Szanowne Panie i Panowie Senatorowie!

Dla Was, Panie i Panowie Senatorowie, jest to szczególny powód do dumy. Jest to również przesłanka do kierowania się w Waszych pracach szczególną odpowiedzialnością.

Chcemy, aby Polska była krajem stabilnym i przewidywalnym, aby społeczność międzynarodowa widziała w nas znaczącego partnera. Zgadzamy się przecież co do celowości wprowadzenia Polski do NATO i Unii Europejskiej. Rozumiemy, jak ważne jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, z którym łączy się rozwój cywilizacyjny naszego kraju.

Konstytucja uprawnia prezydenta do tego, aby mógł odmówić podpisania ustawy, która budzi jego wątpliwości, ale tak jak uprawnienia są ostoją ładu, tak nadużycia uprawnień są przyczyną zamętu. Swoją rolę w państwie i swoją odpowiedzialność przed milionami Polaków pojmowałem i pojmuję w ten sposób, że powinienem budować, nie zaś burzyć, pomagać, nie zaś utrudniać, wychodzić naprzeciw, nie zaś odwracać się plecami. Najważniejsze jest dobro Polski.

W systemie władzy państwowej rola parlamentarnej izby wyższej jest bardzo istotna. Ustrojowe kompetencje Senatu łączą w sobie zarówno inicjatywę ustawodawczą, jak i refleksję nad tworzonym w parlamencie prawem. Tak więc Senat prawo i stanowi, i doskonali. Uczestniczy także w powoływaniu członków ważnych instytucji państwowych: Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej. Akceptacja Senatu niezbędna jest przy powoływaniu prezesa Najwyższej Izby Kontroli, rzecznika praw obywatelskich.

Na salę senackich obrad przynosicie doświadczenie zdobyte w działalności publicznej. W Senacie, podobnie jak i w Sejmie, zasiada liczna grupa działaczy samorządowych. Są też przedstawiciele innych opiniotwórczych środowisk. Wierzę, że będzie to dobrze wróżyć sprawności działań Senatu, będzie to wzbogacać działalność całego parlamentu. Można oczekiwać, że ten parlament będzie bliski polskiej codzienności, będzie dokładnie zorientowany w potrzebach i aspiracjach rodaków, będzie rozumiał mechanizmy, wedle których rozwija się współczesne polskie społeczeństwo.

Rozpoczęta, Szanowni Państwo, kadencja Sejmu i Senatu skończy się w następnym już stuleciu. Warto, abyśmy mieli tę świadomość. Wspólnym wysiłkiem jesteśmy w stanie i powinniśmy wprowadzić Polskę w XXI wiek jako państwo stabilne, bezpieczne i zasobne. Polska ma szanse być krajem, któremu się powiodło, i który z energią podejmuje wyzwania konkurencyjnego świata.

Spełnienie roli marszałka seniora w dniu inauguracji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej czwartej kadencji uważam za zaszczytne zadanie, które zobowiązuje najstarszego wiekiem senatora do pewnej refleksji historycznej, a także osobistej. Pozwolę sobie więc zacytować na wstępie kilka zdań z artykułu dwudziestoletniego autora, którym wtedy byłem, w konspiracyjnym miesięczniku młodzieży katolickiej "Prawda Młodych", wydrukowanym przed pięćdziesięciu pięciu laty, w grudniu 1942 r.

"Nie ma innej drogi do wielkości Polski, jak świadome dążenie do indywidualnej wielkości duszy. Droga ta stać się musi wielkością moralną naszego pokolenia. Odrzućmy małostkowe rozgrywki, wyjdźmy ponad opłotkowość partii politycznych, niech kryterium wartości człowieka stanie się dla nas nie jego przynależności polityczna, lecz jego wartość moralna, a dalej intelektualna i organizatorska. Do życia odrodzonej Ojczyzny wprowadzić musimy niezłomnie i konsekwentnie zasadę: tylko jednostka o wysokim poziomie moralnym i dostatecznym wyrobieniu społecznym może piastować w Polsce stanowisko społeczne i polityczne. Konsekwentna realizacja tej zasady uzdrowi nasze stosunki wewnętrzne prędzej i lepiej niż sto szczegółowych programów politycznych".

Senat Rzeczypospolitej Polskiej, wskrzeszony w 1922 r. w nawiązaniu do kilkusetletniej rangi tej instancji w dziejach naszego państwa, wybierany był do wybuchu II wojny światowej pięciokrotnie. Na jego czele stali wybitni Polacy, wszyscy urodzeni w niewoli, pod rządami zaborców, wszyscy oddani idei służby Ojczyźnie. Ci ludzie, o różnym wykształceniu i różnych poglądach politycznych, godnie reprezentowali nasz młody parlamentaryzm. Od lat dwudziestu pięciu nie ma żadnego z nich między żyjącymi. Dwaj - Władysław Raczkiewicz i Bogusław Niedziński, zmarli jako emigranci polityczni w Wielkiej Brytanii; jeden - Aleksander Prystor, już w 1941 r. w więzieniu w Moskwie.

