Zapis stenograficzny (674) z 79. posiedzenia

Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej

w dniu 27 marca 2007 r.

Porządek obrad:

1. Rozpatrzenie ustawy o zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw (druk nr 380).

Witam serdecznie i otwieram posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.

Przepraszam za opóźnienie, szczególnie gości, którzy musieli dłużej czekać, ale niestety musieliśmy skończyć procedowanie nad poprzednią ustawą.

Witam bardzo serdecznie gości przedstawicieli Straży Granicznej: zastępcę komendanta głównego, pana Jacka Bajgera - przepraszam, nie chciałbym pomylić nazwisk, a nie wszystkie są napisane czytelnie - oraz zastępcę dyrektora, pana Waldemara Popławskiego; witam serdecznie, Panie Dyrektorze. Witam doradcę ministra, pana Marka Mazura z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, który już był poprzednio. Witam zastępcę dyrektora działu prawnego - tak? - pana Przemysława Baszaka z MSWiA. Witam zastępcę dyrektora, również z MSWiA, pana Andrzeja Rudnickiego. Dziękuję bardzo, Panie Dyrektorze.

Szanowni Państwo! Przedmiotem pracy komisji będą dzisiaj zmiany w ustawie o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw. Ponieważ ustawa jest przedłożeniem rządowym, prosimy przedstawiciela rządu o zreferowanie tych zmian i ewentualnie potem odpowiedzi na pytania.

Proszę bardzo, który z panów będzie reprezentował wnioskodawców?

Proszę bardzo, jeśli można, tutaj, na trybunę.

Panie Przewodniczący! Panowie Senatorowie! Pani Senator!

Ustawa o zmianie ustawy o straży granicznej oraz niektórych innych ustaw ma kilka głównych aspektów. Jednym z nich jest rozszerzenie uprawnień straży granicznej, to znaczy, że będziemy zwalczać również terroryzm. Zakłada się również ograniczenie pewnych uprawnień funkcjonariuszy, którzy zostali skazani za popełnienie umyślnego przestępstwa lub przestępstwa skarbowego w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, za przestępstwa określone w kodeksie karnym. I między innymi chodzi o pozbawienie ich prawa do lokalu mieszkalnego, a w przypadku funkcjonariusza, który otrzymał pomoc na sfinansowanie takiego lokalu, również o obowiązek zwrotu takiej pomocy. Funkcjonariusze, którzy są już emerytami, będą pozbawieni tej uprzywilejowanej emerytury. W kolejnych przepisach mówi się, że w takim wypadku przysługuje im zwykła emerytura, czyli taka powszechna. Tak więc, jeśli chodzi o funkcjonariuszy, którzy popełnią te dookreślone przestępstwa, utracą oni prawo do uzyskania emerytury przynależnej funkcjonariuszom.

Kolejna grupa zmian dotyczy przede wszystkim składania oświadczeń majątkowych. Są dwie zmiany. Jedna polega na tym, że funkcjonariusz będzie zobowiązany do składania oświadczeń rokrocznie. Obecnie w przepisach mówi się, że taki obowiązek spoczywa na nim tylko przy wstąpieniu do służby, jej zakończeniu i ewentualnie na żądanie komendanta głównego. Teraz funkcjonariusz będzie składał je corocznie. Druga zmiana polega na tym, że z zakresu przedmiotowego oświadczenia majątkowego zostanie wyłączony majątek odrębny małżonków.

Przepisy wprowadzają również obowiązek informowania właściwego organu, jeżeli ktoś z członków rodziny funkcjonariusza zatrudni się między innymi w firmach detektywistycznych czy też ochrony osób i mienia. Chodzi o to, żeby po prostu właściwy organ wiedział, czy nie doszło w tym wypadku do wykorzystywania służby przez współmałżonków.

Ustawa wprowadza także zakaz zatrudniania funkcjonariusza zwolnionego ze służby przez przedsiębiorcę, który uczestniczył w postępowaniu przetargowym dotyczącym jakichś świadczeń na rzecz straży granicznej.

W trakcie prac w Sejmie wprowadzono, jak już wcześniej wspominałem, w celu zwalczania zagrożenia terroryzmem, przepisy ułatwiające jakby przejście do straży granicznej funkcjonariuszom z innych służb. Obecnie ten proces polega na tym, że funkcjonariusz musi najpierw zwolnić się z danej służby, na przykład w policji czy w straży pożarnej, żeby zatrudnić się w straży granicznej. I właśnie po to, żeby nie tracił ciągłości służby i żeby spowodować jakąś ekonomię postępowania, teraz wystarczy, że funkcjonariusz złoży odpowiedni wniosek do komendanta głównego straży granicznej, który w porozumieniu z jego dotychczasowym przełożonym umożliwi mu przejście do służby w straży granicznej.

Dodano również przepis mówiący o udzielaniu pomocy materialnej rodzinom funkcjonariuszy, którzy stracili życie podczas pełnienia służby. W rozporządzeniu będą wskazane formy pomocy, przede wszystkim będzie to jakaś jednorazowa zapomoga czy inny sposób.

Na mocy tych przepisów tworzy się też, na wzór ustawy o policji, fundusz wsparcia straży granicznej. I wymienia się, kto ewentualnie będzie mógł udzielać takiej pomocy i na jakie cele.

Wprowadzono także przepis, który uprawnia straż graniczną do korzystania z informacji dotyczących umów ubezpieczenia oraz przetwarzanych przez bank, stanowiących tajemnicę bankową.

Jednym z uprawnień czy nawet zadań straży granicznej będzie konieczność ochrony szlaków komunikacyjnych o szczególnym znaczeniu międzynarodowym. Chodzi tu o szlaki zarówno kolejowe, jak i autobusowe. Oczywiście wiąże się z tym również, i dotyczy to jakby zakresu prac tej komisji, nałożenie pewnych obowiązków na samorząd, szczególnie chodzi o zmianę ustawy o ulgach na przejazdy środkami komunikacji. Dotychczas funkcjonariusze mieli możliwość korzystania z takiej ulgi na przejazd podczas wykonywania czynności służby granicznej typu konwojowanie jakiegoś przestępcy, w tej chwili dojdzie również zadanie dotyczące ochrony tych szlaków - ulga będzie wynosiła około 100%.

Oczywiście nie jest to jedyna forma zapewnienia bezpieczeństwa na szlakach komunikacyjnych. Przede wszystkim będą dwuosobowe patrole mobilne, samochodowe bądź piesze. Głównie to będzie dotyczyło sprawdzania pojazdów na dworcach czy innych terenach kolejowych. Przewiduje się też możliwość zrefundowania dwóch biletów dla tych dwuosobowych patroli, które od czasu do czasu po prostu będą towarzyszyły na całej trasie przejazdu. To są takie generalne uwagi.

Dziękuję bardzo.

Poproszę panią mecenas o przedstawienie stanowiska Biura Legislacyjnego.

Dzień dobry, Panie Przewodniczący.

Aleksandra Sulkowska w zastępstwie pani Beaty Mandylis, która sporządzała dla państwa tę opinię.

Biuro Legislacyjne zgłasza do ustawy dziewięć poprawek. Pierwsza dotyczy zmienionych artykułów: art. 9e i 9f, ustawy o straży granicznej. Uprawniają one straż graniczną do podejmowania określonych działań, kontroli operacyjnej i czynności operacyjno-rozpoznawczych. Rozciąga się tą nowelizacją możliwość stosowania tych działań na ściganie przestępstw wskazanych w art. 258 i 299 kodeksu karnego. Przepis określający właściwość ogólną straży granicznej w zakresie wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców nie uprawnia natomiast straży granicznej do ścigania tych przestępstw. Trudno powiedzieć, czym jest to uzasadnione. Ponadto należy wskazać, że w analogicznych przepisach ustawy o policji katalog przestępstw, w których stosuje się kontrolę operacyjną i czynności operacyjno-rozpoznawcze, jest identyczny. Należy zatem rozważyć wprowadzenie symetrycznych rozwiązań w tym zakresie.

Uwaga druga dotyczy art. 1. W pkcie 6 tego artykułu, w art. 10c ust. 5 pkt 2 proponuje się zastąpić wyraz "postępowania" wyrazem "przestępstwa".

Kolejna uwaga, trzecia, odnosi się do zmienionego brzmienia art. 10c. W ust. 9 tego artykułu wyrazy "w terminie do 120 dni" proponuje się zastąpić wyrazami "w terminie 4 miesięcy", tak aby termin był określany w miesiącach, a nie w dniach.

Następna uwaga, czwarta. W art. 1 pkt 7 lit. a proponuje się zastąpić wyraz "stanowiących" wyrazem "stwarzających".

Uwaga piąta. W art. 1 pkt 7 lit. c w ust. 2 należy rozważyć, czy wytyczne wskazane w upoważnieniu dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia określającego sposób postępowania funkcjonariuszy przy legitymowaniu i zatrzymywaniu osób nie powinny być rozszerzone o obowiązek uwzględnienia poszanowania praw osób, wobec których działania te są podejmowane. Wytyczne takie obowiązują w odpowiednim przepisie ustawy o policji.

Kolejna uwaga, szósta, dotyczy struktury organizacyjnej straży granicznej, a mianowicie należy wyjaśnić, czy komórki organizacyjne są w strukturze organizacyjnej straży zastrzeżone wyłącznie dla komendy głównej. Jeżeli tak, to należy dokonać odpowiedniej zmiany w art. 1 w pkcie 14 ustawy z omawianego druku oraz dokonać odpowiedniej zmiany w art. 136b ustawy matki.

Kolejne trzy uwagi mają charakter legislacyjny, a mianowicie w uwadze siódmej Biuro Legislacyjne postuluje, proponuje, ażeby forma stadialna przestępstwa była ujęta w odrębnej jednostce redakcyjnej. Uwaga ósma ma na celu zachowanie spójności terminologicznej, a uwaga dziewiąta to propozycja poprawki o charakterze językowym. Dziękuję bardzo.

Dziękuję bardzo.

Czy panowie zechcieliby odnieść się do poprawek proponowanych przez Biuro Legislacyjne?

Proszę bardzo.

Waldemar Popławski, zastępca dyrektora Biura Prawnego w Komendzie Głównej Straży Granicznej.

Jeśli chodzi o uwagę pierwszą, chciałbym zauważyć, że we wskazanym art. 1 ust. 2 ustawy, dotyczącym zadań straży granicznej, w pkcie 4 mówi się, że należy do nich: rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie sprawców w zakresie właściwości straży granicznej, a w szczególności... Dodanie wyrazów "a w szczególności" wskazuje, że tylko przykładowo wyliczono, jakie przestępstwa straż graniczna rozpoznaje, jakim zapobiega i jakie wykrywa. I dlatego dodanie w art. 9e i art. 9f, w których stwierdza się, że w celu wykrycia takich przestępstw możemy stosować technikę operacyjną, po prostu nie jest błędem. Przepis o zadaniach straży granicznej jest otwarty, to nie jest katalog zamknięty. Może się zdarzyć, że na mocy jakiejś innej ustawy dostaniemy kolejne zadania zwalczania przestępstw i też to nie będzie błędem. Tak więc dla mnie nie jest konieczne uwzględnienie tej uwagi.

A ta rozbieżność, jeżeli chodzi o działania operacyjne i czynności rozpoznawcze? Brakuje tu symetrii rozwiązania w art. 9e i art. 9f odnośnie do ścigania przestępstw z art. 258 i art. 299. W art. 9f lit. b w pkcie 2 nie wymienia się art. 299, natomiast w art. 9e w pkcie 1 jest wymieniony zarówno art. 258, jak i art. 299. Czy w tym wypadku jest to niesymetryczność zamierzona?

Przypominam, że Biuro Legislacyjne zgłosiło dziewięć poprawek, tak więc prosimy o odniesienie się do wszystkich, a na razie omawiamy pierwszą.

Proszę bardzo.

Ten niezamknięty katalog w art. 2 również będzie upoważniał w tym drugim wypadku do ścigania przestępstw z art. 299. Tak należałoby sądzić. Czy nie widzicie państwo konieczności powołania się ewentualnie na ten art. 299 w art. 9e?

Proszę państwa, może teraz będziemy omawiali następne poprawki, a panowie w swoim gronie się nad tym zastanowicie i wypracujecie stanowisko.

A teraz, proszę bardzo, poprawka druga.

Poprawka druga już była przedmiotem dyskusji na posiedzeniu senackiej Komisji Praw Człowieka i Praworządności i rząd jest za jej przyjęciem. Faktycznie jest tu po prostu pomyłka. Powinien tu być wyraz "przestępstwa", a nie "postępowania".

Jeśli chodzi o poprawkę trzecią, zastąpienie wyrazów "w terminie do 120 dni" wyrazami "w terminie 4 miesięcy", ten przepis, w ogóle art. 10, był wzorowany na ustawie o policji i z tego, co wiem, tam jest termin "sto dwadzieścia dni". Wyrazy te nie są tożsame, bo cztery miesiące mają czasami więcej dni niż sto dwadzieścia. Tak więc wzorowaliśmy się na tamtej ustawie, taki termin został przyjęty i nie chcieliśmy już wprowadzać jakichś rozbieżności między naszą ustawą a policyjną. Rząd stoi na stanowisku, że należy zachować tę tożsamość, a więc jesteśmy przeciwni tej poprawce.

Jeśli chodzi o poprawkę czwartą, również była dyskutowana na posiedzeniu senackiej Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Jesteśmy za jej wprowadzeniem, jest tu oczywisty błąd redakcyjny, który trzeba poprawić.

Poprawka piąta dotyczy uzupełnienia delegacji ustawowej dla Rady Ministrów, a szczególnie wytycznych, tak aby było to zgodne z ustawą o policji, w której jest podobny przepis. Jesteśmy za tym, żeby przyjąć tę poprawkę.

Poprawka szósta, dotycząca komórek organizacyjnych. Chciałbym wyjaśnić, że w strukturze straży granicznej komórki organizacyjne występują nie tylko w komendzie głównej, lecz także w oddziałach straży granicznej. Tak więc w strukturze komend oddziałów również są komórki. Przepis tu przywołany, w którym nie sprecyzowano, o które komórki chodzi, dotyczy przyjmowania funkcjonariuszy do straży granicznej na określone stanowiska, a więc i do oddziału, i do komendy. I specjalnie nie podano, że chodzi o komórki organizacyjne komendy głównej, bo to jest szersze pojęcie. W związku z tym, jesteśmy za tym, aby niczego tu nie zmieniać.

Siódma poprawka też była rozpatrywana na posiedzeniu Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Rząd jest za jej wprowadzeniem w art. 2 ustawy zmieniającej.

Jeśli chodzi o poprawkę ósmą, oczywiście zgadzamy się, że należy to poprawić i po wyrazach "emeryt" wykreślić wyrazy "policyjny", zgodnie z definicją zawartą w ustawie emerytalnej.

Rząd jest również za tym, aby wprowadzić poprawkę dziewiątą, żeby ona była poprawna redakcyjnie.

Dziękuję bardzo.

(Zastępca Dyrektora Biura Prawnego w Komendzie Głównej Straży Granicznej Waldemar Popławski: Została nam ta pierwsza?

Tak. Jeszcze jest chwila na zastanowienie się.

Otwieram teraz dyskusję.

Czy członkowie komisji mają pytania, wątpliwości do ustawy?

Proszę bardzo, pan senator Żelichowski.

Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!

Możliwe, że coś mi umknęło. Mianowicie w poprawkach przewidziano takie dość poważne obostrzenia w stosunku do pracowników straży granicznej, którzy popełniają przestępstwa. Między innymi grozi im utrata mieszkania służbowego, a także zwrot nakładów, które były poniesione na remont bodajże własnego. Umknęło mi zaś, czy jest przewidziana także utrata prawa do ponownego zatrudnienia. I prosiłbym o informację w tej sprawie. Zastanawiam się także, czy te sankcje nie powinny być poszerzone o obowiązek poniesienia przez taką osobę kosztów szkoleń przeprowadzonych przez straż graniczną podczas pełnienia służby.

Dziękuję bardzo.

Teraz pan senator Alexandrowicz. Po wszystkich pytaniach będę prosił o odpowiedzi, tak że proszę ewentualnie o notowanie pytań.

Proszę bardzo, Panie Senatorze.

Otrzymaliśmy list podpisany przez pana Przemysława Adamskiego, dotyczący zmiany w ustawie, o której mówimy, czyli ustawie zmieniającej ustawę o straży granicznej. W art. 1 pkt 17, ta zmiana dotyczy art. 45 ustawy o straży granicznej, jest sformułowanie dotyczące, jak rozumiem, zwolnienia ze służby w wypadku upływu dwunastu miesięcy zawieszenia w czynnościach służbowych, jeżeli nie ustały przyczyny będące podstawą zawieszenia. W tym liście, nie będę go czytał, bo myślę, że panowie też go mają, jest mowa o tym, że dla sądów, które wyrokują często przez kilka lat, te dwanaście miesięcy to niezwykle krótki okres. I dlatego ten przepis wyręczałby wyrok sądowy.

Czy mogliby państwo odnieść się do treści listu pana Adamskiego?

Czy są jeszcze jakieś pytania, wątpliwości?

Proszą państwa, chciałbym się odnieść do materiału, który otrzymaliśmy z Biura Informacji i Dokumentacji w Kancelarii Senatu. Bardzo dziękujemy za to opracowanie.

Nawiązując, w jakimś sensie do tego, co powiedział pan senator Alexandrowicz, chciałbym powiedzieć, że w tym opracowaniu jest wiele uwag dotyczących ustawy, przedstawionych przez Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Funkcjonariuszy Straży Granicznej. Czy zechcielibyście panowie odnieść się do postulatów i wątpliwości, które zostały zgłoszone przez funkcjonariuszy?

I teraz jeszcze pan senator Żelichowski. Później pani senator Rafalska zada pytanie.

Proszę bardzo.

W nawiązaniu do tego, co powiedział pan przewodniczący i stanowiska związków zawodowych, chciałbym powiedzieć, że w tym opracowaniu jest informacja dotycząca obowiązku składania rocznych oświadczeń majątkowych i protestu związku zawodowego ze względu na niekonstytucyjność takiego obowiązku. A przecież taki obowiązek spoczywa na bardzo wielu grupach zawodowych i nie jest naruszeniem praw konstytucyjnych. Dziękuję.

Dziękuję bardzo.

Pani senator Rafalska, proszę bardzo.

Ja mam pytanie w związku z tym, że tworzy się fundusz wsparcia straży granicznej. I chciałabym się dowiedzieć, jakie było stanowisko ministra finansów na etapie konsultacji międzyresortowych. Czy to coś zmienia w sposobie finansowania straży granicznej i co przyświecało takiemu pomysłowi? Bo mam wątpliwości, czy rzeczywiście banki i instytucje ubezpieczeniowe powinny wspierać ten fundusz. Dlaczego takie rozwiązanie zaproponowano?

Dziękuję bardzo.

Czy jeszcze są pytania, wątpliwości?

W związku z tym, że nikt nie zgłasza wątpliwości, prosimy o wyjaśnienia. Jeżeli panowie jesteście gotowi odnieść się do pierwszej poprawki zgłoszonej przez Biuro Legislacyjne, przedstawić swoje stanowisko, proszę bardzo.

Art. 299 kodeksu karnego dotyczy prania brudnych pieniędzy. Art. 9f ustawy o straży granicznej dotyczy zakupu kontrolowanego, czyli technik operacyjnych zakupu kontrolowanego. Może powstać wątpliwość, czy w zwalczaniu tego przestępstwa taka technika może być stosowana. Tak więc myślę, że to nie jest pomyłka, w wypadku przestępstwa z art. 299 myśmy świadomie zrezygnowali z zastosowania tego środka technicznego.

Dziękuję bardzo.

Proszę w takim razie o odpowiedzi na pytania i wątpliwości zgłaszane przez państwa senatorów.

Proszę bardzo.

Jeżeli chodzi o pierwsze pytanie, odnośnie do pozbawiania prawa do emerytury policyjnej funkcjonariusza skazanego prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i osobistej, taki funkcjonariusz zwolniony ze służby nie będzie mógł ponownie zostać przyjęty do straży granicznej. Wynika to z art. 31 ustawy o straży granicznej, który stanowi w ust. 1, że służbę w straży granicznej może pełnić obywatel polski o nieposzlakowanej opinii, niekarany. Tak więc mamy odpowiedź na to pytanie pana senatora.

Jeśli chodzi o problem odpłatności za szkolenia, które funkcjonariusz odbył w okresie służby w straży granicznej, mamy chyba do czynienia z problemem cywilnoprawnym i kwestią sporządzenia jakichś umów. Tak więc na gruncie prawa administracyjnego i karnego chyba tego nie rozstrzygniemy.

Proszę bardzo, Panie Senatorze.

Mam jedną uwagę. Jeżeli takie rozstrzygnięcie ustawowe jest możliwe w odniesieniu do kosztów poniesionych przez pracowników służby granicznej na remont mieszkania, to myślę, że nic nie stoi...

To nie jest tak, to nie jest na remont, to jest dofinansowanie, pomoc finansowa na zakup mieszkania w zamian za niekorzystanie z prawa do lokalu mieszkalnego.

Dziękuję za wyjaśnienie.

Proszę bardzo, następne pytanie.

