Na wspólnym posiedzeniu senatorowie z Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przystąpili do pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Projekt ustawy zmierzający do wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego przedstawiła Komisja Ustawodawcza.

Wyrokiem z 1 marca br. trybunał wskazał na niezgodność z konstytucją niektórych rozwiązań prawnych dotyczących praw wyborczych obywateli polskich oraz obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi, wprowadzonych ustawą z 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz niektórych innych ustaw.

Trybunał uznał za niekonstytucyjne (niezgodne z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 62 i art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze w związku z art. 16 ust. 1 konstytucji) rozwiązania, które - przewidując wymóg wpisania do prowadzonego w gminie stałego rejestru wyborców najpóźniej na 12 miesięcy przed dniem wyborów - pozbawiają obywateli polskich czynnego prawa wyborczego w wyborach do rady gminy, a tym samym pozbawiają ich również biernego prawa wyborczego w tych wyborach oraz praw wyborczych w wyborach na stanowisko wójta, burmistrza, prezydenta miasta (art. 6 ust. 1 ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw). Biorąc pod uwagę, iż analogiczna regulacja została wprowadzona w stosunku do obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi (art. 6a ust. 1 ordynacji samorządowej), trybunał stwierdził również niekonstytucyjność tego przepisu (niezgodność z art. 169 ust. 2 zdanie pierwsze w związku z art. 16 ust. 1 konstytucji).

Oba zakwestionowane przepisy uzależniają korzystanie z prawa wybierania do rad gmin przez obywateli polskich oraz obywateli innych państw członkowskich Unii Europejskiej od uzyskania wpisu do stałego rejestru wyborców najpóźniej na 12 miesięcy przed dniem wyborów. Zgodnie z art. 7 ordynacji samorządowej, prawo wybieralności przysługuje osobie, która ma prawo wybierania, a więc tym samym pozbawienie czynnego prawa wyborczego osoby niewpisanej do rejestru wyborców lub wpisanej do tego rejestru w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed dniem wyborów uniemożliwia jej również korzystanie z biernego prawa wyborczego. Wprowadzone rozwiązanie ma także przełożenie na wykonywanie czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach organu wykonawczego gminy, gdyż posiadanie prawa wybierania i prawa wybieralności (w przypadku prawa wybieralności jest to jeden z wymogów) w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta miasta) uzależnione jest od posiadania czynnego prawa wyborczego w wyborach do rad gmin.

Rozważając status obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi w kontekście konstytucyjnych i ustawowych regulacji wyborczych do organów samorządu terytorialnego, TK zauważył, iż konieczne jest uwzględnienie wiążących RP zobowiązań traktatowych, tj. art. 19 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.

Zgodnie z art. 19 ust. 1 TWE, obywatele Unii Europejskiej korzystają z prawa głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych w państwie członkowskim, na terytorium którego przebywają, a którego obywatelstwa nie posiadają, na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa. Zdaniem trybunału, wymóg równego (narodowego) traktowania obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi w zestawieniu z obywatelami polskimi oznacza konieczność uznania za niekonstytucyjny art. 6a ust. 1, który odpowiada treści art. 6 ust. 1 uznanemu za niekonstytucyjny w zakresie kolizji z art. 169 ust. 2 konstytucji. Podkreślenia wymaga, iż w przekonaniu trybunału, treść art. 6a ust. 1 stoi również w sprzeczności z art. 19 ust. 1 TWE, gdyż wprowadzenie formalnego kryterium wpisu na listę wyborców nie może być uznane za odpowiadające przepisowi dyrektywy wykonawczej, który pozwala na uzależnienie praw wyborczych obywatela UE w państwie członkowskim, którego nie jest obywatelem, od przebywania przez określony czas na terytorium tego państwa.

Przedstawiony przez Komisję Ustawodawczą projekt nowelizacji usuwa z systemu prawa niekonstytucyjne przepisy oraz przepisy, które w związku z uchyleniem tych pierwszych stają się bezprzedmiotowe. W opinii wnioskodawcy, wejście w życie projektowanej ustawy nie będzie miało wpływu na rynek pracy, na konkurencyjność wewnętrzną i zewnętrzną gospodarki, oraz nie powoduje bezpośrednich skutków społeczno-gospodarczych, a także skutków finansowych wobec budżetu państwa. Projekt dotyczy materii objętej zakresem prawa Unii Europejskiej i jest z nim zgodny.

Podczas posiedzenia wyjaśnień udzielał ekspert z Działu Prawnego Państwowej Komisji Wyborczej Krzysztof Lorenz.

W dyskusji senator Ryszard Ciecierski interesował się kwestiami, które wykraczały poza kompetencje udzielającego wyjaśnień przedstawiciela PKW. W związku z tym połączone komisje postanowiły zwrócić się do kompetentnego w tej sprawie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji o udzielenie pisemnej informacji o tym, w jaki sposób respektowana jest zasada wzajemności w państwach UE w stosunku do obywateli polskich w kontekście ich udziału w głosowaniu i kandydowaniu w wyborach lokalnych oraz na temat możliwości domagania się stosowania art. 19 TWE w stosunku do obywateli polskich na terytorium innych państw UE.

Decyzję w sprawie rozpatrywanego projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw odłożono do kolejnego posiedzenia połączonych komisji, które odbędzie się 6 czerwca br.