6. Posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

27 maja 2009 r. odbyło się 6. posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Porządek obrad obejmował:

• informację dotyczącą funkcjonowania mechanizmów wykorzystywania środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej (dostępność, skuteczność, zasadność finansowania niektórych typów projektów oraz bariery w wykorzystywaniu funduszy strukturalnych), przedstawioną przez Jakuba Wygnańskiego, członka Rady Działalności Pożytku Publicznego;
• informację o przebiegu prac legislacyjnych nad zmianą przepisów w zakresie dystrybuowania nawiązek sądowych (świadczenia orzekane w formie kar dla sprawców wypadków komunikacyjnych w postępowaniach sądowych), przedstawioną przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Zbigniewa Wronę;
• relację z wysłuchania publicznego ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, przedstawioną przez dyrektora Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Krzysztofa Więckiewicza;
• informację na temat petycji obywatelskich (zmiany w regulaminie Senatu, propozycje organizacyjne i legislacyjne), przedstawioną przez dyrektor Biura Komunikacji Społecznej Kancelarii Senatu Annę Pomianowską-Bąk.

W pierwszym punkcie posiedzenia J. Wygnański zaprezentował organizacje pozarządowe jako pośrednich i bezpośrednich beneficjentów funduszy strukturalnych. Przedstawił system funkcjonujący w Polsce, a także omówił główne problemy związane z realizacją zadań w ramach poszczególnych funduszy. Do najważniejszych trudności zarówno po stronie administratorów funduszy, jak i samych organizacji, zaliczył m.in. zbyt krótki limit czasowy na przygotowanie i realizację wniosków, małą przewidywalność wykonania projektów, brak wystarczającej transparentności przygotowywanych projektów, ambiwalentność kryteriów konkursowych (niejednoznaczność kryteriów oceny wniosków), słabą synchronizację projektów w ramach funduszy, rozbieżność pomiędzy projektami a potrzebami społecznymi, brak płynności między transzami finansowania, trudne do spełnienia przez organizacje kryterium zabezpieczenia finansowego, a także brak trwałych rezultatów realizowanych projektów.

Podsumowując swoją wypowiedź, J. Wygnański starał się udzielić odpowiedzi na pytanie o adekwatność i sprawność użycia środków Unii Europejskiej, a także na pytanie o długofalowe efekty ich wdrażania zarówno dla sektora organizacji pozarządowych, jak i całego społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. W związku z zaprezentowanymi faktami J. Wygnański podniósł też kwestię ewentualnego udziału Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi w monitorowaniu funkcjonowania funduszy strukturalnych w przyszłości.

Senator Mieczysław Augustyn, wiceprzewodniczący zespołu, zaproponował, aby w tej sytuacji utworzyć grupę roboczą, jak podczas wcześniejszych prac zespołu, której powierzy się zbieranie rekomendacji organizacji pozarządowych w zakresie funkcjonowania funduszy strukturalnych w Polsce.

W drugim punkcie porządku posiedzenia wiceminister sprawiedliwości Z. Wrona przedstawił stan prac legislacyjnych nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska (druk sejmowy nr 1854). Projekt wpłynął do Sejmu 27 marca 2009 r., jego pierwsze czytanie odbyło się na 41. posiedzeniu Sejmu, 7 maja. Projekt skierowano do Komisji Nadzwyczajnej ds. zmian w kodyfikacjach, gdzie trwają nad nim prace.

Jak wyjaśniał przedstawiciel wnioskodawców wiceminister Z. Wrona, podstawowym celem proponowanej nowelizacji jest wprowadzenie do porządku prawnego nowej instytucji -Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Jego dysponentem ma być minister sprawiedliwości. Środki będą pochodzić z potrąceń z wynagrodzeń za pracę skazanych odbywających karę pozbawienia wolności, a także z nawiązek i świadczeń pieniężnych orzekanych przez sądy wobec sprawców przestępstw. Zdaniem projektodawców, dotychczasowe rozwiązania dotyczące dysponowania nawiązkami i świadczeniami pieniężnymi, a więc środkami publicznymi, nie realizowały w pełni zasad jawności i przejrzystości finansów publicznych. Ponadto powołanie funduszu ma się przyczynić do zwiększenia ściągalności należności.

Zdaniem obecnych na posiedzeniu przedstawicieli organizacji pozarządowych, które są uprawnione do otrzymywania nawiązek sądowych, projektowane zmiany nie rozwiązują jednak problemów z pozyskiwaniem środków z nawiązek. W ich ocenie, projekt jest oparty na błędnych założeniach formalnych i szacunkach finansowych. Reprezentanci organizacji pozarządowych wyrażali także obawę, że "pod płaszczykiem uelastycznienia systemu rozbudowuje się jedynie kolejną strukturę biurokratyczną".

W wyniku dyskusji i po zapoznaniu się ze zgłoszonymi w niej wątpliwościami, a także z dużą liczbą pytań strona rządowa zaproponowała współpracę z organizacjami pozarządowymi podczas dalszych prac nad projektem ustawy, a także zwróciła się o składanie uwag i wniosków na piśmie.

W trzecim punkcie porządku dziennego posiedzenia dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej K. Więckiewicz omówił stan prac nad nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Obecnie projekt tej ustawy jest przedmiotem prac w sejmowej Podkomisji ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi. W trakcie wysłuchania publicznego, które odbyło się 21 kwietnia 2009 r., a także podczas prac podkomisji, partnerzy społeczni zgłosili liczne uwagi, które - jak zapewnił dyrektor K. Więckiewicz - będą uwzględnione w dalszych pracach podkomisji. Zgłoszone uwagi dotyczyły m.in.: inicjatywy lokalnej (organizacje pozarządowe optują za jej zlikwidowaniem, strona rządowa jest natomiast przeciwnego zdania, co wyraźnie podkreślono), definicji organizacji pozarządowej, odpłatnej i nieodpłatnej działalności organizacji, rozszerzenia katalogu możliwości podejmowania współpracy jednostek samorządowych z organizacjami pozarządowymi, a także kwestii: czy i w jakim stopniu w ustawie uwzględnić spółki non-profit.

Na zakończenie posiedzenia dyrektor Biura Komunikacji Społecznej Kancelarii Senatu A. Pomianowska-Bąk przedstawiła informację, dotyczącą zmian legislacyjnych i organizacyjnych w Kancelarii Senatu w związku z wprowadzeniem możliwości rozpatrywania przez Senat petycji obywatelskich.

W celu obsługi procesu rozpatrywania petycji przez organy Senatu 18 maja 2009 r. utworzono Biuro Komunikacji Społecznej, a w nim Dział Petycji i Korespondencji. Mają one wspomagać senacką Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji w pracach nad petycjami. Jak podkreśliła dyrektor A. Pomianowska-Bąk, ze względu na brak materii ustawowej w tym zakresie konieczne było przyjęcie roboczej definicji petycji. Za petycję uznaje się zatem wniosek legislacyjny skierowany do Senatu, leżący w zakresie jego kompetencji. Komisja Praw Człowieka i Petycji wraz z nowo utworzonym biurem wypracowują obecnie mechanizmy współdziałania, troszcząc się o to, by nie stwarzać obywatelom barier w korzystaniu z nowej instytucji. W dalszym etapie zostaną podjęte prace legislacyjne, zmierzające do uregulowania zagadnienia petycji w odpowiednim akcie prawnym.

Na zakończenie prowadzący obrady marszałek Bogdan Borusewicz podziękował wszystkim uczestnikom - członkom zespołu i przybyłym gościom za owocną dyskusję, w której podniesiono szereg konkretnych kwestii i zgłoszono interesujące propozycje.