12. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

9 czerwca 2010 r. odbyło się 12. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, poświęcone nowym zasadom wspierania organizacji pozarządowych w kontekście założeń projektu ustawy o współpracy rozwojowej i utworzeniu Polskiej Agencji Współpracy Rozwojowej.

Posiedzenie otworzył marszałek Bogdan Borusewicz. W spotkaniu wzięli udział członkowie zespołu, senackiej i sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Paweł Wojciechowski, doradca ministra w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Paweł Samecki, dyrektor Departamentu Zagranicznego w Ministerstwie Finansów Michał Baj oraz inni przedstawiciele tych resortów.

W pierwszej części spotkania wiceminister spraw zagranicznych P. Wojciechowski przedstawił cel i podstawowe założenia projektowanej ustawy. Podkreślił potrzebę realizowania polskiej polityki zagranicznej nie tylko za pomocą tradycyjnych instrumentów dyplomacji, ale też z wykorzystywaniem w coraz większym stopniu narzędzi dyplomacji społecznej oraz środków gospodarczych i pomocowych. Przypomniał uczestnikom posiedzenia, że do nowych zadań polskiej polityki zagranicznej należą międzynarodowa współpraca na rzecz rozwoju i pomoc humanitarna.

Obowiązujące obecnie polskie uregulowania prawne uniemożliwiają realizację działań z zakresu współpracy na rzecz rozwoju w sposób efektywny, zgodny ze standardami międzynarodowymi, wynikającymi z członkostwa Polski w Organizacji Narodów Zjednoczonych, OECD, a przede wszystkim w Unii Europejskiej. Pozostawienie obecnego stanu prawnego stawia pod znakiem zapytania możliwość wywiązania się Polski ze zobowiązań międzynarodowych.

Na początku lat dziewięćdziesiątych Polska w ramach tych mechanizmów wielokrotnie korzystała ze wsparcia krajów europejskich i USA, co w znacznym stopniu przyczyniło się do modernizacji kraju jeszcze przed rozpoczęciem pozyskiwania funduszy przedakcesyjnych. To obliguje Polskę do podjęcia wzmożonego wysiłku w podejmowaniu działań na rzecz rozwoju. Według informacji Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Polska w latach 2009-2010 udzieliła i wciąż udziela znaczącego wsparcia krajom priorytetowym, tj. Afganistanowi, Angoli, Autonomii Palestyńskiej, Białorusi, Gruzji, Mołdowie i Ukrainie. W istotny sposób nasz kraj angażuje się w rozwój Europy Wschodniej, kontynuuje jednak również wspieranie Afryki i Bliskiego Wschodu oraz Azji Środkowej, Armenii i Azerbejdżanu, a także Ameryki Łacińskiej.

Międzynarodowa współpraca na rzecz rozwoju to obszar dotychczas nieobjęty kompleksową legislacją. W polskim systemie prawnym brakuje definicji współpracy rozwojowej. Obecne działania w tym zakresie wykorzystują ogólne przepisy zawarte w ustawach: o finansach publicznych, o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, o działach administracji rządowej oraz w prawie zamówień publicznych. Aktualny stan prawny nakłada konieczność korzystania z rezerwy celowej budżetu państwa, co wydłuża proces uruchamiania środków, wymaga też każdorazowej decyzji ministra spraw zagranicznych. Obowiązujące zapisy ustawowe nie przewidują możliwości podejmowania zobowiązań wieloletnich.

W projekcie ustawy przygotowywanym przez stronę rządową zdefiniowane zostaną rola i zadania ministra spraw zagranicznych oraz innych organów administracji centralnej i lokalnej w sferze współpracy rozwojowej. Powołana zostanie instytucja wykonawcza - Polska Agencja Współpracy Rozwojowej, której funkcjonowanie umożliwi finansowanie zadań o charakterze wieloletnim. Agencja przejmie zdania od Fundacji Fundusz Współpracy (FFW), w szczególności zadania polegające na wdrażaniu lub wspieraniu wdrażania programów finansowanych i współfinansowanych ze środków pomocowych, pochodzących ze źródeł zagranicznych oraz z funduszy strukturalnych. W roku 2010 działalność fundacji ograniczy się do kontynuowania wdrażania uruchomionych programów i projektów. Od 15 czerwca 2010 r., w związku zamknięciem edycji Programu Środki Przejściowe, pojawi się konieczność redukcji kosztów poprzez zmniejszenie zatrudnienia. W kolejnych latach, do czasu zamknięcia przez Unię Europejską wszystkich programów obsługiwanych przez FFW, będzie istniała potrzeba utrzymywania jedynie nielicznej grupy pracowników. Doświadczona kadra pracownicza znajdzie zatrudnienie w Agencji Współpracy Rozwojowej.

Dyrektor Departamentu Zagranicznego w Ministerstwie Finansów M. Baj poinformował zebranych o trwających w resorcie pracach nad przedstawionymi założeniami do projektu ustawy. Ministerstwo Finansów nie zajęło jeszcze stanowiska w tej sprawie.

W drugiej części spotkania członkowie zespołu oraz przedstawiciele senackiej i sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych przystąpili do dyskusji nad przedstawionym projektem. Wszyscy zgodzili się z potrzebą uregulowania kwestii międzynarodowej współpracy rozwojowej. Senator Janusz Rachoń wyraził opinię, że powołanie Agencji Współpracy Rozwojowej dobrze wpłynie na stabilność finansową podejmowanych działań pomocowych. Ponadto, jego zdaniem, istotne, że jej działalność nie spowoduje zwiększenia obciążeń budżetowych. Senator Mieczysław Augustyn podjął dyskusję nad zaproponowanym w projekcie zapisem kraj - beneficjent. Obawiał się, by zapis nie był zawężony wyłącznie do państwa. Przedstawiciele MSZ przekonali jednak uczestników, że nie ma takiego niebezpieczeństwa, a zapis jest wzorowany na międzynarodowych uregulowaniach.

Dyrektor Departamentu Współpracy Rozwojowej z Ministerstwa Zagranicznych Marek Ziółkowski poinformował uczestników posiedzenia, że projekt uwzględnia postulaty i uwagi zgłoszone przez organizacje pozarządowe zaangażowane w międzynarodową współpracę na rzecz rozwoju i pomoc humanitarną. Głównym postulatem tego środowiska jest zapewnienie efektywnej koordynacji działań na rzecz rozwoju, oddzielenie kwestii polityki i strategii od wdrażania i zarządzania polityką pomocową, a także powołanie struktur zapewniających profesjonalne zarządzanie programami pomocowymi.

Parlamentarzyści obecni na posiedzeniu po zapoznaniu się z projektem zgodzili się z tym, że nie powoduje on nowych obciążeń i zobowiązań finansowych, za to z pewnością stworzy ład instytucjonalny w zakresie obecnie realizowanych, a jeszcze nie w pełni skoordynowanych działań. Projekt precyzuje, jakie instytucje za co odpowiadają i w jaki sposób realizują cele polskiej polityki zagranicznej dzięki pomocy dwustronnej. Powoływana do życia nowa instytucja wykonawcza, tj. Agencja Współpracy Rozwojowej, powstanie wskutek przekształcenia Fundacji Fundusz Współpracy, czyli podmiotu posiadającego kadry, duże doświadczenie i majątek trwały, co oceniono pozytywnie.

Podsumowując dyskusję, prowadzący obrady w drugiej części, wiceprzewodniczący zespołu senator Mieczysław Augustyn podziękował przedstawicielom Ministerstwa Spraw Zagranicznych za prezentację założeń projektu ustawy i życzył szybkiego zakończenia prac. Senator wspomniał też tragicznie zmarłą wicemarszałek Krystynę Bochenek, wiceprzewodniczącą zespołu, i poprosił zebranych o minutę ciszy dla uczczenia jej pamięci na pierwszym po katastrofie pod Smoleńskiem posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi.