można zaniechać działań w innych województwach. Nasza poprawka utrzymuje uprzywilejowanie tych kilku województw, czyli województwa warmińska-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego. To wszystko utrzymujemy dalej, te województwa otrzymają więcej środków finansowych. To wynika z zestawienia. Panie Senatorze, mogę odczytać, ile po przyjęciu tej poprawki będzie środków finansowych w poszczególnych województwach. Proszę bardzo.

Co do tej propozycji. Byłaby to i tak różnica... Propozycja była taka, podam może najwyższą różnicę, że województwo lubelskie na inwestycje w oświacie na przykład miało otrzymać 16 milionów zł, a obok niego województwo lubuskie niespełna 4 miliony zł. A więc jest to różnica jak 1:4. My nie zmieniamy tych dysproporcji, ale próbujemy tę dodatkową kwotę podzielić według nas sprawiedliwie. To jest nasza ocena, senatorowie mogą tę poprawkę przyjąć lub odrzucić. My się w tej sprawie nie będziemy przecież spierali.

Kwestia środków i problemów powiatowych urzędów pracy. W sposób szczegółowy tego nie analizowaliśmy na posiedzeniu Komisji Gospodarki Narodowej. Po prostu było to niemożliwe. Zdajemy sobie sprawę, że w powiatowych urzędach pracy występowały problemy, że powstały ogromne zaległości, ale to wynika z braku środków w budżecie państwa. Zobowiązania są płacone, ale z pewnym opóźnieniem w poszczególnych powiatach.

Wymienię choćby takie jak podwyżki wynagrodzeń dla pracowników placówek zagranicznych, jak środki na szkolenia i wynagrodzenia związane z funkcjonowaniem służby cywilnej. W jednej pozycji jest prawie 5 milionów zł, w drugiej ponad 5 milionów zł. Dalej jest rezerwa na zwiększenie wynagrodzeń przeznaczonych na wypłaty wynagrodzeń dla osób odwołanych z kierowniczych stanowisk państwowych - prawie 6 milionów zł; zobowiązania wymagalne skarbu państwa, w tym odszkodowania dla osób niesłusznie represjonowanych, rozliczenia jakiejś wystawy "Expo 2000" - olbrzymia kwota 394 milionów zł

A teraz kilka pytań szczegółowych. Otóż w propozycjach poprawek widzimy wyraźnie, że właściwie jest to dzielenie biedy i przesuwanie środków z jednych wydatków na drugie. Na przykład na jakiej podstawie komisja ocenia, że inwestycja jednej akademii medycznej może być finansowana kosztem drugiej akademii medycznej, czy inwestycja jednego uniwersytetu kosztem innego uniwersytetu? Ja tu świadomie nie podaję dokładnych miejsc, chodzi mi o  zasadę. Na jakiej podstawie komisja wie lepiej i zawiesza czy ogranicza inwestycje na jednym uniwersytecie, a wspomaga je na drugim uniwersytecie? Na jakiej podstawie komisja doszła do wniosku, że może wspomóc dożywianie uczniów - to zresztą bardzo słuszna idea - kosztem wdrożenia i funkcjonowania systemu ubezpieczeń upraw rolnych? Przecież to jest olbrzymi problem, wiemy, że po każdym gradobiciu czy suszy są to problemy, z którymi budżet państwa i tak musi się borykać.

I ostatnie pytanie. Jak te poprawki dotyczące środka specjalnego, a zwłaszcza odstąpienia od poziomu 18,5%, od przekazywania 18,5% ze środków specjalnych do budżetu państwa, wpłyną na zapisy budżetowe? Bo podczas prac Komisji Zdrowia, Kultury Fizycznej i Sportu przedstawiciele Ministerstwa Finansów twierdzili, że zapis w ustawie o  realizacji budżetu, wyłączający Urząd Kultury Fizycznej i Sportu z obszaru koniecznych odpisów z pieniędzy na Totalizator Sportowy, pociągnie za sobą zmiany w wielu zapisach ustawy budżetowej. Nie widzę takich zmian. Chciałbym prosić o  wyjaśnienie, dlaczego takich zmian nie ma.

W wielu miejscach się z panem senatorem zgadzam . Także Komisja Gospodarki Narodowej uważa, że rezerw jest zbyt dużo, że są zbyt wielkie i powinny być ograniczane. Jak pan senator zapewne widzi, część poprawek Komisji Gospodarki Narodowej zmierza właśnie w tym kierunku, aby łączyć rezerwy tam, gdzie to jest możliwe, nawet więcej - przesuwać z rezerw bezpośrednio na wydatki, szczególnie jeżeli chodzi o  przesuwanie tych pieniędzy w stronę samorządów. Ale też łatwo powiedzieć - i to jest pewnie trochę populistyczne - że wszystkie rezerwy można przesunąć na przykład na Fundusz Pracy albo na zasiłki dla bezrobotnych. Tylko że takiej operacji nie da się wykonać, ponieważ państwo funkcjonuje w wielu różnych dziedzinach i rezerwy są niezbędne na pokrycie tych wydatków, które są przewidywane w tym zakresie, i wszystkie te rezerwy mają swoje głębokie uzasadnienie.

Tak więc nawet jeżeli dokonywaliśmy zmian, to w tym kierunku, żeby gospodarować tymi środkami w sposób bardziej racjonalny i uruchamiać je... Przecież można by było - my, którzy znamy się na przygotowaniu tego budżetu, wiemy, że tak byłoby pewnie prościej - umieścić te rezerwy u odpowiednich ministrów, w poszczególnych częściach budżetu, tak żeby one były elementem wydatkowania czy wydatków na tej normalnej zasadzie, na jakiej funkcjonuje budżet. Ale nie da się tego zrobić - i wynika to po prostu z tej biedy, o  której między innymi mówił pan senator. Po prostu rezerwa jest takim środkiem, który jest uruchamiany wówczas, gdy te pieniądze się pojawiają. Można tym środkiem bardziej operatywnie zarządzać, jeżeli na przykład dochody budżetu państwa nie są realizowane w takim stopniu i w takim tempie, jak byśmy tego wszyscy oczekiwali. Tak więc rezerwa umożliwia wydatkowanie wtedy, kiedy środki finansowe pojawiają się na koncie. I taka byłaby odpowiedź na to pierwsze pytanie.

Drugie pytanie związane z rezerwami, z tą dużą rezerwą przewidzianą na różnego rodzaju odszkodowania. To jest rezerwa, z której senatorowie próbowali, nie tylko podczas pracy Komisji Gospodarki Narodowej, ale także innych komisji, różnymi sposobami coś uszczknąć, część środków finansowych przewidzianych w tej rezerwie przeznaczyć na inne cele. Wydawało się nam, że tutaj najprościej można ująć parę groszy i przeznaczyć na inne ważne cele społeczne. Ale okazuje się, że to są jednak środki przewidziane na różnego rodzaju odszkodowania, które skarb państwa musi zapłacić z różnych powodów, często niezawinionych przez urzędników. Czasami narzucałaby się prosta odpowiedź, że urzędnik państwowy zawinił, gdzieś w szpitalu kogoś nie wyleczono tak jak należy i teraz przysługuje mu odszkodowanie z tytułu nienależytej pracy urzędników. Ale to są różne odszkodowania. Na przykład w tej chwili toczy się głośna debata nad ustawą reprywatyzacyjną. Skarb państwa ponosi duże koszty odszkodowań związanych z niezakończonym procesem reprywatyzacji tam, gdzie przed laty na przykład w sposób nieprawny zostały przejęte nieruchomości. A więc ta kwota na odszkodowania, jakie jest zobowiązany płacić skarb państwa, jest dzisiaj, prawdę mówiąc, w dużej mierze już podzielona. Po prostu ta kwota jest ciągle za niska, żeby móc się wywiązać ze wszystkich postanowień wyroków sądowych z lat poprzednich. Tu nawet prosiliśmy senatorów, żeby nie zgłaszać poprawek co do tej rezerwy, która jest przecież relatywnie wielka.

Kolejne pytanie, o  inwestycje. Wydaje mi się, że w tym roku właśnie takich poprawek, o  których pan senator mówił - takich, że przesuwa się inwestycje z jednego szpitala na drugi szpital - już prawie nie ma. Pojawiło się kilka, dotyczących i szpitala, i uniwersytetu jednego i drugiego, ale na szczęście to są chyba tylko dwie poprawki. Komisja nie jest zwolennikiem tych poprawek, myśmy w ogóle nie chcieli w te sprawy wnikać. Ale skoro pojawia się wniosek, to trzeba go przegłosować. Nam na etapie pracy komisji po prostu trudno jest ocenić, czy ta inwestycja jest ważniejsza, czy inna jest ważniejsza. Wolelibyśmy, i ja, i większa część komisji - no, nie zawsze większa, bo efektem tego są przegłosowane poprawki - by przedłożenie rządowe było dla nas w tej materii jakimś wyznacznikiem. Ale praktyka jest taka, że te poprawki się pojawiają, bo one są elementem regionalnego lobbingu, któremu ja akurat, myślę, że podobnie jak i większość z nas, jestem przeciwny. Przy głosowaniach dochodzi do takich przesunięć. Nie oceniam, czy to są złe, czy dobre przesunięcia, po prostu nie potrafię się do nich odnieść. Tak przegłosowaliśmy. Oba cele są istotnie ważne, na przykład inwestycje Uniwersytetu Jagiellońskiego czy uniwersytetu poznańskiego są tak samo ważne, chcielibyśmy, żeby i tam, i tam były pieniądze. Ta próba przesunięć w jedną czy w drugą stronę jest efektem wyboru, który pewnie zawsze jest wyborem nie najlepszym.

Ubezpieczenie upraw, najogólniej mówiąc, rezerwa ubezpieczenia i dożywianie. Myśmy zaakceptowali tę poprawkę, po konsultacjach z Komisją Rolnictwa i Rozwoju Wsi, tylko dlatego, że odpowiednia ustawa, która konsumowałaby środki przewidziane na ten cel, nie została jeszcze przygotowana. W zasadzie te pieniądze, według naszej oceny i oceny Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, nie byłyby wydatkowane. W związku z tym przyjęliśmy poprawkę, którą zaproponowała nam Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi, aby przesunąć część tych pieniędzy, pozostawiając resztę, w takiej wielkości, jaka jeszcze została, na okres, gdy ustawa wejdzie w życie. Wydaje nam się, że pieniądze, które pozostały, powinny zaspokoić ewentualne potrzeby związane z wejściem w życie ustawy o  ubezpieczeniu upraw.

Kolejne pytanie, środek specjalny, 15-18%. Rzeczywiście, to było przedmiotem naszej dyskusji. Wydaje mi się, że ta poprawka Komisji Gospodarki Narodowej, ale też Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, do ustawy o  wykonaniu budżetu państwa w roku 2001, likwiduje te wątpliwości, ponieważ w budżecie są zapisane dochody 15... A nie, ten błąd tam jest, i mamy taką sugestię, że muszą nastąpić zmiany albo w tej, albo w tej ustawie, pewnie stosowne poprawki pojawią się jeszcze w trakcie tego posiedzenia. Gdy debatowaliśmy nad ustawą budżetową, dyskusje nad tymi dwiema ustawami toczyły się oddzielnie. Stąd ta różnica. Prosiłem, żeby odbyła się łączna debata nad nimi między innymi po to, żeby tę wadę zlikwidować. Zapewne pojawią się w tej debacie stosowne poprawki.

76. posiedzenie Senatu RP, spis treści, dalsza część stenogramu