5. Posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi

4 marca 2009 r. odbyło się 5 posiedzenie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi. Członkowie zespołu i goście zapoznali się z przebiegiem prac nad rządową nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz pracami nad projektem nowelizacji ustawy o spółdzielniach socjalnych. Zespół zapoznał się ponadto z propozycjami dotyczącymi wprowadzenia zmian w zakresie działalności stowarzyszeń w Polsce.

Posiedzenie prowadziła Krystyna Bochenek wicemarszałek Senatu. W spotkaniu udział wzięli: członkowie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, Krzysztof Stanowski podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki, Krzysztof Więckiewicz dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, mecenas Jan Stefanowicz autor jednej z ekspertyz poświęconych problematyce stowarzyszeń, jak również zaproszeni goście reprezentujący sektor pozarządowy.

Krzysztof Więckiewicz z resortu pracy przedstawił najważniejsze zmiany zaproponowane w projekcie ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przyjętej przez rząd 6 stycznia 2009 r. i przekazanej do laski marszałkowskiej 17 lutego 2009 r. Zmiany zaprojektowane przez rząd mają charakter systemowy i porządkujący. Poinformował, że w trakcie prac legislacyjnych projekt został uzgodniony między stroną: rządową, samorządową i pozarządową. W wielu kwestiach dzięki temu osiągnięto porozumienie.

Projekt ustawy określa precyzyjnie zasady i formy współpracy między administracją publiczną, a organizacjami pozarządowymi. W przypadku nie uchwalenia, pomimo ustawowego obowiązku uchwalania, rocznych programów współpracy przez organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego zaproponowano następujące rozwiązanie. Wojewodę uprawniono do wezwania jednostki samorządu terytorialnego do uchwalenia rocznego programu współpracy w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania. Po bezskutecznym upływie terminu wojewoda jest zobligowany do sporządzenia rocznego programu współpracy oraz wydania zarządzenia zastępczego. Zarządzenie będzie podstawą współpracy z organizacjami pozarządowymi do dnia uchwalenia rocznego programu współpracy. Kosztami związanymi ze sporządzeniem programu obciążona zostanie jednostka samorządu terytorialnego.

Kolejną istotną zmianą (postulowaną zarówno przez środowiska pozarządowe jak i przez samorządy) jest możliwość uchwalania wieloletnich programów współpracy z organizacjami pozarządowymi, w zależności od potrzeb społeczności lokalnych. Proponuje się ujednolicenie zasad i trybu ubiegania się o środki publiczne, w tym jednolite wzory ofert, umów czy sprawozdań. Dlatego też - jak uzasadnia ustawodawca - w projekcie ustawy proponuje się stosowanie trybu otwartego konkursu ofert również w przypadku zlecania zadań z zakresu pomocy społecznej oraz wykonywania usług rynku pracy lub usług i instrumentów rynku pracy. Jednocześnie ustawodawca przewidział możliwość uelastycznienia zlecania realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym. Stworzono możliwość zlecania zadań publicznych w trybie uproszczonym.

Ponadto w projekcie ustawy została wprowadzona inicjatywa lokalna, jako nowa forma współpracy, która ma służyć pobudzeniu działań obywateli w celu wspólnego rozwiązywania ważnych spraw społeczności lokalnych. Istotna jest również zmiana w kryteriach nabywania statusu organizacji pożytku publicznego (opp), która ma służyć zwiększeniu przejrzystości struktury i funkcjonowania tych organizacji. Status organizacji pożytku publicznego uzyska organizacja prowadząca nieprzerwanie działalność (mieszczącą się w ramach działalności pożytku publicznego) przez okres co najmniej dwóch lat, co do tej pory nie było wymagane. Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie obowiązku podawania do publicznej wiadomości w sprawozdaniu merytorycznym informacji o sposobie wykorzystania 1 % podatku naliczonego od osób fizycznych w celu zapewnienia większej jawności oraz przejrzystości funkcjonowania organizacji pożytku publicznego. Nowelizacja wprowadza szereg innych, nowych rozwiązań, które będą w najbliższym czasie przedmiotem dyskusji posłów i senatorów na kolejnych etapach prac parlamentarnych.

