Na swym posiedzeniu senatorowie z Komisji Rodziny i Polityki Społecznej rozważali podjęcie inicjatywy ustawodawczej, dotyczącej zmiany ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Projekt ewentualnej nowelizacji zgłosił i przedstawił jego główne założenia senator Stanisław Kogut. W obecnie obowiązującym stanie prawnym do zadań samorządu województwa należy dofinansowanie kosztów tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej, a do zadań samorządu powiatu warsztatów terapii zajęciowej. Koszty utworzenia i działalności tych form rehabilitacji osób niepełnosprawnych finansowane są m.in. ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Przedstawiony projekt nowelizacji przewiduje, że fundusz finansowałby wszystkie koszty związane z utworzeniem i działalnością tych form rehabilitacji. Takie rozwiązanie, zdaniem wnioskodawcy, ma skutecznie wpływać na dostęp do nich wszystkich osób niepełnosprawnych spełniających odpowiednie kryteria, w tym również przez mieszkańców domów pomocy społecznej.

Obecny na posiedzeniu pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych Paweł Wypych negatywnie ocenił przedłożony komisji projekt ustawy. Stwierdził, że postulat zwolnienia samorządu z odpowiedzialności za finansowanie warsztatów terapii zajęciowej w świetle zadań samorządu w zakresie polityki zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu nie może liczyć na poparcie rządu. Zwolnienie samorządu powiatowego z finansowania warsztatów terapii zajęciowej, które są formą wspierania osób niepełnosprawnych na rynku pracy, byłoby nieuzasadnionym zwolnieniem samorządu z jednego z ważnych jego zadań wobec osób niepełnosprawnych.

Pełnomocnik rządu podkreślił, że dotychczasowa formuła funkcjonowania ustawy się wyczerpała. Niektóre formy wspierania osób niepełnosprawnych wpływają niekorzystnie na ich sytuację społeczna i zawodową, co wymaga istotnych zmian.

Podobne stanowisko przedstawił prezes Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Roman Sroczyński. Jego zdaniem, działanie funduszu i różnych form wspierania osób niepełnosprawnych wymaga poważnych zmian zarówno organizacyjnych, jak i ustawodawczych. Opinie wyrażane przez środowiska osób niepełnosprawnych, organizacje pozarządowe, pracodawców czy związki zawodowe wskazują także na konieczność wprowadzenia istotnych zmian.

Rząd, podkreślił wiceminister P. Wypych, dostrzega potrzebę nowelizacji ustawy w węższym, ale niezbędnym zakresie w połowie br. oraz przygotowania zupełnie nowej ustawy, która miałaby charakter "nowego prawa na rzecz osób niepełnosprawnych" i weszłaby w życie w 2007 r.

Wiceminister przedstawił harmonogram prac nad przygotowaniem nowej ustawy. Plan przewiduje szerokie konsultacje społeczne ze wszystkimi partnerami społecznymi do końca czerwca br. Wstępny projekt ustawy z uwzględnieniem nowych wytycznych Unii Europejskiej w zakresie pomocy publicznej dla osób niepełnosprawnych byłby gotowy w trzecim kwartale br. Następnie, w czwartym kwartale br., zostałby przygotowany i przesłany do parlamentu ostateczny projekt ustawy. Uchwalenie ustawy przez parlament mogłoby nastąpić na przełomie pierwszego i drugiego kwartału 2007 r.

Senator S. Kogut stwierdził, że niedopuszczalne jest, aby redukowano w planach budżetu państwa na br. o połowę wydatki na rehabilitacje społeczną i zawodową w porównaniu z rokiem 2005.

Podkreślił również, że samorząd powiatowy powinien przejąć odpowiedzialność za działalność zakładów aktywności zawodowej. Zwrócił także uwagę na to, iż nie powstają, choć ustawa to przewiduje, specjalistyczne ośrodki szkoleniowo-rehabilitacyjne.

