Na swym posiedzeniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności przystąpiła do rozpatrywania ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw.

Przyjęcie ustawy, uchwalonej przez Sejm na podstawie projektu rządowego, rekomendował senatorom zastępca prokuratora generalnego Przemysław Piątek, wyjaśnień udzielał także Marek Sadowski z Departamentu Legislacyjno-Prawnego w Ministerstwie Sprawiedliwości. Swoje opinie przedstawili przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa Stanisław Dąbrowski i I prezes Sądu Najwyższego Lech Gardocki. Senatorowie wysłuchali ponadto uwag Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu.

Zgodnie z uzasadnieniem, rozpatrywana ustawa ma umożliwić elastyczne kształtowanie struktury sądownictwa oraz dostosowanie działalności organów sądów i samorządu sędziowskiego do realizacji zadań wymiaru sprawiedliwości.

Nowelizacja przewiduje m.in. zmianę procedur powoływania prezesów sądów, opiniowania kandydatów na stanowiska sędziowskie, a także procedur powoływania i odwoływania dyrektorów i kierowników finansowych sądów. Ustawa zmienia również procedury uzyskania zezwolenia na pociągniecie sędziego do odpowiedzialności karnej. Skrócony został termin wydania zgody przez sąd dyscyplinarny - sąd ten w wypadku podejrzenia popełniania najcięższych przestępstw ma tylko 24 godziny na podjęcie stosownej decyzji. Zmieniły się także zasady delegowania sędziów oraz zasady wynagradzania - przyspieszono możliwość awansu finansowego. Ustawa umożliwia także tzw. awans poziomy - dla sędziów sądów rejonowych oraz okręgowych przewidziano wyższe stanowiska niewiążące się z pełnieniem dodatkowych funkcji. Z awansem tym, należnym za długoletnią nienaganną pracę wiązałyby się wyższe wynagrodzenia. Ponadto ustawa zmienia ustawę o prokuraturze, której rozwiązania stanowią symetryczne do tych zawartych w ustawie o ustroju sądów powszechnych. Ponadto dodano przepisy umożliwiające powołanie asystentów prokuratorów.

W trakcie dyskusji największe kontrowersje wywołał przepis, dotyczący nakazu rozpatrywania w 24 godziny przez sąd dyscyplinarny prokuratorskiego wniosku o zgodę na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej za poważne przestępstwa. Dotyczyłoby to sytuacji, gdy sędzia został zatrzymany, a za przestępstwo, o które jest podejrzewany, grozi kara pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat. Ponadto w postępowaniu sądu dyscyplinarnego miałby uczestniczyć wyłącznie prokurator i rzecznik dyscyplinarny z pominięciem sędziego, którego postępowanie dotyczy.

W opinii przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa S. Dąbrowskiego, zmiana prawa o ustroju sądów powszechnych daje za duże uprawnienia ministrowi sprawiedliwości. Według niego, nowe przepisy oznaczają, że minister sprawiedliwości będzie mógł m.in. zawieszać sędziego w czynnościach służbowych oraz swobodnie decydować o stanowiskach sędziowskich. Zdaniem przewodniczącego, nowe przepisy są zbyt radykalne. "Oznacza to, że konstytucyjna zasada niezawisłości oraz niezależności sądów od innych władz będzie miała odniesienie wyłącznie do Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i sądów administracyjnych. W odniesieniu do sądów powszechnych ta zasada będzie tylko ozdobnikiem" - powiedział sędzia S. Dąbrowski.

Zdaniem przedstawiciela resortu sprawiedliwości M. Sadowskiego, nowelizacja praw o ustroju sądów powszechnych wprowadza szereg zmian "idących w dobrym kierunku". Jak powiedział, oprócz normalnego, ustawa wprowadza szybki tryb w postępowaniu dyscyplinarnym wobec sędziów. Podkreślił, że dotyczy to najpoważniejszych przestępstw. "Ten tryb w miarę możliwości zawiera wszelkie gwarancje ochrony, ale wiąże się także z koniecznością dokonania zatrzymania osoby chronionej immunitetem" - powiedział M. Sadowski.

