16. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

3 lutego 2011 r. odbyło się 16. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, poświęcone senackiemu projektowi ustawy o petycjach (druk senacki nr 1036). Obrady prowadził wiceprzewodniczący zespołu senator Mieczysław Augustyn. W spotkaniu wzięli udział członkowie zespołu, zastępca dyrektora Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Piotr Kontkiewicz, dyrektor Biura Komunikacji Społecznej Kancelarii Senatu Anna Pomianowska, kierownik Działu Petycji i Korespondencji Biura Komunikacji Społecznej Kancelarii Senatu Danuta Antoszkiewicz, a także przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Senacki projekt ustawy o petycjach stanowi realizację postulatów i uwag kierowanych przez organizacje społeczne do Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Zawarte w nim rozwiązania zmierzają do zapewnienia obywatelom realizacji konstytucyjnego prawa do składania petycji. Instytucja petycji jest elementem demokracji bezpośredniej, powszechnie stosowanym w wielu krajach europejskich, a także w Parlamencie Europejskim.

Art. 2 projektu określa podmiotowy i przedmiotowy zakres ustawy. Prawo do składania petycji przyznaje osobom fizycznym i prawnym oraz jednostkom organizacyjnym (m.in. związkom zawodowym, związkom pracodawców, organizacjom społeczno-zawodowym rolników, stowarzyszeniom, samorządom społecznym i zawodowym, fundacjom). Adresatami petycji są zarówno organy władzy publicznej, jak i organizacje lub instytucje społeczne wykonujące zadania zlecone z zakresu administracji publicznej. Petycja może być złożona w interesie publicznym, w interesie podmiotów ją składających lub podmiotów trzecich za ich zgodą. Przedmiotem petycji mogą być sprawy szczególnie ważne dla społeczeństwa lub wartości wymagające specjalnej ochrony w imię dobra wspólnego, a mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organu władzy publicznej będącego jej adresatem. Celem petycji jest skłonienie adresata do podjęcia określonego działania, zaniechania działania lub zajęcia określonego stanowiska. Projektodawcy przewidzieli możliwość składania petycji w formie pisemnej lub przy użyciu środków komunikacji elektronicznej. W projekcie określono elementy, jakie powinny być zawarte w petycji:

• imię i nazwisko lub nazwę składającego petycję, miejsce zamieszkania lub siedzibę, oraz adres do korespondencji;
• wskazanie adresata petycji;
• określenie szczegółowego przedmiotu petycji i jej celu;
• petycja składana w formie pisemnej powinna być podpisana przez składającego petycję;
• petycja składana przy użyciu środków komunikacji elektronicznej powinna zawierać adres poczty elektronicznej składającego petycję.

W wypadku, gdy wymienione wyżej elementy nie zostaną podane przez składającego, będzie on wezwany do ich uzupełnienia lub wyjaśnienia treści petycji w ciągu 14 dni. Petycje będą zamieszczane na stronach internetowych organów je rozpatrujących. Informacja o petycji ma zawierać zwięzły opis treści oraz przebiegu postępowania, dane dotyczące zasięganych opinii, przewidywanego terminu rozpatrzenia oraz jego wyniku. Jeśli adresat petycji uzna, że jest niewłaściwym organem do jej rozpatrzenia, musi przesłać ją niezwłocznie - nie dłużej niż w ciągu 30 dni od dnia jej złożenia - do właściwego organu. Składający petycję musi być o tym fakcie poinformowany. W projekcie określono, że petycja będzie rozpatrzona bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 3 miesięcy od daty jej złożenia. W wypadku wystąpienia okoliczności niezależnych od organu rozpatrującego petycję, uniemożliwiających zachowanie tego terminu, zostanie on przedłużony, nie dłużej jednak niż do 3 miesięcy. Wynik rozpatrzenia petycji będzie zawierać oznaczenie rozpatrującego, sposób załatwienia oraz uzasadnienie. Składający petycję zostanie zawiadomiony o wyniku rozpatrzenia w formie pisemnej lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Wynik rozpatrzenia petycji nie może być przedmiotem skargi.

W trakcie dyskusji odniesiono się do pisemnych uwag zgłoszonych przez organizacje pozarządowe. Wiele uwagi poświęcono przede wszystkim art. 15 projektu, który wyklucza możliwość złożenia skargi na wynik rozpatrzenia petycji.

Zdaniem poseł Renaty Butryn, jest to rozwiązanie sprzeczne z ideą społeczeństwa obywatelskiego. Z kolei poseł Piotr Tomański zaproponował wykreślenie ust. 3 w art. 15 projektu i doprecyzowanie zawartej tam kwestii w art. 17 projektu ustawy.

Zaniepokojenie brakiem trybu odwoławczego wyrażała także Ewa Kulik-Bielińska z Fundacji im. Stefana Batorego. Jej zdaniem, prawo do petycji może stać się jedynie prawem fasadowym, jeśli nie będzie przewidziany żaden tryb weryfikacji działań instytucji rozpatrującej petycje.

Po zapoznaniu się z przedstawionymi uwagami sprawozdawca senackiego projektu senator M. Augustyn zadeklarował ponowne podjęcie tej kwestii w gronie inicjatorów i legislatorów.

Z pozytywnym przyjęciem spotkały się natomiast uwagi T. Schimanka z Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce dotyczące art. 8 i 9 projektu. W art. 8 sugerował on, by dodać wyraz "jednocześnie", tak by adresat petycji, który uznał się za niewłaściwy organ do jej rozpatrzenia, przekazując ją organowi właściwemu, jednocześnie o tym fakcie informował składającego petycję. W art. 9 zaproponował natomiast doprecyzowanie terminu, w którym organ właściwy do rozpatrzenia petycji musi wezwać składającego petycję do uzupełnienia, czy też wyjaśnienia jej treści. Wezwanie musiałoby nastąpić w ciągu 30 dni od daty wpłynięcia petycji. W opinii senatora M. Augustyna, zgłoszone propozycje są słuszne i doprecyzowują zapisy projektu.

W trakcie dyskusji wiele uwagi poświęcono także sposobowi publikowania sprawozdań przez podmioty rozpatrujące petycje (art. 16 projektu). W tej kwestii zdania były podzielone: czy publikować je w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie internetowej organu rozpatrującego, czy też w obu tych miejscach. Jako pierwsze miejsce publikacji wskazywano Biuletyn Informacji Publicznej.

Na zakończenie posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi A. Pomianowska i D. Antoszkiewicz z Biura Komunikacji Społecznej Kancelarii Senatu, do którego zadań należy obsługa procesu rozpatrywania petycji przez Senat, przedstawiły informację o petycjach rozpatrywanych przez Senat w 2009 i 2010 roku. D. Antoszkiewicz scharakteryzowała także najważniejsze problemy poruszane w petycjach.