Na swym posiedzeniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności przystąpiła do rozpatrywania ustawy o zmianie ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Rozpatrywaną ustawę Sejm uchwalił na podstawie projektu wniesionego przez prezydenta; do reprezentowania prezydenta w toku prac parlamentarnych został upoważniony szef Kancelarii Prezydenta RP Aleksander Szczygło.

W posiedzeniu, podczas którego senatorowie analizowali szczegółowo kolejne artykuły rozpatrywanej ustawy, udział wzięli m.in. minister A. Szczygło, a także inni przedstawiciele Kancelarii Prezydenta - dyrektor i wicedyrektor Biura Prawa i Ustroju Adrian Dworzyński i Andrzej Dorsz, doradca prezydenta Jan Olszewski, ekspert Agnieszka Żałobka. Komisja zapoznała się również z opiniami o ustawie przedstawionymi przez wiceministra sprawiedliwości Krzysztofa Józefowicza, zastępcę prokuratora generalnego Przemysława Piątka, prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Janusza Kurtykę, dyrektora generalnego IPN Bohdana Marciniaka, dyrektora Biura Prawnego IPN Krzysztofa Zająca, dyrektora naczelnego Archiwów Państwowych Sławomira Radonia, dyrektora generalnego Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych Andrzeja Biernata, kierownika Krajowego Biura Wyborczego Kazimierza Czaplickiego, szefa Służby Kontrwywiadu Wojskowego Antoniego Macierewicza.

Komisja Praw Człowieka i Praworządności dysponowała również opiniami prawnymi ekspertów: prof. Piotra Kruszyńskiego z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, który przedstawił opinię w przedmiocie prawnej dopuszczalności przepisu uprawniającego sąd lustracyjny do umorzenia postępowania w razie niemożliwości wydania orzeczenia o prawdziwości oświadczenia lustracyjnego, ze względu na brak dostatecznych dowodów, prof. Andrzeja Murzynowskiego z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, sędziego Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, i prof. Andrzeja Rzeplińskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, sekretarza Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, którzy przygotowali opinie prawne na temat możliwości ponownego wprowadzenia do nowelizowanej ustawy z 18 października 2006 r. przepisu uprawniającego sąd lustracyjny do umorzenia postępowania w razie niemożności wydania orzeczenia o prawdziwości oświadczenia lustracyjnego ze względu na brak dostatecznych dowodów.

Swoją opinię przedstawiło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu, które ze względu na przyjęty terminarz prac nad ustawą o zmianie ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu ograniczyło się do syntetycznego przedstawienia uwag konstytucyjnych, jakie wiążą się z tą ustawą, a także innych wątpliwości natury prawnej.

W dyskusji proponowano wprowadzenie poprawek do rozpatrywanej nowelizacji, w większości o charakterze redakcyjnym i uściślającym.

Jedna ze zgłoszonych poprawek zmierzała do tego, by osoba pełniąca różne funkcje publiczne - np. adwokat będący zarazem parlamentarzystą i publikujący w prasie - nie musiała każdorazowo składać nowego oświadczenia lustracyjnego. Senatorowie rozważali też, czy podlegająca lustracji współpraca z organami bezpieczeństwa państwa obejmuje także pracę w cenzurze lub urzędzie do spraw wyznań. Zastanawiano się także nad rozwiązaniem kwestii przygotowania sędziów sądów okręgowych, które mają przejąć kompetencje sądu lustracyjnego.

Rozpatrywana nowelizacja dotyczy uchwalonej w październiku 2006 r. ustawy zmieniającej zasady lustracji. Ma ona wejść w życie 1 marca br. Według październikowej regulacji, badane dziś przez rzecznika interesu publicznego i Sąd Lustracyjny oświadczenia osób publicznych miały zostać zastąpione zaświadczeniami IPN o zawartości archiwów tajnych służb PRL, które dana osoba mogłaby zaskarżać w procedurze cywilnej. Ustawa zakładała pełne ujawnienie zapisów tajnych służb PRL o ich osobowych źródłach informacji oraz rozszerzała dostęp do teczek.

Podpisując w listopadzie 2006 r. tę ustawę, prezydent Lech Kaczyński zapowiedział jej zmianę. Prezydencka nowelizacja przywraca oświadczenia lustracyjne, które badałby nowy pion lustracyjny IPN w procedurze karnej. Ich prawdziwość stwierdzałyby sądy okręgowe na wniosek Biura Lustracyjnego IPN. Nowela przywraca dziesięcioletni zakaz pełnienia funkcji publicznych dla "kłamców lustracyjnych".

Na zakończenie posiedzenia ustalono, że Komisja Praw Człowieka i Praworządności na kolejnym posiedzeniu 2 lutego br. będzie kontynuować prace nad ustawą o zmianie ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów i ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.