Na swym posiedzeniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności rozpatrywała ustawę o udziale Rzeczypospolitej w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Systemie Informacji Wizowej.

W imieniu rządu stanowisko w sprawie ustawy przedstawił podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Grzegorz Bliźniuk. Jak stwierdził m.in., potrzeba uchwalenia tego aktu prawnego wynika z członkostwa Polski w Unii Europejskiej, a w szczególności w tzw. dorobku prawnym Schengen, którego urzeczywistnienie w pełnym zakresie jest uwarunkowane włączeniem do Systemu Informacyjnego Schengen.

Wiceminister podkreślił, że przyjmowanie wspólnych środków w zakresie przekraczania granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych stanowi podstawowy element wspólnej polityki zarządzania granicami zewnętrznymi Unii Europejskiej, mającej na celu zapewnienie właściwych standardów ich ochrony. Polska, będąca na etapie zaawansowanego procesu dostosowawczego do standardów prawa wspólnotowego w zakresie dorobku z Schengen, musi na bieżąco uwzględniać w działaniach prawnych oraz w praktyce funkcjonowania służb granicznych zmiany zachodzące w regulacjach wspólnotowych w obszarze ochrony granic i przepływu osób przez granicę.

Następnie uwagi szczegółowe oraz propozycje poprawek do ustawy uchwalonej przez Sejm przedstawiło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu. Do uwag ustosunkował się wicedyrektor Biura Prawnego w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Andrzej Rudlicki. Na temat ustawy wypowiadał się także generalny inspektor ochrony danych osobowych Michał Serzycki.

Ponieważ podczas dyskusji senatorowie nie zgłosili wniosków o charakterze legislacyjnym, przewodniczący obradom senator Zbigniew Romaszewski poddał pod głosowanie wniosek o przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek. Wniosek przyjęto jednogłośnie. Na sprawozdawcę stanowiska Komisji Praw Człowieka i Praworządności w sprawie ustawy o udziale Rzeczypospolitej w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Systemie Informacji Wizowej wyznaczono senatora Janusza Kubiaka.

W drugim punkcie porządku dziennego posiedzenia rozpatrzono ustawę o zmianie ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów.

Rozpoczynając rozpatrywanie tego punktu, przewodniczący poprosił przedstawiciela senackiego biura legislacyjnego o przedstawienie opinii na temat rozpatrywanej nowelizacji. W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja br. i uchyleniem szeregu przepisów ustawy zaszła konieczność dostosowania treści obowiązującego aktu do przedmiotowego orzeczenia. Trybunał, uchylając przepisy dotyczące treści załączników 1 i 2 odnoszących się do wzorów oświadczeń lustracyjnych i informacji o uprzednim złożeniu takich oświadczeń, w sposób znaczący uniemożliwił sprawne odbieranie oświadczeń od osób zobligowanych do tej czynności zgodnie z zapisami ustawy.

Dlatego przywrócenie poprawionego wzoru oświadczenia lustracyjnego uchylonego przez trybunał wydaje się sprawą pilną i niezbędną do prawidłowego przeprowadzenia wyborów do konstytucyjnych organów państwa.

Zawarte w opinii biura legislacyjnego propozycje wprowadzenia zmian o charakterze legislacyjnym uzyskały aprobatę senatorów i obecnych na posiedzeniu przedstawicieli Instytutu Pamięci Narodowej, m.in. dyrektora Biura Lustracyjnego Jacka Wygody.

W dyskusji senatorowie zwracali uwagę m.in. na potrzebę wprowadzenia poprawki dotyczącej sposobu odsyłania oświadczeń wcześniej złożonych do IPN.

W przyjętym stanowisku Komisja Praw Człowieka i Praworządności postanowiła zaproponować Senatowi wprowadzenie 4 poprawek do rozpatrywanej nowelizacji sejmowej.

Pierwsza z zaproponowanych zmian zmierza do tego, aby przepis określający dolną granicę okresu zakazu pełnienia funkcji publicznych nie dotyczył funkcji prezydenta RP, albowiem zgodnie z obowiązującym art. 21g prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające fakt złożenia przez osobę lustrowaną niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego powoduje pozbawienie tej osoby na 10 lat biernego prawa wyborczego na urząd prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

W kolejnej poprawce zaproponowano, aby podobnie jak w stosunku do sędziów - także w odniesieniu do prokuratorów, radców Prokuratorii Generalnej, adwokatów, radców prawnych, notariuszy i komorników obowiązywała zasada, iż za złożenie niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, karę skutkującą pozbawieniem pełnionej funkcji publicznej orzekał sąd dyscyplinarny.

Trzecia poprawka znosi obowiązek zwrotu oświadczeń lustracyjnym osobom, które złożyły oświadczenia według "starego" wzoru i po wyroku Trybunału Konstytucyjnego nadal podlegają lustracji.

Ostatnia ze zmian zawartych w stanowisku komisji zastępuje odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisu art. 57 ustawy lustracyjnej bezpośrednim wskazaniem, iż niezłożenie oświadczenia lustracyjnego w terminie przez osobę pełniącą w dniu wejścia w życie nowelizacji funkcję publiczną wymienioną w art. 4 pkt 3-12, 17 - w zakresie osób niewybieranych w wyborach powszechnych, 18, 19, 22, 24-46, 51 i 54 ustawy lustracyjnej, powoduje z mocy prawa pozbawienie tej osoby pełnionej funkcji publicznej z dniem, w którym upłynął termin złożenia oświadczenia.

Ustalono, że stanowisko Komisji Praw Człowieka i Praworządności w sprawie ustawy o zmianie ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów podczas posiedzenia plenarnego przedstawi senator Z. Romaszewski.

W trzecim punkcie porządku dziennego posiedzenia senatorowie przystąpili do rozpatrywania ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw.

W imieniu Ministerstwa Sprawiedliwości głos zabrał podsekretarz stanu Andrzej Duda, który szczegółowo omówił zakres proponowanej nowelizacji. Na temat ustawy wypowiadali się także Jarosław Karalus, prokurator w Departamencie Legislacyjno-Prawnym w Ministerstwie Sprawiedliwości, wiceprezes Krajowej Rady Notarialnej Jacek Gielec oraz członek tej rady Leszek Zabielski. Swoją opinię o ustawie przedstawiło też senackie biuro legislacyjne. Celem proponowanych zmian jest poszerzenie kompetencji referendarzy sądowych i notariuszy w zakresie postępowania spadkowego. Ustawa przyznaje notariuszom prawo wydawania aktów poświadczenia dziedziczenia (ustawowego i testamentowego), prawo do wykonywania czynności związanych z otwarciem i ogłoszeniem testamentu oraz sporządzaniem zaświadczeń o powołaniu wykonawcy testamentu.

Zgodnie z nowelizacją referendarze sądowi będą mogli dokonywać wszystkich czynności w postępowaniu spadkowym, z wyłączeniem prowadzenia rozprawy (i wydawania postanowień, które są wydawane po przeprowadzeniu rozprawy), zabezpieczenia spadku oraz przesłuchania świadków testamentu ustnego.

Wejście w życie tych przepisów powinno się przyczynić do znacznego odciążenia sądów powszechnych oraz do uproszczenia i przyspieszenia rozpatrywania spraw spadkowych.

Do osób zainteresowanych będzie należał wybór sposobu uzyskania praw do spadku - czy poprzez wystąpienie do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku czy poprzez wystąpienie do notariusza o wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia. Wystąpienie do notariusza nie wyłączy drogi sądowej. Jeżeli między spadkobiercami zaistnieje spór, akt poświadczenia dziedziczenia nie będzie sporządzony, a jedynym sposobem uzyskania praw do spadku będzie postępowanie przed sądem.

Procedura sporządzenia i wydania aktu poświadczenia dziedziczenia składać się będzie z trzech etapów: sporządzenia protokołu dziedziczenia, sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, zarejestrowania przygotowanego i podpisanego aktu poświadczenia dziedziczenia w rejestrze prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną.

Ponieważ ustawa nie budziła kontrowersji, a w trakcie dyskusji nie zgłoszono poprawek o charakterze legislacyjnym, przewodniczący obradom poddał pod głosowanie wniosek o przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek. Wniosek przyjęto jednogłośnie. Ustalono, że sprawozdanie komisji w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw przedstawi na posiedzeniu plenarnym senator Anna Kurska.

Następnie przystąpiono do omawiania ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw.

W imieniu resortu sprawiedliwości głos zabrał podsekretarz stanu A. Duda. Jak stwierdził, celem wprowadzenia ustawy jest zapobieżenie znacznej zwłoce w rozpoznawaniu spraw, w stosunku do których została dokonana zmiana właściwości rzeczowej sądów.

W zmienianej ustawie przewidziano, że sprawy, w których przed wejściem w życie ustawy rozpoczęto rozprawę główną, toczą się do końca postępowania w danej instancji według przepisów dotychczasowych, jednak w przewidzianych w przepisie wypadkach (zawieszenie postępowania, odroczenie rozprawy, ponowne rozpoznanie sprawy albo po zapadnięciu prawomocnego orzeczenia) postępowanie powinno toczyć się według nowych przepisów. Ze względu na zróżnicowane interpretacje tego przepisu zaistniała potrzeba jednoznacznego wskazania, które sądy będą właściwe rzeczowo do rozpoznania wszczętych spraw. W dodanym przepisie stanowi się zatem, że w wypadku zmiany właściwości rzeczowej sądu orzekał będzie sąd właściwy w dniu wniesienia aktu oskarżenia.

W dyskusji rozpatrywana ustawa nie wywołała kontrowersji, nie zgłoszono także poprawek o charakterze legislacyjnym, w związku z czym senator przewodniczący poddał pod głosowanie wniosek o przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek. Wniosek uzyskał jednomyślne poparcie senatorów. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wyznaczono senator A. Kurską.

Na zakończenie posiedzenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności rozpatrzono ustawę o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym.

Ustawę omówił i zarekomendował podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości A. Duda. Na temat ustawy wypowiadała się także dyrektor Biura Informacyjnego Krajowego Rejestru Karnego Grażyna Nowak-Szulejewska.

Rozpatrywana nowelizacja reguluje zasady usuwania ze zbiorów rejestru informacji o warunkowym umorzeniu postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe. Dotychczasowe uregulowanie nie precyzowało, kiedy ulegają usunięciu z rejestru dane osobowe osób, gdy postępowanie karne zostało wobec nich warunkowo umorzone i nie zostało podjęte.

Proponowana ustawa stanowi, że dane osobowe osób, w stosunku do których warunkowo umorzono postępowanie, będą usunięte z Rejestru po upływie okresu próby i sześciu kolejnych miesięcy, gdy zgodnie z art. 68 § 4 Kodeksu karnego przeciwko tym osobom postępowania nie można już podjąć.

Druga ze zmian stanowi, że w wypadku wydawania zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego upoważniona osoba sporządzająca i wydająca to zaświadczenie nie tylko wpisuje swoje imię i nazwisko, ale również składa swój podpis.

W głosowaniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności postanowiła zaproponować Senatowi przyjęcie bez poprawek ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora Kosmę Złotowskiego.