7. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

6 października 2009 r. odbyło się 7. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, podczas którego zapoznano się z senackim projektem ustawy o petycjach oraz z przebiegiem prac legislacyjnych nad ustawą o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 1727).

W posiedzeniu, które otworzył marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, udział wzięli: członkowie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Krzysztof Więckiewicz, współprzewodniczący Rady Działalności Pożytku Publicznego Jakub Wygnański, a także przedstawiciele sektora pozarządowego.

W pierwszym punkcie porządku posiedzenia wiceprzewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi senator Mieczysław Augustyn przedstawił założenia senackiego projektu ustawy o petycjach, który reguluje zasady składania i rozpatrywania petycji, a także sposób postępowania z petycjami oraz właściwość organów w sprawach ich dotyczących.

Projekt zakłada, że petycję może złożyć osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną. Może być ona skierowana do organu władzy publicznej, a także do organizacji lub instytucji społecznej wykonującej zadania zlecone z zakresu administracji publicznej. Przedmiotem petycji mogą być sprawy dotyczące życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organu władzy publicznej będącego jej adresatem. Petycja może zostać złożona w formie pisemnej lub elektronicznej. O tym, czy dane pismo jest petycją, decyduje jego treść a nie forma zewnętrzna. Petycja powinna być rozpatrzona w ciągu 3 miesięcy od jej złożenia; złożona do Sejmu lub Senatu jest rozpatrywana przez właściwą komisję wskazaną w regulaminach obu izb. O wyniku jej rozpatrzenia składający zostanie powiadomiony w formie pisemnej lub elektronicznej. Projektodawca zastrzega, że wynik rozpatrzenia petycji nie może być przedmiotem skargi.

Po zapoznaniu się z senackim projektem ustawy o petycjach marszałek Bogdan Borusewicz zaproponował, aby w ciągu 30 dni strona społeczna zgłosiła ewentualne uwagi i opinie do przedstawionego projektu. Marszałek zapowiedział kontynuowanie dyskusji nad tym projektem na następnym posiedzeniu zespołu.

W drugim punkcie porządku posiedzenia poseł Tadeusz Tomaszewski, przewodniczący Podkomisji ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi, przedstawił najważniejsze zmiany zaproponowane w nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw. Należą do nich m.in.:

nowa definicja organizacji pozarządowych (nie obejmuje ona spółdzielni socjalnych, spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością);

z 24 do 32 rozszerzono zadania publiczne dotyczące działalności pożytku publicznego (wśród nowych znalazły się m.in.: pomoc Polonii i Polakom za granicą, promocja Polski za granicą, działalność na rzecz rodziny, przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym);

rozszerzono formy współpracy organów administracji z organizacjami pozarządowymi (jednostki samorządu terytorialnego uzyskały możliwość udzielania organizacjom pozarządowym pożyczek, gwarancji i poręczeń na realizację zadań w sferze pożytku publicznego);

uporządkowano definicję działalności nieodpłatnej (jest to działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i uprawnione podmioty w zakresie zadań publicznych, za którą nie pobierają one wynagrodzenia);

zmieniono definicję organizacji pożytku publicznego (zaostrzono kryteria, które musi spełniać podmiot ubiegający się o status organizacji pożytku publicznego poprzez nałożenie obowiązku prowadzenia działalności przez 2 lata przed ubieganiem się o nadanie tego statusu);

zaostrzono przepisy dotyczące sprawozdawczości (wprowadzono terminy składania oraz ogłaszania sprawozdań i obowiązek zamieszczenia ich na stronie internetowej organizacji);

sprecyzowano zasady postępowania kontrolnego prowadzonego w organizacji pożytku publicznego;

zmieniono zakres zadań Rady Działalności Pożytku Publicznego (wprowadzono 3-letnią kadencję rady z zastrzeżeniem, że jej członek nie może pełnić funkcji dłużej niż przez 2 kolejne kadencje; radę zobligowano do przestrzegania 30-dniowego terminu na wyrażanie opinii w kwestii projektów aktów prawnych lub programów rządowych);

wprowadzono nową definicję wolontariatu, zgodnie z którą woluntariuszem jest każda osoba fizyczna ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonująca świadczenia na zasadach określonych ustawowo - dopuszczono wolontariat dzieci.

W trakcie dyskusji poruszano przede wszystkim kwestie sporne dotyczące omawianej nowelizacji, odnoszące się do inicjatywy lokalnej, mechanizmu 1% oraz dotacji inwestycyjnej. Jeśli chodzi o inicjatywę lokalną, zapisy wypracowane podczas prac sejmowej podkomisji różnią się od projektu rządowego w następujący sposób:

rozszerzają krąg podmiotów mogących korzystać z inicjatywy lokalnej o nieformalne (niezrzeszone) grupy obywateli;

upraszczają tryb składania i rozpatrywania wniosku o realizację zadania w ramach inicjatywy lokalnej;

doprecyzowują zakresy działań związanych z inicjatywą lokalną, którą ograniczono wyłącznie do działań o charakterze infrastrukturalnym (np. budowa drogi dojazdowej, rewitalizacja terenów zielonych, budowa placu zabaw czy remont budynku) z zastrzeżeniem, że inwestycje te muszą służyć dobru publicznemu, a nie określonej grupie obywateli (np. mieszkańcom zamkniętego osiedla).

W dyskusji zgodzono się, że wersję przyjętą przez podkomisję należy zaproponować podczas dalszych prac nad ustawą w sejmowej Komisji Polityki Społecznej.

Najwięcej kontrowersji zarówno w podkomisji sejmowej, jak i w dyskusji na posiedzeniu zespołu wzbudziła kwestia mechanizmu 1%. Podkomisja poparła propozycję strony społecznej, aby utrzymać funkcjonujący od kilku lat zapis umożliwiający podatnikowi przekazywanie 1% podatku na konkretną osobę fizyczną lub cel. W opinii Jakuba Wygnańskiego z Rady Działalności Pożytku Publicznego i części parlamentarzystów, utrzymanie tego zapisu utrudni kontrolę nad wykorzystaniem środków, a także spowoduje niespójność w prawie podatkowym. Ponadto niebagatelną kwestią są koszty, które generuje wprowadzenie takiego systemu, zarówno po stronie fiskusa, jak i po stronie organizacji pozarządowych.

Kolejna kontrowersyjna kwestia dotyczyła dotacji inwestycyjnej. Strona społeczna postulowała rozszerzenie definicji dotacji przekazywanej na realizację zadań ze sfery pożytku publicznego, tak by można było udzielać dotacji na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji zarówno przez jednostki administracji rządowej, jak i przez jednostki samorządu terytorialnego. W trakcie prac sejmowej podkomisji poseł Tadeusz Tomaszewski zwrócił się do Ministerstwa Finansów o interpretację przepisów ustawy o finansach publicznych w tym zakresie. Posłowie zapowiedzieli, że powrócą do tego tematu podczas dalszych prac legislacyjnych.

Na zakończenie posiedzenia wicemarszałek Krystyna Bochenek zaprosiła na konferencję "Społeczeństwo obywatelskie a fundusze unijne. Partnerstwo, ale jakie?", która odbędzie się 28 października 2009 r. w budynku Senatu. Jest to wspólna inicjatywa Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, Instytutu Spraw Publicznych oraz Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych.