Na swym posiedzeniu Komisja Rodziny i Polityki Społecznej rozpatrywała dwie nowelizacje ustawy o pomocy społecznej. W dyskusji senatorowie zgłaszali uwagi na temat niewłaściwego, ich zdaniem, sposobu procedowania proponowanych przez rząd zmian w dwóch odrębnych aktach prawnych.

W imieniu rządu przyjęcie obu nowelizacji rekomendował komisji podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Bogdan Socha. Wyjaśnień udzielała także wicedyrektor Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej Krystyna Wyrwicka.

Ustawa o zmianie ustawy o pomocy społecznej (zawarta w druku senackim nr 341) obejmowała zmiany mające na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej (dyrektywa Rady 2004/81/WE z kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego obywatelom państw trzecich, którzy są ofiarami handlu ludźmi lub wcześniej byli przedmiotem działań ułatwiających nielegalną imigrację, którzy współpracują z właściwymi organami). W nowelizacji znalazły się także zmiany o charakterze porządkującym i doprecyzowującym przepisy ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej wynikające z doświadczeń uzyskanych w praktyce stosowania jej uregulowań.

Zgodnie z nowelizacją uprawnionymi do świadczeń z pomocy społecznej stają się cudzoziemcy, co do których zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że są ofiarami handlu ludźmi.

Niektóre spośród zmian służących porządkowaniu przepisów ustawy o pomocy społecznej i wykorzystujących doświadczenia praktyki jej stosowania mają charakter systemowy, jak w szczególności dotyczące placówek opiekuńczo-wychowawczych. Nowelizacja wyodrębnia w ich ramach całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze, wprowadza obowiązek wydawania zezwoleń na ich prowadzenie, określa podmioty uprawnione do prowadzenia tych placówek, uściśla zasady ustalania odpłatności za pobyt w placówce, modyfikując przy tym pojęcie średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej lub całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej oraz regulując kwestię podmiotu (powiatu) właściwego do ponoszenia wydatków na utrzymanie dziecka umieszczonego w całodobowej placówce w sytuacjach wymagających nagłego zapewnienia mu opieki, z jednoczesnym uwzględnieniem sytuacji, gdy niemożliwe jest ustalenie miejsca zamieszkania dziecka przed umieszczeniem w placówce. Ustawa wprowadza także obowiązek rejestracji placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz nakazuje coroczne ogłaszanie tych rejestrów przez wojewodę.

W rozpatrywanej nowelizacji rozszerzono zadania wojewody w zakresie kontroli nad usługami domów pomocy społecznej prowadzonych przez podmioty niepubliczne nie na zlecenie organu jednostki samorządu terytorialnego. Doprecyzowano także zasady dotyczące ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej, jednocześnie rozszerzając krąg osób mogących wnosić tę opłatę. Uporządkowano terminologię ustawy nowelizowanej, wprowadzając spójność terminologiczną między zawartymi tam definicjami. Przedłużono też, w praktyce niemożliwy do skorzystania z uprawnienia, termin (z 14 do 60 dni) dla uchodźcy na złożenie wniosku o przyznanie pomocy integracyjnej.

W dyskusji nad sejmową nowelizacją, w której postulowano wprowadzenie zmian do rozpatrywanej regulacji, udział wzięli także posłanka Magdalena Kochan z sejmowej Komisji Polityki Społecznej, Beata Sukowska-Domino, Maria Wąszewska-Berlińska i Robert Niewiarowski z Mazowieckiej Fundacji Rodzin Zastępczych, Maria Bramska z Fundacji Rodzin Adopocyjnych, dyrektor Krajowego Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego Barbara Passini oraz przedstawiciele związków zawodowych i Sekretariatu Episkopatu Polski. Uwagi do ustawy zgłosiło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu.

W  dyskusji m.in. zwracano uwagę na konieczność sprostania określonym standardom placówek i utrzymania ich poziomu, a jednocześnie na potrzebę prowadzenia zakładów dla dzieci, w szczególności dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, których rodzice nie są w stanie ponosić jakichkolwiek opłat. Dotyczy to prowadzenia takich zakładów przez organizacje pozarządowe, Kościół katolicki i grupy wyznaniowe.

W głosowaniu Komisja Rodziny i Polityki Społecznej postanowiła zaproponować Senatowi wprowadzenie 2 poprawek do sejmowej nowelizacji ustawy o pomocy społecznej. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senator Ewę Tomaszewską. Do stanowiska komisji zgłoszono wniosek mniejszości, którego sprawozdawca będzie senator Mieczysław Augustyn.

Poparte przez komisję poprawki były zbieżne z propozycjami senackiego biura legislacyjnego. Zostały one także zaakceptowane przez rząd. Pierwsza ze zmian dotyczyła definicji pierwszej formy opieki zastępczej nad dzieckiem, druga poprawia zapis zapewniający spójność prawa w sytuacji, której dotyczą zarówno ustawa o pomocy społecznej, jak i ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami - w zakresie możliwości standaryzacji domów zlokalizowanych w obiektach zabytkowych.

Wniosek mniejszości zmierzał do wyłączenia placówek typu rodzinnego z trybu wydawania i cofania zezwoleń warunkowych na prowadzenie całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Komisja Rodziny i Polityki Społecznej rozpatrzyła także ustawę o zmianie ustawy o pomocy społecznej (druk senacki nr 344).

Nowelizacja, uchwalona z przedłożenia rządowego, stanowi uściślenie w zakresie odpłatności pobytu w ośrodkach interwencji kryzysowej (nowelizacja przesądza o nieodpłatności). Jednocześnie doprecyzowano, że ustalanie przez radę gminy (lub powiatu) odpłatności za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych następuje jedynie w zakresie zadań własnych.

Ponadto uściślono obliczanie dochodu przy jego zmianie, która nie wpływa na wysokość świadczenia pieniężnego (odpowiednio - w zakresie wpływu zmiany dochodu w okresie ponoszenia odpłatności za świadczenie niepieniężne). Doprecyzowano krąg podmiotów, w stosunku do których jest sprawowany nadzór starosty - zmiana polega na uzupełnieniu art. 112 ust. 8 ustawy nowelizowanej o ośrodki interwencji kryzysowej, będące jednostkami organizacyjnym powiatu.

Jak stwierdziło senackie biuro legislacyjne, rozpatrywana ustawa nie budzi zastrzeżeń legislacyjnych.

W głosowaniu senatorowie postanowili zarekomendować Izbie przyjęcie bez poprawek nowelizacji ustawy o pomocy społecznej. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora Mieczysława Augustyna.

Na zakończenie posiedzenia Komisji Rodziny i Polityki Społecznej, w sprawach różnych, senatorowie postulowali wprowadzenie do porządku obrad 28. posiedzenia Senatu punktu dotyczącego informacji rządu o Narodowym Programie Ochrony Zdrowia Psychicznego. Postulowano także, by na 29. posiedzeniu rząd przedstawił informację na temat zmian w systemie pomocy osobom niepełnosprawnym.