O znacznym prestiżu marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej świadczy nader ważny epizod naszej historii. Otóż w krytycznej dla państwa i narodu chwili były marszałek Senatu trzeciej kadencji Władysław Raczkiewicz, prezes Światowego Związku Polaków z Zagranicy, został w końcu września 1939 r. prezydentem Rzeczypospolitej i był we Francji, a potem w Wielkiej Brytanii, aż do swego zgonu w 1947 r., naczelnym reprezentantem Polski walczącej i Polski cierpiącej. Godność senatora II Rzeczypospolitej sprawdzała się w godzinach próby.

Zadania Senatu III Rzeczypospolitej jako izby wyższej parlamentu nie różnią się zasadniczo od zadań tamtego Senatu, choć nie są z nimi identyczne. Przysługuje nam, jak wiadomo, nie tylko prawo do inicjatywy ustawodawczej i szczególnie ważny udział w analizie i ostatecznym ukształtowaniu budżetu państwa, lecz także wpływ na kilka ważnych społecznie decyzji personalnych.

Obywatele Rzeczypospolitej oczekują niewątpliwie na nasz rzetelny i twórczy udział w kształtowaniu praw, w naprawie istniejącego zła społecznego, w umocnieniu suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej, w działaniu na rzecz zapewnienia lepszej przyszłości naszym rodzinom, pokoleniu naszych dzieci i wnuków. Oczekują działania stanowczego i nacechowanego odwagą cywilną, ale także szczególnego poszanowania zasad obowiązującego prawa polskiego i międzynarodowego, ochrony godności i praw człowieka, każdego człowieka, zgodnie z wielowiekową tradycją naszej przynależności do kręgu kultury chrześcijańskiej.

Musimy przyczynić się do dokończenia w naszym kraju reform ustrojowych i gospodarczych rozpoczętych w pierwszym roku po zwycięstwie idei "Solidarności" w warunkach odzyskanej wolności. Nie wolno nam przy tym zapominać o trudnościach i niebezpieczeństwach z tym związanych. Chcę tu zacytować słowa Jana Pawła II, jakże znaczące, wypowiedziane w czerwcu tego roku we Wrocławiu.

"Zwłaszcza tutaj, w tej części Europy, przez długie lata boleśnie doświadczonej zniewoleniem totalitaryzmu nazistowskiego i komunistycznego, wolność ma szczególny smak. Już samo słowo wolność wywołuje tutaj mocniejsze bicie serca. Z pewnością dlatego, iż w minionych dziesięcioleciach trzeba było za nią płacić bardzo wysoką cenę. Głębokie są rany, które po tamtej epoce pozostały w duszach ludzkich. Wiele jeszcze czasu upłynie, zanim się zabliźnią. Prawdziwa wolność wymaga ładu, ale o jaki ład tutaj chodzi? Chodzi przede wszystkim o ład moralny, ład w sferze wartości, ład prawdy i dobra. W sytuacji pustki w dziedzinie wartości, gdy w sferze moralnej panuje chaos i zamęt, wolność umiera, człowiek z wolnego staje się niewolnikiem, niewolnikiem instynktów, namiętności czy pseudowartości. To prawda, ład wolności buduje się w trudzie. Prawdziwa wolność zawsze kosztuje. Każdy z nas musi ciągle od nowa ten trud podejmować."

Do najważniejszych, odpowiedzialnych i trudnych zadań zapewnienia Polsce bezpieczeństwa należy, obok reform wewnętrznych, prowadzenie kompetentnej i spójnej polityki zagranicznej. W interesie naszego narodu i państwa, rozumianym przez większość polskiej opinii publicznej, jest ostateczne wejście Polski do NATO i sprawne dojście jej do Unii Europejskiej. Równocześnie budować musimy i chcemy trwale dobre stosunki ze wszystkimi naszymi sąsiadami, niezależnie od takich czy innych trudności wewnętrznych, jakie mogą u nich okresowo występować. Podstawowe znaczenie ma przy tym skuteczne zadbanie, aby Polska, wchodząc do NATO i Unii Europejskiej, znalazła się tam w kondycji ustrojowej, gospodarczej i militarnej gwarantującej uzyskanie wszystkich korzyści należnych czterdziestomilionowemu niebawem, suwerennemu państwu, położonemu w sercu Europy i czerpiącemu swą siłę z wielowiekowej tradycji i związków z jej chrześcijańskimi korzeniami.

