Podczas posiedzenia Komisji Ustawodawczej rozpatrzono trzy wyroki Trybunału Konstytucyjnego:

• wyrok z 30 maja 2007 r. dotyczący ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (sygn. akt SK 68/06),
• wyrok z 22 maja 2007 r. dotyczący ustawy o doradztwie podatkowym (sygn. akt K 42/05),
• wyrok z 29 maja 2007 r. dotyczący ustawy o świadczeniach rodzinnych (sygn. akt P 8/06).

Senatorowie zapoznali się z przedstawioną przez Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu osnową rozpatrywanych wyroków oraz projektami zmian wykonujących te orzeczenia. W głosowaniach jednomyślnie uznano, że wejście w życie przedmiotowych wyroków nie wymaga interwencji prawodawcy i wobec tego uznano za niecelowe podejmowanie działań ustawodawczych.

W pierwszym z rozpatrywanych wyroków Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z konstytucją art. 398⁹ § 2 zdanie drugie kodeksu postępowania cywilnego. Zakwestionowany przepis był jednym z elementów tzw. przedsądu kasacyjnego w procedurze cywilnej. Uznano, że jest on niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 konstytucji.

Wyrok wywołuje skutki prawne z dniem publikacji (15 czerwca 2007 r.). Trybunał nie zdecydował się na odsunięcie w czasie terminu utraty mocy obowiązującej przepisu.

W uzasadnieniu wyroku trybunału napisano: "Stwierdzając niezgodność przepisu poddanego kontroli, Trybunał Konstytucyjny nie przesądza metod, jakimi ustawodawca winien się posłużyć dla zapewnienia przejrzystości informacyjnej przy ocenie zasadności przyjmowania skarg kasacyjnych do rozpoznania w ramach przedsądu. Z orzeczenia Trybunału nie wynika w szczególności, że obowiązek taki może być spełniony wyłącznie przez ustanowienie przepisu nakładającego na Sąd Najwyższy powinność uzasadniania wydawanych w tej mierze postanowień odmownych. Ustawodawca korzysta w tym zakresie ze swobody. Konstruując na nowo instytucję przedsądu, ustawodawca może zatem zrezygnować z wymogu uzasadniania postanowień wydawanych w tym postępowaniu przewidując inne gwarancje obowiązku informacyjnego. [...] Wyeliminowanie z systemu obowiązującego prawa normy szczególnej, wyrażonej w art. 398⁹ § 2 zdanie drugie k.p.c., spowoduje powrót do uregulowania o charakterze ogólnym.

Wobec utraty mocy obowiązującej przez przepis uznany w niniejszym postępowaniu za niekonstytucyjny wchodzi w życie ogólna zasada uzasadniania orzeczeń przez Sąd Najwyższy [...]. Jak bowiem wskazano powyżej, powinność uzasadniania przez Sąd Najwyższy postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, wydanego w ramach przedsądu, jest jednym z możliwych sposobów realizacji obowiązku informacyjnego w tym zakresie".

Uwzględniając brzmienie sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz motywy jego uzasadnienia, komisja uznała, że wejście w życie wyroku z 30 maja 2007 r. nie wymaga interwencji prawodawcy.

Uchylenie art. 398⁹ § 2 zdanie 2 k.p.c. wyeliminowało niekonstytucyjną regulację, nie tworząc jednocześnie luki konstrukcyjnej w prawie. Wyrok spowodował, że do postanowień o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania zaczęły się odnosić ogólne przepisy o uzasadnianiu postanowień przez sąd.

W wyroku z 22 maja 2007 r. dotyczącym ustawy o doradztwie podatkowym Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z konstytucją art. 1 pkt 1 i art. 1 pkt 9 lit. a ustawy o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości. Zarzut postawiony zaskarżonym przepisom dotyczył naruszenia procedury ustawodawczej (wady formalne ustawy). W opinii trybunału, oba wskazane przepisy pozostają w sprzeczności z art. 7, art. 118 ust. 1 i art. 121 ust. 2 konstytucji, ponieważ wprowadzono je jako poprawki Senatu wykraczające poza materię ustawy uchwalonej przez Sejm.

Trybunał Konstytucyjny zdecydował się przesunąć termin utraty mocy obowiązującej art. 1 pkt 1 i art. 1 pkt 9 lit. a ustawy o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości na 4 grudnia br.

7 listopada ub.r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym. Projekt został uchwalony i opublikowany w Dzienniku Ustaw jako ustawa z 24 listopada 2007 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym. Komisja uznała, że wymieniona ustawa wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2007 r.

W ostatnim z rozpatrywanych wyroków - z 29 maja 2007 r. - trybunał orzekł o niezgodności z konstytucją art. 3 pkt 13 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Technika orzecznicza zastosowana w tym wypadku, tzw. wyrok zakresowy, spowodowała, że z ustawy o świadczeniach rodzinnych uchylona została norma prawna zawarta w zaskarżonym przepisie (w brzmieniu określonym w sentencji wyroku). W treści ustawy pozostawiono natomiast sam przepis (jednostka redakcyjna tekstu), który był podstawą do rekonstrukcji normy. Artykuł 3 pkt 13 ustawy o świadczeniach rodzinnych obowiązuje wyłącznie w zakresie, w jakim trybunał nie stwierdził jego niekonstytucyjności - tzw. częściowa niekonstytucyjność przepisu.

Zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego przepis ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowił, że: "Ilekroć w ustawie jest mowa o: [...] osobie uczącej się - oznacza to osobę pełnoletnią uczącą się, niepozostającą na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub z zasądzeniem od rodziców na jej rzecz alimentów, jeżeli wyrok sądu orzekający alimenty został wydany przed osiągnięciem pełnoletności przez osobę uczącą się".

Przedmiotem rozpoznania trybunału było pytanie prawne sądu dotyczące zróżnicowania praw osób uczących się do otrzymywania zasiłku rodzinnego w zależności od tego, czy przyznanie alimentów na ich rzecz nastąpiło w drodze wyroku sądowego czy ugody sądowej.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ugoda zawarta przed sądem (art. 223 § 1 k.p.c.) odgrywa doniosłą rolę w postępowaniu sądowym, stanowiąc instrument preferowany i wysoko ceniony przez ustawodawcę. Zawarcie ugody czyni zbędnym wydanie wyroku sądowego i - w konsekwencji - stanowi podstawę postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.

Zdaniem trybunału: "[...] obywatele, którzy postępują zgodnie z zalecanym przez ustawodawcę sposobem postępowania i pod nadzorem sądu osiągają porozumienie pozwalające na ugodowy sposób rozstrzygnięcia sprawy, nie mogą ponosić ujemnych następstw w postaci nierównego traktowania w porównaniu z osobami, o których sytuacji rozstrzyga wyrok sądowy. Osoby uczące się, korzystające z należnych alimentów, nie mogą być traktowane nierówno tylko dlatego, że o ich prawach alimentacyjnych rozstrzyga ugoda sądowa, a nie wyrok sądu."

Zróżnicowanie ich uprawnień do zasiłku nie znajduje więc uzasadnienia faktycznego ani prawnego i narusza wyprowadzaną z art. 32 konstytucji zasadę równego traktowania obywateli znajdujących się w podobnej sytuacji.

16 lutego ub.r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o podatku rolnym. Projekt został uchwalony i opublikowany w Dzienniku Ustaw jako ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o podatku rolnym. Komisja uznała, że wymieniona ustawa wdraża (wykonuje) wyrok trybunału z 29 maja 2007 r.