Następna uwaga. Chodzi o te dwanaście miesięcy zawieszenia funkcjonariusza w wykonywaniu czynności służbowych i przesłankę fakultatywną do zwolnienia funkcjonariusza ze służby, jeżeli nie ustała przeszkoda w jego zawieszeniu. Mamy oto w straży granicznej około, mówię z pamięci, dwustu funkcjonariuszy zawieszonych w czynnościach. Niektórzy są zawieszeni w czynnościach służbowych od sześciu lub siedmiu lat, procesy sądowe są przewlekłe i po prostu nie ma możliwości zwolnienia tych funkcjonariuszy do czasu zakończenia procesu. Jeśli zostaną uniewinnieni, zakładamy, że w takiej sytuacji będą im po prostu zwrócone wszystkie pieniądze, jakie im się należą w związku z utratą prawa do pracy z tytułu tego zwolnienia.

Czy mogliby panowie skomentować ten materiał, o którym mówiliśmy i wątpliwości zgłaszane przez związki zawodowe?

Proszę bardzo.

Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!

Przede wszystkim, co może nie jest uwypuklone w tym materiale, związki zawodowe przez większość prac sejmowych wątpiły w trafność rozwiązania dotyczącego pozbawienia prawa do lokalu mieszkalnego bądź pomocy na jego uzyskanie osób, funkcjonariuszy bądź byłych funkcjonariuszy, skazanych i konsekwentnie powątpiewały w zasadność i legalność wprowadzania analogicznego rozwiązania, jeśli chodzi o pozbawienie prawa do tak zwanej emerytury policyjnej, bo ona tak się nazywa w ustawie emerytalnej. Nie umiem powiedzieć, czy związki zostały przekonane, acz w końcowym etapie prac legislacyjnych w Sejmie ich aktywność czy siła argumentacji jakby osłabła.

Dotychczas do systemu prawnego podobne rozwiązanie zostało wprowadzone 25 września - bodajże, co do dnia nie jest pewien - ubiegłego roku w ustawie o policji. Przewidziano w niej, że w przypadku popełnienia dokładnie tych samych przestępstw, dokładnie na tych samych zasadach funkcjonariusz policji bądź były funkcjonariusz traci prawo do lokalu bądź do pomocy. Bo ta pomoc to jest de facto substytut, to jest realizowanie prawa do lokalu nie w naturze, lecz finansowo.

I tu chciałbym wejść w polemikę z panem senatorem, który dokonał pewnego skrótu myślowego. Myśmy konsekwentnie twierdzili, że tu nie ma żadnych sankcji, bo sankcjami, karami, środkami karnymi zajmuje się sąd w postępowaniu karnym. Tu chodzi po prostu o wycofanie przywileju i z całą mocą chcemy podkreślić, że Rzeczpospolita nie gwarantuje każdemu obywatelowi prawa do mieszkania... prawo gwarantuje, ale nie gwarantuje mieszkania, natomiast to prawo, ten lokal gwarantuje wybranym funkcjonariuszom publicznym. I chodzi właśnie o cofnięcie przywileju, który jest ponad standard.

I analogicznie jest, jeśli chodzi o emeryturę. Zwracam uwagę, że w wersji uchwalonej przez Sejm nie ma propozycji zostawienia człowieka bez środków do życia, mało tego, zostawienia człowieka z najniższą możliwą emeryturą. Przyjęto wariant obliczenia emerytury na zasadach ogólnych, czyli na takich, na jakich każdy z nas będzie ją miał obliczoną. Podkreślam, że tak będzie miał obliczoną emeryturę funkcjonariusz skazany za ten bardzo wąski, o czym już pan komendant mówił, katalog czynów. To nie jest tak, że każdy skazany funkcjonariusz straci prawo do lokalu, straci prawo do emerytury. Mówimy tylko o przestępstwach umyślnych, popełnionych w związku ze służbą, ściganych z oskarżenia publicznego, popełnionych w celu osiągnięcia korzyści materialnej bądź osobistej i dodatkowo za udział w związku przestępczym.

Dyskutując z kolegami ze związków zawodowych, nie wiem, ile razy powtarzałem przykład, oby się nigdy nie zdarzył, kiedy pijany funkcjonariusz w czasie służby bierze służbowy samochód, zabija kilka osób w wypadku drogowym. I za to żadna z tych sankcji go nie dotknie. Tak że mówimy naprawdę o ciężkich przewinieniach, stwierdzonych prawomocnym wyrokiem.

Jeśli chodzi o rzeczy drobniejsze, dyskusja dotyczyła kwestii miejscowości pobliskiej czy raczej liczenia odległości miejscowości, w której mieszka funkcjonariusz, do miejsca pełnienia przez niego służby. Przyjęta regulacja, nieobjęta zresztą przedłożeniem rządowym, przeto obowiązująca dzisiaj, zakłada liczenie odległości po drogach pomiędzy granicami administracyjnymi miejscowości. Niewątpliwie jest to sposób zobiektywizowany. Koledzy ze związków sugerowali, postulowali, aby liczyć faktyczną odległość od miejsca zamieszkania do faktycznego miejsca pełnienia służby. Na terenie dużych miast, jeżeli się nie mylę Wrocław jest chyba terytorialnie największym miastem w Rzeczypospolitej, mogłoby to doprowadzić do pewnych absurdów.

I co jeszcze? Aha, koledzy nie byli zachwyceni weryfikacją zwolnienia lekarskiego. Może to za dużo powiedziane, że weryfikacją, raczej koniecznością potwierdzenia przez orzecznika niezdolności do służby. Odbierali to jako swoisty brak zaufania, acz z drugiej strony niczego nadzwyczajnego się nie oczekuje, jedynie pewności, że zwolnienia nie służą przede wszystkim uchyleniu się od odpowiedzialności dyscyplinarnej bądź wydłużeniu czasu, po którym dojdzie do poniesienia tej odpowiedzialności, do wydalenia ze służby, żeby wcześniej nabyć pewne przywileje. Tak że nie wydaje się, żeby to był jakiś szczególny element represyjny. I to chyba tyle z podstawowych kwestii.

Prosiłbym o wyjaśnienie wątpliwości, które zgłosiła pani senator Rafalska, dotyczących funduszu wsparcia straży granicznej.

Najprościej byłoby powiedzieć, że jest to przepisanie wypróbowanego wzoru z ustawy o policji. Zresztą nie tylko najprościej, ale w dużej mierze jest to prawdą, choć oczywiście nie wszystko, co tam jest, zostało do tego projektu przepisane. Zdajemy sobie sprawę z tego, że prawdopodobnie fundusz wsparcia w policji ma dużo większe znaczenie, przynajmniej kwotowe, niż będzie miał w tym wypadku, ale jest to stworzenie analogicznych możliwości, czemu nie sprzeciwiała się pani minister finansów.

Widzę, że pani senator powątpiewa, gdy mówię o ustawie o policji.

Nie powątpiewam w to, co pan mówi, tylko chodzi o to, że jest to kolejny fundusz celowy i ja po prostu dziwię się obecności tu banków i instytucji ubezpieczeniowych. W przypadku tego typu funduszy zawsze są pewne dylematy, gdy w grę wchodzi samorząd terytorialny, instytucje, państwowe jednostki. I jeżeli angażują się w to banki, to trochę się dziwię.

Pani Senator, na pewno byłoby idealnie, gdyby wszystkie służby był w stanie utrzymać się wyłącznie z budżetu i my też bylibyśmy zadowoleni z takiego rozwiązania i z wprowadzenia wtedy bezwzględnego zakazu przyjmowania przez wszystkie służby jakichkolwiek pieniędzy. W przypadku zabezpieczania przez policję imprez masowych może to powinien być dochód budżetu, bo też nie byłoby fair, żeby na imprezie, z której ktoś czerpie korzyści, nie w sensie prawa karnego, tylko przychodów z działalności gospodarczej, policja świadczyła usługi ochrony osób i mienia odpłatnie. Bo to są środki z naszych podatków, a przecież w naszym budżecie chyba brakuje pieniędzy. I w związku z tym w obu ustawach jest zamknięty katalog instytucji, które mogą w tym partycypować, które mogą przeznaczać na to środki. Do patologii zawsze może dojść, nawet kiedy jest zabronione przyjmowanie środków, bo można próbować przekazywać je w sposób pośredni. A te wybrane instytucje mają cele całkowicie oficjalne, legalne, bez podtekstu, zgodne z ustawowymi zadaniami służb. Przede wszystkim, dotyczy to instytucji ubezpieczeniowych, dla których prewencja jest ich interesem ekonomicznym, ale prewencja jest interesem również dla państwa i jego służb, może nawet priorytetem w zwalczaniu przestępczości.

Jeżeli natomiast chodzi o ministra finansów, to w ustawie o policji także dzięki radom pani minister, pani wiceminister finansów doprecyzowaliśmy zapisy w taki sposób, aby były one kompatybilne, w pewnym szczególnym sensie, z ustawą o finansach publicznych, tu była pełna współpraca.

Przyznam się, że podzielam wątpliwości, które zgłosiła pani senator Rafalska. Poszedłbym nawet dalej. Jest sformułowany bardzo zasadniczy program wsparcia służb mundurowych na najbliższe trzy lata. Budżet policji, straży granicznej i straży pożarnej będzie więc bogatszy o ponad 6 miliardów zł. I w związku z tym moje wątpliwości wcale nie zostały rozwiane, bo sytuacja, w której funkcjonariusze straży granicznej, jak w tym wypadku, którzy są zobowiązani do absolutnej niezależności, pryncypialności, biorą od kogokolwiek pieniądze, choćby pośrednio, musi budzić wątpliwości. Ja pochodzę z województwa nadgranicznego i wiem, że różne sytuacje są na styku samorządu i policji, również takie, które spowodowały, że w niektórych nadgranicznych komendach powiatowych policji trzeba było dokonać generalnych zmian. Tak więc mam wątpliwości, wynikające nie z teorii, ale z praktyki.

Proszę bardzo, Panie Senatorze.

Wracam do sprawy listu pana Przemysława Adamskiego. Muszę powiedzieć, że odpowiedź nie była satysfakcjonująca. Rozumiałbym, gdyby po oskarżeniu o korupcję, po zakończeniu postępowania prokuratorskiego i skierowaniu sprawy do sądu, te osoby zwalniano, chociaż byłoby to bardzo surowe rozstrzygnięcie. Na to jednak się nie zdecydowano, mówi się o dwunastu miesiącach od zawieszenia funkcjonariusza. Czemu ma służyć ta karencja dwunastomiesięczna? Nie wiem. Chodzi o odczekanie przez rok tak sobie? Chyba nie, rozumiem, że to jest czas dla sądu, ale jeżeli sąd nie wyrobi się przez te dwanaście miesięcy, to odpowiedź, że może to trwać pięć lat, nie jest logiczna i sensowna.