"Umacnianie instytucji demokratycznych, rozwój gospodarczy, współpraca międzynarodowa, wszystkie te działania osiągną swój prawdziwy cel tylko wówczas, gdy zapewnią taki poziom życia, który pozwoliłby człowiekowi rozwijać wszystkie wymiary swojej osobowości. Wzniosłość misji ludzi kierujących polityką polega na tym, że mają oni działać w taki sposób, aby zawsze była szanowana godność każdej ludzkiej istoty; stwarzać sprzyjające warunki dla budzenia ofiarnej solidarności, która nie pozostawia na marginesie życia żadnego współobywatela; umożliwiać każdemu dostęp do dóbr kultury; uznawać i wprowadzać w życie najwyższe wartości humanistyczne i duchowe; dawać wyraz swoim przekonaniom religijnym i ukazywać ich wartość innym. Postępując tą drogą, kontynent europejski umocni swoją jedność, dochowa wierności tym, którzy położyli podwaliny pod jego kulturę i spełni swoje doczesne powołanie w świecie".

Senat Rzeczypospolitej Polskiej nie wyczerpał dotąd, jak się zdaje, swoich możliwości w zakresie bezpośredniego oddziaływania na opinię światową w interesie naszego kraju, choćby przez osobiste kontakty z izbami wyższymi parlamentów w ustabilizowanych demokracjach znaczących państw świata, jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja czy Włochy. Na drodze do realizacji tych zadań wielkiej wagi niezbędna jest dobra współpraca między Sejmem i Senatem Rzeczypospolitej, w poczuciu wspólnej odpowiedzialności za dobro kraju. Senat nie powinien i nie może być sprowadzany do roli stylistycznego korektora tekstów przekazywanych przez Sejm, jak to niekiedy bywało. Poważna praca Senatu, skupiona wokół podstawowych problemów życia państwowego, problemów gospodarczych i społecznych, w tym również wychowawczych, oświatowych, a także problemów nauki i kultury, jest Polsce potrzebna i można mieć nadzieję, że tak będzie ona postrzegana przez rozpoczynający swą kadencję Sejm. Nie jesteśmy bowiem rywalami, lecz sługami wspólnej sprawy.

Zgodnie z art. 2 Regulaminu Senatu Rzeczypospolitej, senatorowie w swej działalności kierują się dobrem narodu i własnym sumieniem. Traktujmy to zadanie z pełną powagą. Możemy życzyć sobie wzajemnie, byśmy pod koniec rozpoczynającej się dziś kadencji Senatu mogli we własnym sumieniu uznać, że zrobiliśmy to, co było w naszej mocy, dla dobra wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na ich status społeczny, zawód, wykształcenie, poglądy polityczne, pochodzenie i wyznanie, w duchu poszanowania każdego człowieka, nawet gdybyśmy go nie lubili. Myślę, że w tej pracy będzie nas łączyć uznanie starej zasady: salus reipublicae suprema lex esto, czyli: dobro Rzeczypospolitej winno być najwyższym prawem.

Otwieram pierwsze posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w czwartej kadencji.

W imieniu Klubu Parlamentarnego Akcji Wyborczej "Solidarność" zgłaszam kandydaturę pani senator Alicji Grześkowiak na marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej czwartej kadencji.

Zgłaszając jej kandydaturę, chciałbym przypomnieć, że pani profesor Alicja Grześkowiak pełni zaszczytną funkcję senatora Rzeczypospolitej od momentu powołania do życia izby wyższej parlamentu. Jej dotychczasowe doświadczenia parlamentarne obejmują: przewodniczenie Komisji Konstytucyjnej Senatu pierwszej kadencji, pełnienie funkcji wicemarszałka Senatu Rzeczypospolitej drugiej kadencji. Jako senator trzeciej kadencji uczestniczyła zaś w pracach Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, nieustannie walcząc o to, aby nowa konstytucja opierała się na wartościach chrześcijańskich i je respektowała. Od 1989 r. pani senator uczestniczy w delegacji polskiej w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy, natomiast od 1991 r. zalicza się do członków tego zgromadzenia. W chwili obecnej jest wiceprzewodniczącą grupy chrześcijańskich demokratów. W 1995 r., reprezentując Senat trzeciej kadencji, była członkiem delegacji rządowej na IV Światowej Konferencji ONZ w Sprawie Kobiet w Pekinie. Jest konsultorem Papieskiej Rady do Spraw Rodziny i członkiem Rady Administracyjnej Fundacji Jana Pawła II w Watykanie. W 1992 r. została uhonorowana przez papieża Jana Pawła II odznaczeniem "Pro Ecclesia et Pontifice". Kolejnym polem aktywności pani senator jest działalność na rzecz tych rodaków, którzy potrzebują naszej pomocy. Są wśród nich między innymi studenci z Ukrainy oraz samotne matki.