Następnie głos zabrał poseł Tadeusz Tomaszewski przewodniczący Podkomisji Nadzwyczajnej do przygotowania inicjatywy ustawodawczej Komisji Polityki Społecznej dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych (druk sejmowy nr 1136). Poinformował, że projekt ten inspirowany jest rozwiązaniami włoskimi z zakresu rynku pracy. Zrodził się w poprzedniej kadencji, jednak nie został uchwalony z powodu skrócenia kadencji parlamentu. 5 listopada 2008 r. odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy, a 2 grudnia 2008 odbyło się wysłuchanie publiczne w Sejmie poświęcone temu projektowi (Biuletyn Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi na 5 posiedzenie zespołu, str. 15). Od grudnia 2008 do tej pory odbyło się pięć posiedzeń podkomisji w sprawie ustawy. Jedną z istotniejszych kwestii o jakich mówił poseł Tomaszewski proponowaną w ustawie jest zmiana proporcji członków spółdzielni zagrożonych wykluczeniem społecznym do innych osób będących członkami spółdzielni. Proponuje się odejście od proporcji obecnie stosowanej 80% członków spółdzielni zagrożonych wykluczeniem społecznym do 20% innych osób będących członkami spółdzielni. Projektodawcy proponują złagodzenie tego stosunku do stanu 50 na 50.
Ponadto wprowadzono możliwość utworzenia spółdzielni (oraz bycia jej członkiem) przez dwie osoby prawne: organizacje pozarządowe oraz jednostki samorządu terytorialnego. Ustawa ma wprowadzać też przepisy, które zwalniają spółdzielnie socjalne z opłat sądowych (wpis i zmiany) oraz za ogłoszenie w monitorach. Korzystnym i ważnym rozwiązaniem wydaje się też, zdaniem przewodniczącego Tomaszewskiego, uelastycznienie możliwości zatrudniania członków spółdzielni socjalnych, co pozwoli zatrudniać ich na innych zasadach niż na spółdzielczą umowę o pracę, zakładającą pełen wymiar godzin. W projekcie zaplanowano też wiele innych nowatorskich rozwiązań prawnych dążących do jak najefektywniejszego wykorzystania kapitału społecznego, jakim dysponują spółdzielnie socjalne.

Kolejnym punktem spotkania była prezentacja ekspercka prowadzona przez mecenasa Jana Stefanowicza. Wskazywała na bariery ograniczające wolność stowarzyszania się w Polsce. Dyskusja koncentrowała się wokół proponowanych i potrzebnych zmian legislacyjnych. Na posiedzenie zespołu zostały przygotowane dwie ekspertyzy; jedna autorstwa mecenasa J. Stefanowicza, druga profesora H. Izdebskiego (obie ekspertyzy dostępne na stronie internetowej http://www.senat.gov.pl/ngo/publikacje/index.htm ). Według oceny mecenasa Stefanowicza nie ma różnic pomiędzy postrzeganiem uwarunkowań prawnych dla stowarzyszeń w Polsce pomiędzy nim, a profesorem Izdebskim, są to jednak ekspertyzy o różnym poziomie szczegółowości i odniesieniu do generalnych warunków prawnych lub konkretnych przykładów. Mecenas Stefanowicz wymienił wiele barier powodujących, w jego opinii, iż konstytucyjne prawo do zrzeszania się nie jest w Polsce szeroko i powszechnie realizowane. Choć zdania co, do zakresu i rzeczywistych ograniczeń dla tworzenia i funkcjonowania stowarzyszeń były podzielone między obecnymi na posiedzeniu osobami, narodziła się idea przygotowania nowelizacji ustawy o stowarzyszeniach, a członkowie Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi podjęli zobowiązanie, iż taki projekt zostanie przygotowywany w Senacie pod kierunkiem senatora Łukasza Abgarowicza. W trakcie tej części posiedzenia wywiązała się dyskusja. W jej efekcie wskazano na potrzebę podjęcia debaty ze środowiskami pozarządowymi na temat kierunków zmian dotyczących ustawy o stowarzyszeniach, gdyż co do niektórych propozycji nie ma zgody w środowisku pozarządowym. Parlamentarzyści - członkowie zespołu zadeklarowali podjęcie debaty merytorycznej z ekspertami i stroną społeczną tak, aby przygotowywany akt prawny był funkcjonalny i wypływał z rzeczywistych uwarunkowań społeczno-instytucjonalnych, a co za tym idzie odpowiadał autentycznym potrzebom społecznym.