Dlaczego wobec tego nie zaproponowano, że zwalnia się te osoby ze służby w momencie skierowania sprawy do sądu, tylko przyjęto te dwanaście miesięcy? Rozumiem, że był w tym jakiś zamysł. Jeśli można, prosiłbym jednak o poważną odpowiedź, dlaczego przyjęto termin dwanaście miesięcy, a nie, na przykład, dwadzieścia cztery miesiące.

Proszę bardzo, Panowie.

Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!

Co do zasady przyjęliśmy koncepcję, iż w służbie powinni być ludzie - to zabrzmi jak truizm - nieskazitelnego charakteru, na których nic nie ciąży. Uznaliśmy, iż nie należy natychmiast zwalniać funkcjonariusza, którego ktokolwiek, o cokolwiek obwinił, pomówił, posądził. Nawiązując również po trosze do wątpliwości związkowców odnośnie do lekarza orzecznika, chciałbym powiedzieć, że jest tu jak gdyby druga strona medalu, czyli chodzi o zainteresowanie funkcjonariusza nieprzeciąganiem postępowania.

Oczywiście nie mam zamiaru twierdzić, Panie Senatorze, że przyczyny przeciągania się postępowań powyżej dwunastu miesięcy leżą wyłącznie po stronie obwinionego, oskarżonego. Wszystko zależy od tego, jakie zarzuty mu postawiono, jaką procedurę się stosuje. Bardzo często jednak, i to koledzy mogą potwierdzić, funkcjonariusz "szuka" choroby, tak jak zresztą już wcześniej wspominałem, często po to, żeby nabyć dodatkowe uprawnienia, czy przeciąga to postępowanie, żeby "licznik emerytalny" zwiększył jego dotychczasowe uprawnienia. Poza tym, jak słusznie powiedział pan komendant, w tym czasie jest zablokowany etat. I wydawało nam się, że te dwanaście miesięcy jest jakimś kompromisem. Ta ustawa przewiduje swoistą instytucję naprawienia krzywd. Ja wiem, że tak całkowicie to nigdy nie się da ich naprawić, ale przewiduje się przywrócenie do służby i przywrócenie wszystkich świadczeń funkcjonariuszowi, byłemu funkcjonariuszowi, jeśli zostanie on uniewinniony i w związku z tym niesłusznie został zwolniony i ze służby. Czyli przyświecała nam taka filozofia: kryminaliści bądź osoby, na których ciążą wysoce prawdopodobne zarzuty, nie pozostają w służbie, a jeżeli następuje pomyłka wymiaru sprawiedliwości, dążymy do naprawienia krzywd, przywrócenia do służby, jeżeli nie da się na to samo stanowisko, to przynajmniej na analogiczne zaszeregowanie, dążymy do naprawy finansowej. Taka koncepcja była przyjęta, zresztą podobna była w uchwalonej wcześniej nowelizacji ustawy o policji, która weszła w życie we wrześniu. Dziękuję.

W ustawie o policji też jest ten okres dwunastu miesięczny?

Panie Senatorze, nie chcę skłamać, więc powiem, że wydaje mi się, że tak, ale nie mam ze sobą tekstu, więc z całą odpowiedzialnością tego nie potwierdzę. Filozofia zwolnienia osoby podejrzewanej i przywrócenia jej do służby z zachowaniem świadczeń z całą pewnością... Zresztą w tamtym projekcie była na przykład przesłanka zastosowania tymczasowego aresztowania, samoistna przesłanka, samoistna podstawa rozwiązania stosunku służbowego. W jednym i drugim wypadku w toku prac odstąpiliśmy od tego, ale z całą pewnością filozofia w obu projektach jest taka sama. Nie odważę się tylko przysiąc, czy jest tam ta liczba dwanaście.

Szanowni Państwo, czy są jeszcze pytania, wątpliwości, ewentualnie propozycje poprawek?

Pan senator Andrzej Jaroch, proszę bardzo.

Dziękuję bardzo.

Proszę bardzo, Panie Komendancie.

Panie Przewodniczący! Panie Senatorze!

Tak, to są generalnie okresy kilkuletnie. Z tego, co pamiętam, najdłuższy czas zawieszenia funkcjonariusza wynosił około siedmiu lat. Oczywiście zdarzają się krótsze okresy, ale zazwyczaj to jest kilka lat. Dodam jeszcze, że średnio jest zatrzymywanych za przestępstwa korupcyjne około stu funkcjonariuszy straży granicznej rocznie. Oni są zatrzymywani przez naszą jednostkę antykorupcyjną Biuro Spraw Wewnętrznych i później poddawani jakby "obróbce" prawnokarnej, procesowej.

Proszę bardzo, Panie Senatorze.

Pytanie uzupełniające. Czy to zawsze wynika z takiego biernego oporu podejrzanego, czy z opieszałości postępowań prokuratorskich?

Tak, w dużej mierze jest to wynik biernego oporu ze strony osoby zatrzymanej, zatrzymanego funkcjonariusza.

Dodam jeszcze, że dochodzi do takiej sytuacji, w której funkcjonariusz, będąc przez wiele lat zawieszony w czynnościach służbowych, w tym czasie nabywa prawo do emerytury i pisze raport o zwolnienie. I on musi być w majestacie prawa zwolniony, odchodzi więc, mając już większe pieniądze. I dlatego tu też jest przesłanka, żeby w ewidentnych przypadkach skracać ten okres.

Pani senator Rafalska.

Ten zapis równocześnie sprzyjałby temu, żeby sam podejrzany dążył do szybkiego zamknięcia sprawy. W związku z tym unikałby, no nie wiem, pójścia na zwolnienia lekarskie i innych dopuszczalnych wybiegów.

Pani Senator, odpowiedź brzmi twierdząco, ale byłoby tak jedynie wtedy, gdyby funkcjonariusz z całym przekonaniem czuł się niewinny.

(Senator Elżbieta Rafalska: Rozumiem, że będzie to dotyczyło tych osób, które mogą się spodziewać, że wyrok będzie uniewinniający.)

Proszę bardzo, Panie Senatorze.

Rozumiem, że te dwanaście miesięcy nie wiąże sądu w żaden sposób?

(Wypowiedź poza mikrofonem)

Czy są jeszcze pytania, wątpliwości, ewentualnie propozycje poprawek?

Skoro nie ma, to przechodzimy do głosowania nad poprawkami zgłoszonymi przez Biuro Legislacyjne.

Poproszę panią mecenas o przypominanie po kolei treści poprawek, potem stronę rządową o stanowisko i zagłosujemy.

Proszę bardzo.

Uwaga pierwsza, Panie Przewodniczący, to nie była propozycja konkretnej poprawki, to była uwaga do dyskusji.

Rozumiem, czyli nie ma tutaj nad czym głosować.

Poprawka druga.

W art. 1 pkt 6, w art. 10c ust. 5 pkt 2 wyraz "postępowania" zastępuje się wyrazem "przestępstwa".

Stanowisko rządu?

Jesteśmy za, tak.

Ja przejmuję te poprawki, tak.

Kto jest za przyjęciem tej poprawki? (7)

Kto jest przeciw? (0)

Kto się wstrzymał od głosu? (0)

Jednomyślnie "za". Poprawka została przyjęta.

Poprawka trzecia.

W art. 1 pkt 6, w art. 10c ust. 9 wyrazy "w terminie do 120 dni", zastępuje się wyrazami "w terminie 4 miesięcy".

Stanowisko rządu?

Jesteśmy przeciw.

Przeciw, tak?

(Zastępca Komendanta Głównego Straży Granicznej Jacek Bajger: Tak.)

Kto jest za przyjęciem poprawki? (2)

Kto jest przeciw? (5)

Kto się wstrzymał od głosu? (2)

Poprawka nie została przyjęta.

Poprawka czwarta.

W art. 1 pkt 7 lit. a wyraz "stanowiących" zastępuje się wyrazem "stwarzających".

Jesteśmy za.

Kto jest za przyjęciem tej poprawki? (9)

Kto jest przeciw? (0)

Jednogłośnie "za". Poprawka została przyjęta.

Poprawka piąta.

W art. 1 pkt 7 lit. c w ust. 2 po wyrazach "straż graniczną" dodaje się wyrazy "oraz poszanowania praw osób, wobec których działania te są podejmowane".

Stanowisko rządu?

Poprawka jest do przyjęcia.

Kto jest za przyjęciem tej poprawki? (9)

Jednogłośnie "za". Dziękuję bardzo.

Poprawka szósta.

Panie Przewodniczący, to również była uwaga do dyskusji.

Rozumiem, to nad nią nie głosujemy.

Poprawka siódma.

W art. 2 wyrazy "§1 otrzymuje brzmienie: «§1. Kto wbrew przepisom przekracza lub usiłuje przekroczyć granice Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze grzywny»", zastępuje się wyrazami "§2 otrzymuje brzmienie: «§2. Usiłowanie i pomocnictwo są karalne.»"

Rząd jest za?

Tak.

Kto jest za przyjęciem poprawki? (9)

Poprawka przyjęta jednogłośnie.

Poprawka ósma.

W art. 4 pkt 2, w art. 10 ust. 2, 3 i 4 oraz pkt 3 w art. 10a ust. 1 użyte w różnym przypadku wyrazy "emeryt policyjny" i "rencista policyjny" zastępuje się użytymi w odpowiednim przypadku wyrazami "emeryt" i "rencista". W pkcie 2 w art. 10 ust. 5 oraz w pkcie 3 w art. 10a ust. 5 wyrazy "emerytury policyjnej lub policyjnej renty inwalidzkiej" zastępuje się wyrazami "emerytury lub renty inwalidzkiej"; w pkcie 6 wyrazy "emerytury policyjnej lub renty policyjnej" zastępuje się wyrazami "emerytury lub renty".

Rząd jest za przyjęciem tej poprawki?

Jesteśmy za jej przyjęciem.

Kto jest za przyjęciem poprawki? (9)

Dziękuję bardzo. Poprawka została przyjęta.

I poprawka dziewiąta.

W art. 4 pkt 3, w art. 10a ust. 5 wyrazy "nie spełnia prawa do nabycia" zastępuje się wyrazami "nie spełnia warunków do nabycia prawa do".

Jesteśmy za.

Stanowisko pozytywne.

Kto jest za przyjęciem poprawki? (9)

Dziękuję bardzo.

Będziemy głosować nad ustawą w całości.

Kto jest za przyjęciem ustawy w całości z zaproponowanymi poprawkami? (9)

Dziękuję bardzo.

Kto z państwa zechciałby być sprawozdawcą? Pan senator Żelichowski. Dziękuję bardzo.

Zamykam posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Dziękuję bardzo.