"Wysoka Izbo! Panie i Panowie Senatorowie!

Panie Pierwszy Marszałku Senatu Rzeczypospolitej Polskiej!

Zapewniam, że ten wysoki urząd sprawować będę rzetelnie, sprawnie i bezstronnie, świadoma obowiązków, jakie nakłada na mnie Konstytucja Rzeczypospolitej i Regulamin Senatu. W szczególności obowiązku stania na straży praw i godności Senatu, reprezentowania na zewnątrz Wysokiej Izby oraz przewodniczenia posiedzeniom plenarnym i czuwania nad przebiegiem obrad Senatu. Jako marszałek służyć chcę Senatowi, kierując się jego dobrem, tak by Senat znajdował w społeczeństwie ocenę obiektywną i sprawiedliwą.

Nowa konstytucja nie uwzględniła wprawdzie idei wzmocnienia pozycji ustrojowej Senatu, zawartej w projektach konstytucji autorstwa "Solidarności", a zwłaszcza w tak zwanym senackim projekcie konstytucji opracowanym przez Komisję Konstytucyjną Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszej kadencji, której pracom miałam zaszczyt przewodniczyć, zachowała jednak dwuizbowy system parlamentarny w Polsce. Oznacza to, że nie można było w istotny sposób podważyć dorobku trzech minionych kadencji Senatu.

Zapisanie dwuizbowości parlamentu w nowej konstytucji oznacza też zakończenie prób podważania racji istnienia Senatu jako drugiej izby parlamentu.

O znaczeniu Senatu w państwie i narodzie nie decyduje tylko konstytucja, ale także autorytet, jaki izba i jej członkowie zbudują bieżącą pracą i postawą. Z przeszło pięciowiekowej wielkiej tradycji Senatu w Polsce przypomnę tylko "Virtutes Senatoriae" z XVI wieku, w których napisano: "pierwsza tedy cnota senatorska jest miłować nade wszystko dobre Rzeczypospolitej", oraz opinię cudzoziemskiego dyplomaty o polskich senatorach okresu Złotego Wieku: "mądrość ich krokami kieruje, a powaga i znaczenie nie pozwala wyjść z granic umiarkowania".

W imieniu Klubu Parlamentarnego Akcji Wyborczej Solidarność przedstawiam paniom i panom senatorom kandydaturę pana senatora Andrzeja Chronowskiego na stanowisko wicemarszałka Senatu.

W 1993 r. został senatorem Rzeczypospolitej z ziemi sądeckiej. Jego praca została wysoko oceniona przez środowiska samorządowe, polityczne oraz przez wyborców, którzy zdecydowali się ponownie uczynić go swoim reprezentantem w izbie wyższej. W Senacie trzeciej kadencji pracował jako sekretarz Senatu. Pracował także w dwóch ważnych komisjach: Komisji Inicjatyw i Prac Ustawodawczych oraz Komisji Gospodarki Narodowej. Dotychczasowe doświadczenie parlamentarne senatora Chronowskiego, jego energia i uczciwość gwarantują, że będzie godnie pełnił funkcję wicemarszałka Senatu i dobrze służył krajowi na tym stanowisku.

Mam honor zarekomendować na stanowisko wicemarszałka Senatu senatora ziemi katowickiej, pana Jerzego Markowskiego.

W wyborach do Senatu uzyskał ponad 420 tysięcy głosów. Bezpartyjny, politycznie bezkonfliktowy, wybitny specjalista gospodarczy.

Rekomenduję naszego kandydata z nadzieją, iż Jerzy Markowski uzyska poparcie w wyborach na stanowisko wicemarszałka Senatu czwartej kadencji.

Rozdano państwu jego życiorys, notę biograficzną, zwrócę więc tylko uwagę, że kandydat urodził się w roku 1957, a więc należy do pokolenia popaździernikowego. Ma doświadczenie zarówno w działalności publicznej, politycznej - był przewodniczącym KL-D, wiceprzewodniczącym Unii Demokratycznej, posłem pierwszej kadencji - a równocześnie jest znanym i cenionym działaczem regionalnym: kaszubskim, gdańskim. Należy to bardzo podkreślić. Sądzę, że jest rzeczą bardzo ważną to powiązanie działalności publicznej w skali krajowej z działalnością regionalną. Był on członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. Jest publicystą, działaczem społecznym.

Notka biograficzna pana senatora Rzemykowskiego została państwu dostarczona. Chciałbym więc tylko dodać, iż jest to senator, który ma bardzo duże i dobre doświadczenie w pracy parlamentarnej. Mogę powiedzieć bez przesady, że w minionej kadencji dźwigał ciężar pracy w Komisji Gospodarki Narodowej.

Poza tym jego pracowitość, jego umiejętność działania znalazła uznanie w postaci wielu, wielu nagród o charakterze krajowym.