Jako "szalony i obraźliwy" określił pomysł ograniczenia do 24 godzin czasu dla sądu dyscyplinarnego na rozpatrzenie wniosku prokuratora pierwszy prezes Sądu Najwyższego L. Gardocki. Jego zdaniem, zmiana prawa o ustroju sądów powszechnych w proponowanym kształcie godzi w gwarancje niezawisłości sędziowskiej i prowadzi do sporu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Prezes L. Gardocki uznał, że 24-godzinny tryb rozpoznawania wniosku o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie jest sprzeczny z prawem do obrony. "Niezależnie od tego można wyrazić uzasadnioną wątpliwość, czy przedmiotowa regulacja nie stanowi szczególnego wyrazu braku zaufania do sędziów, którzy potraktowani zostali podobnie jak osoby, których sprawy rozpoznają sądy w trybie 24 godzin" - powiedział.

Obecnie sądy dyscyplinarne nie są związane żadnymi terminami przy rozpatrywaniu spraw o uchylenie sędziemu immunitetu lub wyrażenie zgody na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej.

W opinii zastępcy prokuratora generalnego P. Piątka, zaproponowane w nowelizacji zmiany zostały gruntownie przeanalizowane w resorcie sprawiedliwości i w czasie prac sejmowych i są zgodne z konstytucją.

W głosowaniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności postanowiła zaproponować Senatowi wprowadzenie 2 poprawek do ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Pierwsza z poprawek dotyczyła zmiany redakcyjnej art. 7, druga przesuwała z 1 stycznia 2008 r. na 1 lipca 2008 r. przepisy odnoszące się do wynagrodzeń. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora Janusza Kubiaka.

Podczas posiedzenia rozpatrywano także ustawę o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym.

Podczas prac nad tą nowelizacją resort sprawiedliwości reprezentowali zastępca prokuratora generalnego P. Piątek i dyrektor Biura Informacyjnego Krajowego Rejestru Karnego Grażyna Nowak-Szulejewska. Senatorowie zapoznali się także z propozycjami zmian przedstawionymi przez senackie biuro legislacyjne. W wyniku dyskusji uzyskały one poparcie resortu.

Celem ustawy jest uproszczenie i przyspieszenie wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej w zakresie wymiany informacji zawartych krajowych rejestrach karnych.

W głosowaniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności postanowiła zaproponować Senatowi przyjęcie nowelizacji ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym wraz z 5 poprawkami. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wyznaczono senatora Kosmę Złotowskiego.

Ponadto senatorowie zapoznali się z "Informacją Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego RP o działalności Sądu Najwyższego w roku 2006".

Informacje przedstawił I prezes SN L. Gardocki, który udzielał także wyjaśnień i odpowiadał na pytania senatorów.

Podczas posiedzenia Komisja Praw Człowieka i Praworządności wyraziła także opinię o kandydatach do Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Do zaopiniowania zgłoszono trzech kandydatów: Andrzeja Friszkego, Pawła Gacha, Teofila Wojciechowskiego.

W posiedzeniu wzięli udział A. Friszke i P. Gach. Trzeci z kandydatów - T. Wojciechowski nie był obecny, gdyż uznał, że komisja miała już możliwość zapoznania się z jego poglądami na temat funkcjonowania IPN .

Przewodniczący komisji senator Zbigniew Romaszewski po zapoznaniu się z dokumentami dołączonymi do wniosków odebrał ustne oświadczenie P. Gacha, że nie był współpracownikiem służb specjalnych PRL i następnie poprosił obu kandydatów o swobodną wypowiedź na temat ich wizji funkcjonowania IPN oraz tego, jak wyobrażają sobie swoją pracę w kolegium. Następnie senatorowie zadawali im pytania.

W tajnym głosowaniu wszyscy zgłoszeni kandydaci zostali pozytywnie zaopiniowani przez komisję. Postanowiono, że stanowisko komisji w tej sprawie przedstawi Izbie senator Z. Romaszewski.

Dr hab. T. Wojciechowski jest historykiem; autorem 14 opracowań i licznych artykułów naukowych, z m.in. z dziejów Kościoła. W latach 1999-2006 zasiadał już w Kolegium IPN, pełniąc funkcję wiceprzewodniczącego.

Prof. dr hab. A. Friszke, również historyk, jest autorem wielu prac na temat najnowszej historii Polski. Za swą pracę naukową otrzymał kilka nagród; w 2006 r. został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W latach 1999-2006 zasiadał w Kolegium IPN.

Prof. dr hab. P. Gach to, podobnie jak dwaj pozostali kandydaci, historyk, kierownik Katedry Historii Wychowania Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1997-2000 pełnił funkcję wiceprezesa Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, a w latach 1998-2002 - prezesa Oddziału Lubelskiego tego stowarzyszenia. Jest autorem ponad 200 publikacji naukowych i dziennikarskich.