Senator Mieczysław Augustyn podkreślił potrzebę zaproszenia przez biuro pełnomocnika członków Komisji Rodziny i Polityki Społecznej na spotkania związane z przygotowaniem nowelizacji ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej. Dodał, że poza przygotowaniem całościowej nowelizacji, potrzebna jest mała nowelizacja, która umożliwi osobom o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a zarazem długotrwale bezrobotnym w rozumieniu przepisów ustawy o zatrudnieniu, uczestnictwo w Zakładach Aktywizacji Zawodowej. Senator przedstawił projekt takiej zmiany.

Zdaniem senator Ewy Tomaszewskiej, należy uruchomić stałe programy wspierające szkolenie i pracę osób niepełnosprawnych w Internecie, nakierowane na rozwijanie zdolności zawodowych wymaganych na otwartym rynku pracy, dla których niepełnosprawność nie jest przeszkodą w osiąganiu wydajności i jakości pracy (program "Telepraca"). Senator zgłosiła także wniosek o przywrócenie w ustawie o rehabilitacji (w ramach dużej nowelizacji planowanej przez rząd) zapisu określającego relacje między środkami wydawanymi na rehabilitację zawodową a rehabilitację socjalną zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy. Oznaczałoby to przeznaczenie ze środków PFRON co najmniej 65% jego przychodów na dany rok na zatrudnianie i rehabilitację zawodową osób niepełnosprawnych.

Przewodniczący Komisji Rodziny i Polityki Społecznej senator Antoni Szymański zwrócił uwagę na konieczność przyspieszenia prac nad nowelizacją ustawy. Okres (1 rok) przygotowania nowej ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej, wynikający z harmonogramu prac, który przedstawił wiceminister P. Wypych, jest zbyt długi. Zaproponowany czas powinien być skrócony, w taki sposób aby projekt ustawy powstał w czasie nie przekraczającym 6 miesięcy a uchwalenie ustawy było możliwe jeszcze w br.

Pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych P. Wypych poinformował, iż w biurze pełnomocnika trwają prace nad małą, ale niezbędną nowelizacją ustawy o rehabilitacji, tak aby została uchwalona przez parlament w czerwcu br. Wiceminister zgodził się z opinią, iż propozycje zmian przedstawione przez senatora M. Augustyna powinny być włączone do tej nowelizacji.

Komisja postanowiła zwrócić się do ministra pracy i polityki społecznej oraz pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych z prośbą o:

• przedstawienie do 15 lutego br. tez będących podstawą projektowanych i planowanych zmian ustawodawczych w zakresie ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych;
• przedstawienie skróconego harmonogramu prac nad przygotowaniem nowej ustawy o rehabilitacji społecznej i zawodowej;
• skrócenie procesu konsultacyjnego w taki sposób, aby prace nad przygotowaniem projektu nowej ustawy zakończyć z dniem 30 czerwca br.;
• włączenie wniosku senatora M. Augustyna, przedstawionego na posiedzeniu komisji, do zakresu przygotowywanej przez Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych małej nowelizacji ustawy;
• przywrócenie w ustawie o rehabilitacji, w ramach dużej nowelizacji, zapisu określającego relacje między środkami wydawanymi na rehabilitację zawodową a środkami na rehabilitację społeczną zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy. Oznaczałoby to przeznaczenie ze środków PFRON co najmniej 65% jego przychodów na dany rok na zatrudnianie i rehabilitację zawodową osób niepełnosprawnych (wniosek senator E. Tomaszewskiej).

Na zakończenie posiedzenia Komisji Rodziny i Polityki Społecznej senator E. Tomaszewska zwróciła uwagę na potrzebę przedyskutowania problemów związanych z funkcjonowaniem rzecznika praw dziecka. W opinii senator, pewne uregulowania prawne nie pozwalają rzecznikowi efektywnie i skutecznie podejmować pewnych działań. Jak stwierdziła, problemy te powinny stać się przedmiotem dyskusji komisji na jednym z najbliższych posiedzeń, także z udziałem rzecznika praw dziecka, który przedstawiłby informację o sposobie działania i efektach pracy tego urzędu.

Ponadto przewodniczący senator A. Szymański poinformował o najbliższym posiedzeniu komisji, które będzie poświęcone ustawie budżetowej na rok 2006.