Podczas wspólnego posiedzenia Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Rodziny i Polityki Społecznej przeprowadzono pierwsze czytanie zgłoszonego przez Komisję Rodziny i Polityki Społecznej projektu ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz o zaliczce alimentacyjnej.

W imieniu wnioskodawców projekt omówił i uzasadnił senator Antoni Szymański. W projekcie zaproponowano wprowadzenie możliwości korzystania z zaliczki alimentacyjnej dla dzieci wychowywanych w związkach małżeńskich, a nie tylko w rodzinach niepełnych.

Zaliczka alimentacyjna została wprowadzona od września ub. roku ustawą o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych i zaliczce alimentacyjnej. Zgodnie z nią w wypadku nieskutecznej egzekucji alimentów przez trzy miesiące samotni rodzice oraz pozostający w separacji mają prawo do zaliczki alimentacyjnej od gmin w wysokości alimentów, ale nie więcej niż 170 zł na dziecko (lub 250 zł na dziecko niepełnosprawne) w rodzinach z jednym lub dwojgiem dzieci. W rodzinach z trojgiem i więcej dzieci zaliczka nie może przekroczyć 120 zł na dziecko (lub 170 zł na dziecko niepełnosprawne). Zaliczki dotyczą rodzin, w których dochód na osobę nie przekracza 583 zł.

Zaliczka alimentacyjna przysługuje także przez rok dziecku wychowywanemu przez osobę pozostającą w związku małżeńskim, która jest w trakcie sprawy o rozwód lub separację.

Do czasu likwidacji Funduszu Alimentacyjnego (1 maja 2004 r.) prawo do alimentów z funduszu miały osoby, których dzieci wychowywane były zarówno w rodzinach pełnych, jak i niepełnych. Sądy orzekały prawo do alimentów także w wypadku osób pozostających formalnie w związku małżeńskim. Prawa do alimentów nie traciły też osoby, które ponownie zawarły związek małżeński.

Jak uzasadniał senator A. Szymański, obecne rozwiązania prawne powodują, że mimo decyzji o alimentach, bezskutecznej ich egzekucji i spełniania kryterium dochodowego, na dzieci z rodzin pełnych nie może być przyznana zaliczka alimentacyjna. Jego zdaniem, oznacza to dyskryminację tych dzieci i ich nierówne traktowanie w porównaniu z dziećmi wychowywanymi przez samotnych rodziców. Senator przypomniał, że Trybunał Konstytucyjny w 2005 r. stwierdził, iż takie nierówne traktowanie jest sprzeczne z konstytucją. Rzecznik Praw Obywatelskich w przesłanym do rządu stanowisku również zwrócił uwagę na taki problem. Senator A. Szymański przekonywał, że po wprowadzeniu ustawy o zaliczce alimentacyjnej lawinowo wzrosła liczba rozwodów i separacji.

Senator Ewa Tomaszewska zwróciła uwagę, że fikcyjne separacje lub rozwody, na które decydują się niektóre rodziny, aby otrzymać świadczenie, stają się czasem przyczyną faktycznego rozpadu rodziny, ponieważ związek staje się mniej pewny.

W opinii resortu pracy i polityki społecznej, zaproponowane w przedstawionym projekcie rozwiązanie może prowadzić do nadużyć. Obecna na posiedzeniu Komisji Rodziny i Polityki Społecznej wiceminister Joanna Kluzik-Rostkowska przekonywała, że może ono spowodować ryzyko wyłudzenia świadczenia alimentów w pełnych rodzinach. "Możemy wygenerować sytuację, że dobrze funkcjonująca rodzina będzie uciekała się do podstępu i zasądzenia alimentów, aby otrzymywać świadczenie" - dodała.

Zdaniem wiceminister pracy i polityki społecznej, główny problem stanowi brak skutecznego ściągania pieniędzy od dłużników alimentacyjnych. "Gdyby było skuteczne egzekwowanie, nikt nie decydowałby się na wyłudzanie świadczenia" - podkreśliła. Dodała, że resort pracuje nad poprawą sytuacji w tym zakresie.

Wiceminister stwierdziła, że w przyszłym roku powinna wejść w życie ustawa przywracająca Fundusz Alimentacyjny, której projekt znajduje się w Sejmie, wówczas przestanie obowiązywać ustawa o zaliczce alimentacyjnej. Obywatelski projekt przywrócenia funduszu, pod którym podpisało się 300 tys. osób, wpłynął do Sejmu już we wrześniu 2004 r. Fundusz Alimentacyjny przestał istnieć 1 maja 2004 r., wraz z wejściem w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Ustawa wprowadziła dodatek dla osób samotnie wychowujących dzieci, niższy niż świadczenia z funduszu. Natomiast w 2005 r. Sejm uchwalił ustawę o dłużnikach alimentacyjnych; zamiast dodatku wprowadzono zaliczkę alimentacyjną.

Po rozpatrzeniu w pierwszym czytaniu projektu ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Rodziny i Polityki Społecznej wprowadziły do niego poprawkę i wniosły o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu ustawy oraz projektu uchwały w sprawie wniesienia do Sejmu tego projektu ustawy. Na sprawozdawcę połączonych komisji podczas drugiego czytania projektu wybrano senatora A. Szymańskiego.