14. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

21 października 2010 r. odbyło się 14. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, poświęcone senackiemu projektowi ustawy o zrzeszeniach.

Posiedzenie otworzył marszałek Bogdan Borusewicz. W spotkaniu wzięli udział: członkowie zespołu, senator Łukasz Abgarowicz, mecenas Jan Stefanowicz, Anna Polak z Kancelarii Prawniczej "Juris" i Iwona Kozera-Rytel z Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu.

Blisko 2 lata temu na forum Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi podjęto dyskusję o potrzebie zmiany ustawy - Prawo o stowarzyszeniach. Prof. Hubert Izdebski oraz mecenas J.A. Stefanowicz przedstawili wówczas członkom zespołu i stronie pozarządowej ekspertyzy, zawierające propozycje zmian legislacyjnych, mających na celu uproszczenie procedury powoływania stowarzyszeń. Marszałek B. Borusewicz, po wysłuchaniu opinii organizacji pozarządowych i ekspertów, uznał za potrzebne przygotowanie nowego, funkcjonalnego i odpowiadającego potrzebom społecznym aktu prawnego. Wyznaczył senatora Ł. Abgarowicza na koordynatora prac. Grupa senatorów przy współpracy z ekspertami, prof. Michałem Kuleszą i mecenasem J.A. Stefanowiczem, podjęła trud przygotowania projektu ustawy. Projekt jest obecnie na końcowym etapie przygotowań.

Senator Ł. Abgarowicz przedstawił zebranym argumenty za zmianą obowiązującej od ponad 20 lat ustawy - Prawo o stowarzyszeniach. Zdaniem projektodawców, mała aktywność obywatelska w stanowieniu prawa wynika z braku pełnej swobody zrzeszania się osób fizycznych i prawnych. Swobodzie i powszechności zrzeszania się nie służą też wysokie progi ilościowe, określające minimalną liczbę podmiotów mogących utworzyć zrzeszenie danego typu (dla organizacji pracodawców - 10 pracodawców, izby gospodarczej - 50 przedsiębiorców, zrzeszenia transportu - 200 przedsiębiorców, a stowarzyszenia - 15 osób). Kolejne utrudnienia w zakładaniu stowarzyszeń to m.in. wymóg prowadzenia ksiąg rachunkowych przez każdą organizację, gromadzenia szeregu danych osobowych członków, zaświadczeń, tygodniowy okres oczekiwania od daty zebrania założycielskiego do złożenia wniosku o rejestrację, brak pomocy prawnej ze strony pracowników sądów rejestrowych. W praktyce zarejestrowanie stowarzyszenia trwa najczęściej kilka miesięcy, a w skrajnych wypadkach - ponad rok.

W dalszej części spotkania mecenas J.A. Stefanowicz zaprezentował główne założenia senackiego projektu ustawy o zrzeszeniach. Uregulowano w nim podstawowe kwestie związane z tworzeniem, organizacją, funkcjonowaniem i rozwiązywaniem zrzeszeń. Przewiduje się możliwość utworzenia zrzeszenia w jednej z czterech form:

1. stowarzyszenia (posiadające osobowość prawną),
2. stowarzyszenia zwykłego (posiadające zdolność prawną),
3. zrzeszenia nierejestrowego (umowa),
4. porozumienia partnerskiego (umowa).

W myśl założeń projektu ustawy, prawo do tworzenia tych form zrzeszeń przysługiwać będzie nie tylko osobom fizycznym, jak obecnie, ale również osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym niebędącym osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną. Projektowana ustawa umożliwi zrzeszeniom działającym we wszystkich formach łączenie się w związki zrzeszeń. W obecnym stanie prawnym osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia, a także założycielem i członkiem związku stowarzyszeń. Uprawnienie do założenia związku zrzeszeń i bycia jego członkiem przysługuje wyłącznie osobom prawnym niemającym celów zarobkowych (osoby prawne, które mają cele zarobkowe, mogą być wyłącznie członkami wspierającymi). Obecnie obowiązująca ustawa - Prawo o stowarzyszeniach wyłącza możliwość tworzenia związków stowarzyszeń przez stowarzyszenia zwykłe.

Zgodnie z projektem, stowarzyszenie posiadające osobowość prawną będą mogły założyć co najmniej 3 podmioty uprawnione do tworzenia zrzeszeń. W aktualnie obowiązującym stanie prawnym wymagana liczba założycieli to 15 osób. Zrzeszenia będą mogły prowadzić działalność gospodarczą dla realizacji celów statutowych lub umownych. Dochodu z działalności gospodarczej nie będzie jednak wolno przeznaczać do podziału między członków albo strony zrzeszenia. Przewiduje się również możliwość prowadzenia działalności pożytku publicznego przez zrzeszenia.

Projektowana ustawa nakłada na zrzeszenia obowiązek sporządzania sprawozdań z działalności i sprawozdań finansowych, gdy suma aktywów zrzeszenia przekracza 50 000 zł lub dysponuje ono majątkiem publicznym.

W projekcie określono elementy konieczne statutu stowarzyszenia, uregulowano problematykę władz i organów stowarzyszenia. Ponadto sprecyzowano zasady: postępowania przy zakładaniu stowarzyszenia, wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, funkcjonowania stowarzyszenia w trakcie organizacji, tworzenia terenowych jednostek organizacyjnych, egzekwowania prawa do kontroli, uprawnienia sądu i jego rozstrzygnięcia w odniesieniu do stowarzyszenia, kwestie majątkowe, postępowania w razie likwidacji stowarzyszenia i przeznaczenia jego majątku.

W trakcie dyskusji członkowie zespołu pozytywnie odnieśli się do zaprezentowanego projektu. Prowadzący obrady marszałek B. Borusewicz zapowiedział konsultacje społeczne w sprawie projektu ustawy o zrzeszeniach na następnym posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi.