W okresie międzywojennym Senat Rzeczypospolitej Polskiej przykładał ogromną wagę do problemu emigracji i spraw związanych z Polonią. Podejmowano różne działania, zmierzające do zintegrowania Polaków mieszkających poza krajem. W 1929 roku odbył się I Zjazd Polaków z Zagranicy, powołano też Radę Organizacyjną koordynującą inicjatywy służące sprawom polonijnym. Prezesem Rady został Marszałek Senatu Juliusz Szymański. Podczas II Zjazdu w 1934 roku powstał Światowy Związek Polaków z Zagranicy ("Światpol") skupiający większość środowisk polonijnych. Na czele Związku stanął ówczesny Marszałek Senatu Władysław Raczkiewicz.

"Światpol" dążył do wzmocnienia więzi Polonii z krajem, współpracował z organizacjami oświatowo-kulturalnymi na obczyźnie, zbierał fundusze i dofinansowywał wydawnictwa polonijne.

Nawiązując do tradycji okresu międzywojennego odrodzony w 1989 roku Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w wyniku porozumienia różnych sił politycznych, ponownie objął patronat nad Polakami żyjącymi poza Polską. Z budżetu Kancelarii Senatu pochodzą znaczące fundusze przeznaczone na cele opieki nad Polonią i Polakami za granicą.

Utworzenie w 1990 roku Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", w którym obok Marszałka Senatu I Kadencji, Andrzeja Stelmachowskiego, znalazło się wiele osób zaufania publicznego, w tym senatorów i dostojników kościelnych, umocniło nadzieje środowisk polonijnych na zmianę polityki państwa wobec polskiej diaspory w świecie i wzbudziło zaufanie wobec odradzających się, demokratycznych instytucji Polskiego Państwa.

Ważnym zadaniem Senatu Rzeczypospolitej Polskiej - a także współpracujących z nim organizacji pozarządowych, które zajmują się sprawami Polaków za granicą (Stowarzyszenie "Wspólnota Polska", Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" i inne), jest upowszechnianie w kraju wiedzy o naszych rodakach na świecie, przybliżanie ich historycznego dorobku i obecnych, często znakomitych osiągnięć.

Politykę polonijną Senat realizuje poprzez działalność indywidualną Marszałka Senatu, prace Prezydium Senatu oraz Komisji Emigracji i Polaków za Granicą. W przypadku wielu inicjatyw działania Marszałka, Prezydium i Komisji wzajemnie wspomagają się i uzupełniają.

Marszałek, główny reprezent Senatu, jest jednocześnie patronem honorowym oraz mecenasem wielu inicjatyw na rzecz Polonii i ważnych wydarzeń z udziałem Polaków z zagranicy.

Prezydium Senatu Rzeczypospolitej Polskiej rozpatruje wszystkie wnioski o przyznanie pomocy finansowej, zaopiniowane wcześniej przez Komisję Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz Kancelarię Senatu. Do roku 1993 fundusze te były przeznaczone w całości na zadania państwowe wykonywane przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska", a od 1994 roku Prezydium Senatu powierza zadania z tego zakresu również innym jednostkom spoza sektora finansów publicznych (głównie stowarzyszeniom i fundacjom).

Początkowo niemal całość środków przeznaczano na pomoc Polakom na Wschodzie. Senat Rzeczypospolitej Polskiej ma znaczny udział w historycznym procesie odradzania się polskości na terenach państw powstałych w wyniku rozpadu ZSRR. W dużej mierze dzięki Senatowi w tamtejszych środowiskach polskich dynamicznie, choć nie bez problemów, rozwijają się oświata i kultura, ożywiły się bezpośrednie kontakty Polaków ze Wschodu z Macierzą (w tym szczególnie dzieci i młodzieży z polskich rodzin), powstało wiele tytułów prasy polskiej, redakcji programów radiowych i telewizyjnych.

Obecnie można uznać, że podstawowe potrzeby środowisk polskich na Wschodzie są systematycznie zaspokajane. Znaczna część środków z budżetu Kancelarii Senatu jest przeznaczana na budowę i remonty szkół polskich poza granicami, domów kultury polskiej oraz siedzib organizacji polskich, głównie w krajach b. ZSRR i Europy Środkowo-Wschodniej.

Środki finansowe przyznawane przez Prezydium Senatu służą teraz przede wszystkim pobudzaniu i wspieraniu własnych inicjatyw środowisk polskich na Wschodzie, tradycyjnie w sferze oświaty i kultury, ale także w dziedzinie rozwoju małej przedsiębiorczości, doskonalenia zawodowego, rolnictwa, samorządności oraz upowszechniania wiedzy o obowiązujących uregulowaniach prawa międzynarodowego dotyczących standardów ochrony praw mniejszości narodowych i etnicznych.

Współpraca ze środowiskami polonijnymi z krajów zachodnich ma odmienny charakter niż w przypadku Polaków na Wschodzie. Polonia zachodnia funkcjonuje od dziesięcioleci w państwach o ugruntowanym systemie demokratycznym, dzięki czemu środowiska polonijne mogły się swobodnie organizować i, w konsekwencji, zdobywać doświadczenie w działalności politycznej, społecznej, kulturalnej itp. Polacy żyjący na Zachodzie oczekują przede wszystkim, że Polska wesprze ich działania i inicjatywy podejmowane wobec władz krajów osiedlenia, zaś sami skutecznie wspierają tendencje integracyjne Polonii. Potrafią także doskonale organizować lobbying na rzecz realizacji najważniejszych celów polskiej polityki zagranicznej. Środowiska polonijne oczekują też pomocy w dokumentowaniu dorobku intelektualnego i w działaniach na rzecz ochrony dziedzictwa materialnego pokoleń Wychodźstwa poza granicami. Coraz trudniejsza sytuacja wielu z nich sprawia, że do Kancelarii Senatu częściej niż dotychczas wpływają prośby dotyczące np. pomocy przy utrzymaniu lub remoncie polonijnych placówek kulturalno-oświatowych.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej, w tym Komisja Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą dba o utrzymanie więzi z krajem Polaków i osób polskiego pochodzenia zamieszkałych za granicą oraz interesuje się ich sytuacją prawną. Inicjuje i koordynuje współpracę środowisk polonijnych i polskich na Wschodzie, a także dba o ochronę dziedzictwa polskiej kultury, tradycji i obyczaju za granicą.

Komisja opiniuje dla Prezydium Senatu zadania zlecane przez Prezydium w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą. Specyfika pracy Komisji wymaga bezpośredniego kontaktu z przedstawicielami środowisk polonijnych i polskich na Wschodzie. Częste wizyty przedstawicieli organizacji polonijnych są doskonałą okazją do zapoznania się z aktualną sytuacją w środowiskach, które reprezentują, z ich problemami i potrzebami. Kontakty z komisją stały się nieodłącznym elementem wizyt przedstawicieli Polonii i Polaków z zagranicy w naszym kraju.

W czasie swego istnienia odrodzony Senat niejednokrotnie dawał wyraz powadze, z jaką traktuje postulaty prezentowane przez środowiska polonijne i polskie ze Wschodu na licznych forach krajowych i zagranicznych. Systematyczne działania podejmowane przez Senat były odpowiedzią na wiele z nich i kreowały w istotnym stopniu politykę Państwa Polskiego wobec polskiej diaspory w świecie.

Z tej perspektywy jako ważne wydarzenie należy ocenić plenarne posiedzenie Senatu III Kadencji w dniach 4 - 5 marca 1997 roku poświęcone w całości problemom Polonii i Polaków poza granicami, a zakończone podjęciem uchwały w sprawie więzi Polaków, a Polonii z Macierzą. Po raz pierwszy na forum parlamentarnym poruszano tematykę związaną z kondycją polskiej emigracji i adekwatnością działań prowadzonych w kraju w stosunku do potrzeb środowisk polskich za granicą. W debacie głos zabierali nie tylko parlamentarzyści i przedstawiciele resortów zajmujących się Polonią i Polakami za granicą, ale także zaproszeni goście: ostatni Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie, przedstawiciel Episkopatu Polski, parlamentarzyści pochodzenia polskiego z różnych krajów Europy oraz przedstawiciele najważniejszych organizacji pozarządowych, które współpracują z Senatem przy realizacji zadań zleconych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą. Koniec kadencji Senatu sprawił, że nie zdążono przygotować inicjatyw ustawodawczych, będących realizacją wspomnianej wcześniej uchwały, podsumowującej debatę.

Senat IV Kadencji nawiązał w swoich pracach do zapisów zawartych w tym dokumencie oraz w uchwałach I Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy, który odbył się w Krakowie w 1992 roku, podejmując liczne inicjatywy legislacyjne. Było to działanie od dawna oczekiwane i postulowane przez środowiska polonijne i polskie w świecie. Dlatego pracom parlamentu nad tymi inicjatywami towarzyszyło i nadal towarzyszy niesłabnące, żywe zainteresowanie i ogromna życzliwość tych środowisk.

Również delegaci na II Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy, który odbył się w dniach 28 kwietnia - 2 maja 2001 roku, wysunęli szereg postulatów dotyczących sytuacji Polonii. Proponowano m.in., aby "kandydaci na ambasadorów i konsulów generalnych Rzeczypospolitej Polskiej, nim uzyskają ostateczną nominację Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, czy Ministra Spraw Zagranicznych, byli opiniowani przez specjalne Komisje Senackie, które zweryfikują kompetencje i przygotowanie kandydatów (tak jak odbywa się to w innych państwach demokratycznych)". Postulowano także, aby Parlament Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawy gwarantujące równouprawnienie Polonii i Polaków z Zagranicy z Rodakami w kraju (czyli tym samym delegaci Zjazdu poparli inicjatywy ustawodawcze Senatu RP IV Kadencji) oraz ustanowił dzień 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

Senat IV Kadencji zapoczątkował uwieńczone sukcesem prace parlamentu i rządu nad zmianą ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, która umożliwiła udział w II turze wyborów prezydenckich obywatelom polskim zamieszkałym na stałe poza granicami kraju oraz nad ustawą o repatriacji. Senacki projekt ustawy o repatriacji wypływał z głębokiego przeświadczenia o potrzebie zadośćuczynienia historycznym krzywdom, jakie stały się udziałem pokoleń Polaków na Wschodzie. Na podstawie decyzji Parlamentu, podstawą do prac nad ustawą o repatriacji stały się zarówno projekt senacki, jak i przedłożony Sejmowi projekt rządowy. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2001 roku.

Proces legislacyjny kolejnych trzech tzw. polonijnych inicjatyw ustawodawczych Senatu Rzeczypospolitej Polskiej IV Kadencji został przerwany. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej nie zakończył prac nad następującymi projektami ustaw skierowanymi przez Senat: o obywatelstwie polskim, o Karcie Polaka i trybie stwierdzenia przynależności do narodu polskiego osobom polskiego pochodzenia lub narodowości polskiej oraz o ustanowieniu dnia 2 maja Dniem Polonii i Polaków za granicą

Senat V Kadencji kontynuował historyczną tradycję sprawowania opieki nad Polonią i Polakami za granicą, ugruntowaną kilkunastoletnim doświadczeniem, podejmując starania, aby nadać nowy wymiar kontaktom Kraju z polską diasporą w świecie. Służyło temu m.in. plenarne posiedzenie Senatu w dniu 30 kwietnia 2002 roku poświęcone problemom Polonii i Polaków poza granicami, w którym - oprócz parlamentarzystów - uczestniczyli przedstawiciele środowisk polonijnych i polskich ze świata. Wówczas, w obecności najwyższych władz Państwa Polskiego z Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej na czele, poszukiwano obszarów i form współdziałania na linii Kraj - Polonia, Emigracja i Polacy za Granicą adekwatnych do aktualnych potrzeb środowisk polonijnych i polskich w świecie oraz zgodnych z dalekosiężnymi celami polskiej polityki zagranicznej. Pomysł odbycia debaty wynikł z potrzeby wspólnej refleksji nad sformułowaniem priorytetów w pracy organów Senatu na rzecz Polonii i Polaków za granicą. Debatę śledziły uważnie nie tylko media krajowe. Odbiła się ona szerokim echem w mediach polonijnych w świecie, spotykając się z żywym zainteresowaniem odbiorców i z życzliwymi komentarzami.

Jednym z jej efektów była decyzja o powołaniu przy Marszałku Senatu Polonijnej Rady Konsultacyjnej, składającej się z przedstawicieli największych organizacji polonijnych wszystkich kontynentów. Postępujące procesy konsolidacji środowisk polonijnych i polskich ze Wschodu, których wyrazem jest powstanie i działalność organizacji polonijnych o zasięgu kontynentalnym (Unia Stowarzyszeń i Organizacji Polskich w Ameryce Łacińskiej, Europejska Unia Wspólnot Polonijnych) i światowym (Rada Polonii Świata) sprawiają, że - dzięki tej decyzji - głos tych środowisk w Kraju jest lepiej słyszalny.

Polonijna Rada Konsultacyjna odbyła już pięć posiedzeń, w czasie których poruszane były najistotniejsze problemy nurtujące środowiska polskie na świecie. Owocem tych posiedzeń było m.in. określenie potrzeb społeczności polonijnej za granicą, a w konsekwencji opiniowanie uchwał Prezydium Senatu w sprawie określenia kierunków działania oraz priorytetów finansowania zadań państwowych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami
za granicą na poszczególne lata.

Odnotować również należy fakt zorganizowania 10 maja 2003 r., z inicjatywy marszałków Sejmu i Senatu, w Senacie konferencji Polonii z krajów Unii Europejskiej, której celem było podjęcie różnorodnych działań związanych z przystąpieniem Polski do UE. Wzięli w niej udział przedstawiciele 46 organizacji polonijnych z krajów unijnych, reprezentanci ponad 4-milionowej Polonii Europy Zachodniej. Podczas konferencji przyjęto oświadczenie, w którym stwierdzono m.in.: "My, Polacy mieszkający w krajach Unii Europejskiej, (...) z zadowoleniem przyjęliśmy fakt podpisania 16 kwietnia 2003 r. w Atenach Traktatu Akcesyjnego. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej, likwidujące pojałtański podział polityczny Europy, uważamy za wielki sukces (...)."

Senat V kadencji powrócił do inicjatywy ustanowienia 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą, przesyłając do Sejmu projekt stosownej ustawy (uchwalonej 20 marca 2002 roku). W ten uroczysty sposób zaznaczono jedność wszystkich Polaków, mieszkających w Kraju i żyjących poza nim. U podstaw inicjatywy senackiej legło przekonanie o potrzebie zachowania łączności z Rodakami, którzy żyją poza granicami Polski, stanowiąc blisko 1/3 Narodu Polskiego. Została ona podjęta także jako wyraz uznania Państwa Polskiego dla dorobku i wybitnych osiągnięć Wychodźstwa w krajach osiedlenia, jako wyraz hołdu należnego za wkład w odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz wdzięczności za pomoc, z jaką nasi Rodacy ze świata spieszyli i spieszą nadal w najtrudniejszych dla Polski okresach. Ustawa nawiązywała do przedwojennej tradycji obchodzenia Dnia Opieki nad Rodakami na Obczyźnie i jest spełnieniem jednej z uchwał podjętych przez II Zjazd Polonii i Polaków z Zagranicy. W ten sposób Senat V Kadencji dokończył pracę rozpoczętą przez poprzedników.

Podkreślić należy, że Komisja Emigracji i Polaków za Granicą Senatu Rzeczypospolitej Polskiej V Kadencji zadeklarowała chęć ponownego podjęcia inicjatyw ustawodawczych nad ustawami: o Karcie Polaka, o Obywatelstwie Polskim, w kształcie uwzględniającym realne możliwości Państwa Polskiego.

Senat VI Kadencji utrzymał wypracowane przez poprzednią Kadencję procedury związane z udzielaniem pomocy Polonii i Polakom za granicą (Zarządzenie nr 53 Szefa Kancelarii Senatu z dnia 20 września 2005 r. w sprawie zasad postępowania przy rozpatrywaniu wniosków o zlecenie zadań państwowych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą i przyznawania dotacji na ich wykonanie) oraz powołane instytucje o charakterze opiniodawczym i doradczym (Zespół Finansów Polonijnych).

Ponadto, pragnąc uregulować i usankcjonować prawnie istniejący od początku lat 90-tych stan rzeczy, Senat, korzystając z prawa inicjatywy ustawodawczej, wniósł 5 stycznia 2007 br. do laski marszałkowskiej projekt ustawy O opiece Senatu nad Polonią i Polakami za granicą (druk nr 1395). Działalność Senatu w omawianym zakresie nie została bowiem dotychczas uregulowana w przepisach prawa, nie licząc wzmianki w art. 3 ust. 5 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Podjęcie inicjatywy ustawodawczej jest w pełni uzasadnione, ponieważ - jak się wydaje - podstawą prawną wydatkowania określonych środków z budżetu państwa nie powinno być wyłącznie ich coroczne wyodrębnianie w ustawie budżetowej w ramach budżetu Kancelarii Senatu ze wskazaniem, że mają być przeznaczone na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą. Konieczne jest wprowadzenie wyraźnych normatywnych podstaw podejmowania przez Senat aktywności w tym zakresie. Uregulowanie w projekcie ustawy różnych aspektów finansowania zadań związanych z opieką nad Polonią i Polakami za granicą będzie ponadto spełnieniem wymogu płynącego z art. 216 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. Należy dodać, iż wykonywanie zadań związanych ze wspieraniem Polonii koresponduje z wyrażoną w art. 6 ust. 2 Konstytucji zasadą udzielania przez Rzeczpospolitą Polską pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Skutkiem uchwalenia ustawy będzie kompleksowa regulacja procedury zlecania zadań Senatu w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą organizacjom pozarządowym i przyznawania dotacji na ich wykonywanie. Oprócz uporządkowania systemu prawa, ustawa przyczyni się do optymalizacji działania organów władzy publicznej na rzecz koordynacji i racjonalnego rozdziału środków budżetowych przeznaczonych na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą.

Wobec zaistniałej w ostatnich dwóch latach trudnej sytuacji na Białorusi, dotyczącej szczególnie delegalizacji Związku Polaków na Białorusi i funkcjonowania swobód obywatelskich, Senat VI Kadencji postanowił z uwagą przyglądać się dalszemu rozwojowi sytuacji i przywiązać szczególną wagę do pomocy polskim środowiskom na Białorusi.

Z tego względu część dwóch posiedzeń Senatu poświęcono na omówienie zaistniałej sytuacji oraz podjęto kroki prowadzące do przygotowania planu długofalowych działań służących wypracowaniu dodatkowych, szerszych niż dotychczasowe, form współpracy z tymi środowiskami. Senat VI Kadencji postanowił prowadzić konsekwentne działania na arenie międzynarodowej, które uwrażliwiłyby instytucje euroatlantyckie i opinię publiczną na sytuację mniejszości polskiej na Białorusi w związku ze stałym ograniczaniem swobód obywatelskich w tym państwie.

Senat podjął również konkretne działania związane z najnowszą falą migracyjną Polaków do niektórych krajów UE, czego wyrazem była Konferencja pt. "Migracja zarobkowa z Polski do krajów Unii Europejskiej - wyzwania dla Państwa" zorganizowana w jego siedzibie i mająca za zadanie rozpoczęcie stałego monitoringu tego zjawiska i jego oceny.

6 lutego 2007 r. Prezydium Senatu przyjęło uchwałę w sprawie określenia kierunków działań oraz priorytetów finansowania zadań zleconych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą, stanowiącą podstawę działań Senatu w zakresie współpracy z Polonią i Polakami za granicą na najbliższy rok.

Na realizację wymienionych w uchwale priorytetów Kancelaria Senatu zaplanowała na zadania zlecone środki finansowe w wys. 75.000 tys. zł, co w porównaniu z rokiem 2006 stanowi wzrost o 46%. Wzrost ten - na tle lat minionych - obrazuje poniższy diagram.

Szacując wydatki dotyczące opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2007 roku, uwzględniono m.in. :

• konieczność zapewnienia pomocy finansowej jak największej liczbie środowisk polskich i polonijnych,
• ciągle rosnące potrzeby tych środowisk w świecie, w tym również najnowszej emigracji,
• wysokość zapotrzebowania na dotacje celowe zgłaszanego przez organizacje pozarządowe realizujące zadania związane z opieką nad Polonią i Polakami za granicą,
• racjonalność wydatkowania środków,
• rosnącą z roku na rok liczbę wniosków.

Wzrost budżetu przeznaczonego na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą pozwoli również częściowo zniwelować różnicę pomiędzy oczekiwaniami środowisk polskich i polonijnych ze świata a możliwościami ich spełnienia przez Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Sytuację w ostatnich sześciu latach przedstawia poniższy wykres.

Podczas trwania VI Kadencji odbyły się dwa posiedzenia Polonijnej Rady Konsultacyjnej przy Marszałku Senatu ( 9-10 lutego 2006 r. i 13 marca 2007 r.)

Na inauguracyjnym w VI Kadencji posiedzeniu podczas dwóch dni obrad Rada realizowała niezwykle bogaty program ujęty w pięciu grupach tematycznych. Nowo powołani członkowie Rady podczas obrad odbyli również uroczyste spotkania z Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej Panem Lechem Kaczyńskim oraz Premierem Panem Kazimierzem Marcinkiewiczem. Rada zapoznała się też z informacją, dotyczącą obecnej współpracy i dalszych jej perspektyw poszczególnych organów władzy Państwa Polskiego ze środowiskami polonijnymi i polskimi w świecie. Radzie przedstawiona została złożona sytuacja Polaków na Białorusi a także informacja na temat różnorakich inicjatyw podjętych przez władze i gremia naukowe w związku z ustanowieniem roku 2006 - Rokiem Języka Polskiego. Oprócz tego podjęto wstępne ustalenia, dotyczące organizacji Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy, co pozostawało w zgodzie z postanowieniem uchwały podjętej podczas ostatniego Zjazdu, który odbył się w 2001 r.

Na drugim posiedzeniu reprezentanci Kancelarii Senatu oraz poszczególnych resortów przedstawili Radzie informację dotyczącą zamierzeń i planów współpracy Państwa Polskiego z Polonią i Polakami za granicą w 2007 roku. Rada Konsultacyjna z satysfakcją przyjęła wiadomość o znacznym wzroście nakładów na zadania programowe i inwestycyjne dla Polonii i Polaków za granicą w roku 2007. Ponadto stwierdziła zgodnie, że solidarne poparcie udzielone Andżelice Borys i Związkowi Polaków na Białorusi przez władze Rzeczypospolitej oraz organizacje polonijne na świecie jest jedyną drogą prowadzącą do pełnej niezależnej działalności Związku na Białorusi. Rada poparła też dotychczasowe działania związane z organizacją III Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy. Podkreśliła również potrzebę jak najrychlejszego sfinalizowania od dawna trwających prac legislacyjnych nad pakietem "Ustaw Polonijnych" i konieczność uwzględnienia w nich uwag zgłaszanych przez środowiska polonijne. Rada Konsultacyjna stwierdziła ponadto, że pozytywnie ocenia podejmowane w ostatnim okresie przez władze polskie działania związane z nową falą emigracji polskiej do krajów Unii Europejskiej, ale też uznała je za niewystarczające, zwłaszcza w zakresie kształcenia dzieci i młodzieży oraz monitorowania dynamiki samego zjawiska migracji młodych Polaków.

KALENDARIUM NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ DOTYCZĄCYCH WSPÓŁPRACY SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ZE ŚRODOWISKAMI POLONIJNYMI I POLSKIMI ZA GRANICĄ

Październik 1989 - z inicjatywy Marszałka Senatu prowadzone są rozmowy ze środowiskami polonijnymi w celu zwołania wspólnej konferencji oraz w sprawie konsolidacji Polonii.

7 lutego 1990 - pod patronatem Senatu odbyło się zebranie Komitetu Założycielskiego Stowarzyszenia "Wspólnota Polska", mającego na celu współpracę z całą Polonią i jej integrację. Prezesem został Marszałek Senatu Andrzej Stelmachowski, a w skład Komitetu Założycielskiego weszli senatorowie: Anna Bogucka-Skowrońska, Władysław Findeisen, Tadeusz Kłopotowski, Maciej Krzanowski, Ryszard Reiff, Józef Ślisz.

2 kwietnia 1990 - I Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia "Wspólnota Polska". W skład Rady Krajowej Stowarzyszenia weszli senatorowie: Anna Bogucka-Skowrońska, Władysław Findeisen, Tadeusz Kłopotowski, Ryszard Reiff, Andrzej Szczepkowski. Sekretarzem Generalnym Stowarzyszenia została senator Anna Bogucka-Skowrońska.

26 lipca 1990 - uchwała Prezydium Senatu w sprawie zlecenia zadań dla Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" oraz ustalenie dotacji z budżetu Kancelarii Senatu na finansowanie zleconych zadań państwowych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą.

Wrzesień 1990 - konferencja przedstawicieli europejskich środowisk polonijnych w Ramsau w Austrii.

26 - 30 października 1990 - obrady konferencji "Kraj - Emigracja" w Rzymie, mającej na celu konsolidację środowisk polonijnych; zwołana z inicjatywy Senatu i "Wspólnoty Polskiej". Podjęto przygotowania do Zjazdu Polaków i Emigracji. Przewodniczącą Komisji Zjazdu w Polsce została senator Anna Bogucka-Skowrońska. W skład powołanej na konferencji Komisji do Spraw Współpracy Polaków na Wschodzie i Zachodzie wszedł Marszałek Senatu, prof. Andrzej Stelmachowski.

22 grudnia 1990 - uroczyste przekazanie na Zamku Królewskim w Warszawie insygniów prezydenckich przez ostatniego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego Lechowi Wałęsie, pierwszemu Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wybranemu w demokratycznych wyborach

Lipiec 1991 - druga konferencja przedstawicieli europejskich środowisk polonijnych w Ramsau w Austrii.

19 - 23 sierpnia 1992 - obrady I Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy w Krakowie. W obradach uczestniczyli: Marszałek Senatu August Chełkowski i Wicemarszałek Senatu Alicja Grześkowiak. Powstała Rada Polonii Świata.

Sierpień 1993 - trzecia konferencja przedstawicieli europejskich środowisk polonijnych w Ramsau w Austrii.

10 - 17 listopada 1993 - I Kongres Polonii Ameryki Łacińskiej w Argentynie i Urugwaju; powstanie Unii Stowarzyszeń i Organizacji Polskich w Ameryce Łacińskiej (USOPAŁ).

8 - 9 stycznia 1996 - konferencja Polska grupa etniczna w Niemczech zorganizowana pod auspicjami senackiej Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą w sali posiedzeń Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, poświęcona ocenie realizacji Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec, w kontekście przestrzegania praw mniejszości polskiej, jak również kondycji Polonii niemieckiej, jej problemom, zamierzeniom i osiągnięciom.

Obok parlamentarzystów i przedstawicieli resortów zajmujących się Polonią i Polakami za granicą, głos zabierali przedstawiciele środowisk polonijnych z Niemiec.

4 - 5 marca 1997 - senacka debata poświęcona problematyce Polonii i Polaków na świecie. Po raz pierwszy na forum parlamentarnym poruszano tematykę związaną z kondycją polskiej emigracji i adekwatnością działań prowadzonych w kraju w stosunku do potrzeb środowisk polskich za granicą.

Głos zabierali nie tylko parlamentarzyści i przedstawiciele resortów zajmujących się Polonią i Polakami za granicą, ale także zaproszeni goście: ostatni Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie, przedstawiciel Episkopatu Polski, parlamentarzyści pochodzenia polskiego z różnych krajów Europy oraz przedstawiciele najważniejszych instytucji niepaństwowych opiekujących się Polonią i Polakami za granicą.

5 marca 1997 - przyjęcie uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie więzi Polaków i Polonii z Macierzą.

28 kwietnia 1999 - uchwałą Senatu trzy projekty ustaw: o obywatelstwie, o repatriacji i o Karcie Polaka i trybie stwierdzenia przynależności do Narodu Polskiego osób polskiego pochodzenia lub narodowości polskiej zainicjowane przez Komisję Spraw Emigracji i Polaków za Granicą zostały wniesione pod obrady Sejmu.

29 kwietnia 1999 - drugie czytanie i uchwalenie przez Senat projektu ustawy o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej

25 maja 1999 - w siedzibie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej odbyła się międzynarodowa konferencja Polska Kultura Emigracyjna i Dziedzictwo Narodowe za Granicą pod patronatem senackich komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą oraz Kultury i Środków Przekazu z udziałem przedstawicieli najwyższych władz kościelnych i najważniejszych polonijnych instytucji kulturalnych i naukowych.

Wrzesień/październik 2000 - w Domu Polonii w Pułtusku nastąpiło przekształcenie Europejskiej Rady Wspólnot Polonijnych w Europejską Unię Wspólnot Polonijnych oraz utworzono przy tej organizacji Radę Europejskiej Młodzieży Polonijnej.

28 kwietnia - 2 maja 2001 - obrady II Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy Warszawa - Pułtusk - Kraków - Częstochowa, w którym udział wzięli Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Alicja Grześkowiak oraz liczni Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej.

25 maja 2001 - w Domu Polonii w Pułtusku odbyło się specjalne posiedzenie Komisji Spraw Emigracji i Polaków za Granicą, którego celem było podsumowanie wyników II Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy oraz analiza możliwości wykonania uchwał zjazdowych; uchwalono podjęcie inicjatywy ustawodawczej w sprawie ustanowienia 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

20 czerwca 2001 - Komisja Spraw Emigracji i Polaków za Granicą wnosi projekt ustawy o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

5 lipca 2001 - Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

17 lipca 2001 - skierowanie w/w projektu ustawy do Sejmu.

13 grudnia 2001 - Komisja Emigracji i Polaków za Granicą Senatu Rzeczypospolitej Polskiej V Kadencji podjęła debatę nad możliwością wznowienia inicjatyw ustawodawczych nad ustawami: o Karcie Polaka, o obywatelstwie polskim, o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

16 stycznia 2002 - wspólne posiedzeniu Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisji Emigracji i Polaków za Granicą, na którym odbyło się pierwsze czytanie, zgłoszonego przez Komisję Emigracji i Polaków za Granicą, projektu ustawy o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

30 stycznia 2002 - Senat Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

20 marca 2002 - na posiedzeniu nr 17 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o ustanowieniu 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

30 kwietnia 2002 - 15. plenarne posiedzenie Senatu Rzeczypospolitej Polskie w całości poświęcone debacie na temat polityki Państwa Polskiego wobec Polonii i Polaków za granicą.

2 maja 2002 - po raz pierwszy w historii obchodzono w Polsce Dzień Polonii i Polaków za Granicą

21 czerwca 2002 - Senat Rzeczypospolitej Polskiej na 19. posiedzeniu podjął uchwałę w sprawie powołania Polonijnej Rady Konsultacyjnej. Utworzenie Rady stanowiło wypełnienie zobowiązań Senatu wobec przedstawicieli Polonii i Polaków za granicą oraz organizacji działających na ich rzecz, jak również stworzenie organizacyjnych podstaw do wyrażania przez te środowiska opinii w istotnych dla nich sprawach.

16 grudnia 2002 - I posiedzenie Polonijnej Rady Konsultacyjnej przy urzędzie Marszałka Senatu V Kadencji. Ustalono, że posiedzenia Rady odbywać będą się w zależności od potrzeb. Rada wysłuchała informacji Ministra Spraw Zagranicznych Włodzimierza Cimoszewicza, w której zawarte były propozycje dotyczące przyszłej wspólnej polityki wschodniej Unii Europejskiej oraz założenia nowego rządowego programu współpracy z Polonią a następnie wystąpienia Prezesa Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców. Następnie Rada zapoznała się z informacją dotyczącą kierunków finansowania przez Senat pomocy dla Polonii i Polaków za granicą w 2003 r. Członkowie Rady podzielili się swoimi refleksjami na temat sposobu i celowości finansowania różnego rodzaju zadań w ich krajach.

10 maja 2003 - Konferencja Polonii z krajów Unii Europejskiej, w której udział wzięli przedstawiciele organizacji polonijnych z krajów - członków Unii Europejskiej oraz przedstawiciele najwyższych władz Rzeczypospolitej Polskiej: marszałkowie Sejmu i Senatu, minister spraw zagranicznych, przedstawiciele prezydenta i premiera.

15 listopada 2003 - II posiedzenie Polonijnej Rady Konsultacyjnej. Rada wysłuchała informacji przedstawionej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu dotyczącej zapewnienia Polonii i Polakom za granicą jak najszerszego dostępu do nauczania języka polskiego a następnie wystąpienia przedstawiciela Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dotyczącego polityki paszportowo-wizowej i spraw obywatelstwa. Przedstawiono ponadto projekt obchodów Dnia Polonii w 2004 r. Szef Kancelarii Senatu przedstawił ponadto propozycję priorytetów finansowania zadań dotyczących pomocy Polonii i Polakom za granicą na rok 2004.

1 maja 2004 - Polska w Unii Europejskiej

10 listopada 2004 - III posiedzenie Polonijnej Rady Konsultacyjnej. Rada zapoznała się z informacją Ministrów : Spraw Zagranicznych, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Edukacji Narodowej i Sportu na temat realizacji w 2004r. postulatów zgłoszonych przez członków Rady na II posiedzeniu w dniu 15 listopada 2003 r. Dalsza część obrad poświęcona była tematyce ochrony polskich interesów narodowych jako istotnemu obszarowi współdziałania władz polskich z diasporą polską w świecie oraz roli Polonii i Polaków w świecie w promocji polskiej gospodarki i w rozwoju współpracy ekonomicznej Polski z zagranicą, jak również upowszechnianiu wiedzy o polskim dziedzictwie narodowym poza granicami Polski i o wkładzie Polaków w rozwój krajów ich osiedlenia. Przedstawiono również Radzie priorytety finansowania przez Senat zadań zleconych jednostkom spoza sektora finansów publicznych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w roku 2005.

9 - 10 lutego 2006 - IV posiedzenie Polonijnej Rady Konsultacyjnej. Rada zapoznała się z informacją, dotyczącą obecnej współpracy i dalszych jej perspektyw poszczególnych organów władzy Państwa Polskiego ze środowiskami polonijnymi i polskimi w świecie. Radzie przedstawiona została złożona sytuacja Polaków na Białorusi a także informacja na temat różnorakich inicjatyw podjętych przez władze i gremia naukowe w związku z ustanowieniem roku 2006 - Rokiem Języka Polskiego. Oprócz tego podjęto wstępne ustalenia, dotyczące organizacji Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy, co pozostawało w zgodzie z postanowieniem uchwały podjętej podczas ostatniego Zjazdu, który odbył się w 2001 r.

20 października 2006 - Konferencja pt. "Migracja zarobkowa z Polski do krajów Unii Europejskiej - wyzwania dla Państwa" organizowana przez Kancelarię Senatu pod patronatem Marszałka Senatu.

13 marca 2007 - V posiedzenie Polonijnej Rady Konsultacyjnej. Reprezentanci Kancelarii Senatu oraz poszczególnych resortów przedstawili Radzie informację dotyczącą zamierzeń i planów współpracy Państwa Polskiego z Polonią i Polakami za granicą w 2007 roku. Rada poparła dotychczasowe działania związane z organizacją III Zjazdu Polonii i Polaków z Zagranicy. Podkreśliła również potrzebę jak najrychlejszego sfinalizowania od dawna trwających prac legislacyjnych nad pakietem "Ustaw Polonijnych" i konieczność uwzględnienia w nich uwag zgłaszanych przez środowiska polonijne. Rada Konsultacyjna stwierdziła konieczność podjęcia przez władze polskie działań zakresie kształcenia dzieci i młodzieży najnowszych emigrantów do krajów UE oraz monitorowania dynamiki samego zjawiska migracji młodych Polaków.