Odbyło się posiedzenie Komisji Praw Człowieka i Praworządności, podczas którego rozpatrywano ustawę o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary.

Senatorowie wysłuchali informacji o nowelizacji sejmowej, którą przedstawił dyrektor Departamentu Legislacyjno-Prawnego w Ministerstwie Sprawiedliwości Bogusław Słupik. Ustawę sejmową pozytywnie oceniło Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu, które stwierdziło, że nie budzi ona zastrzeżeń legislacyjnych.

Rozpatrywana ustawa przewiduje zaostrzenie kar za obrót narkotykami i uprawę roślin, z których się je wytwarza. Nowelizacja zaproponowana przez rząd ma na celu dostosowanie polskiego prawa do wymogów prawa unijnego. Jedną z głównych zmian jest dopisanie uprawy krzewów koki do upraw narkotyków, za które grozi kara grzywny i pozbawienia wolności do lat trzech. Do tej pory karana była jedynie nielegalna uprawa maku i konopi. W noweli zaostrzono też górną granicę kary za uprawę narkotyków z dwóch do trzech lat. Jeśli jednak uprawa narkotyków może dostarczyć znacznej ilości słomy makowej, liści koki, żywicy lub ziela konopi, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Prawo unijne przewiduje bowiem, że jeśli przestępstwo dotyczy dużej ilości narkotyków lub tych, które powodują duży uszczerbek dla zdrowia, to górna granica kary powinna być w przedziale od 5 do 10 lat. Nowelizacja przewiduje również zaostrzenie kar za podawanie środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu; za nakłanianie go do użycia tych środków bądź substancji oraz za podawanie ich w znacznych ilościach innej osobie. Według nowelizacji, grozi za to kara od 6 miesięcy do 8 lat; wcześniej za taki czyn groziła kara do 5 lat. Większa odpowiedzialność karna będzie grozić także za posiadanie znacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych. Grozić ma za to kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat; wcześniej za taki czyn groziła kara do 5 lat.

Nowelizacja zakłada ponadto karanie za wprowadzanie do obrotu tzw. prekursorów, czyli półproduktów służących do produkcji narkotyków. Grozić ma za to kara grzywny i pozbawienia wolności do lat 5. Do tej pory w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii mowa była m.in. o posiadaniu, nabywaniu i przewożeniu prekursorów. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, która weszła w życie w październiku, zakładała, że za posiadanie nawet małej ilości narkotyków można trafić do więzienia. Tym samym nie wprowadzono pomysłu byłego ministra zdrowia Marka Balickiego, by zastąpić karę pozbawienia wolności dla osób posiadających niewielką ilość narkotyków przymusowymi zajęciami edukacyjnymi.

W dyskusji rozpatrywana nowelizacja nie wywołała kontrowersji i w związku z tym poddano pod głosowanie wniosek o jej przyjęcie bez poprawek. Wniosek uzyskał poparcie komisji. Ustalono, że podczas posiedzenia plenarnego ustawę o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary zarekomenduje Izbie senator Aleksander Bentkowski.

Następnie senatorowie przystąpili do rozpatrywania ustawy o zmianie ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Na temat zapisów zawartych w ustawie wypowiadali się dyrektor i wicedyrektor Departamentu Legislacyjno-Prawnego w Ministerstwie Sprawiedliwości B. Słupik i Jan Bołonkowski, a także dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego w tym resorcie Jan Ciszewski. Pozytywną opinię przedstawiło senackie biuro legislacyjne.

Rozpatrywana nowelizacja, oparta na projekcie rządowym, stanowi implementację art. 3 ust. 2 lit. a dyrektywy Rady 2003/8/WE z 27 stycznia 2003 r., mającej na celu usprawnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sporach transgranicznych poprzez ustanowienie wspólnych zasad odnoszących się do pomocy prawnej w sporach o tym charakterze. Zgodnie z tym przepisem pomoc prawna powinna obejmować także doradztwo przedprocesowe w celu rozstrzygnięcia sporu przed wniesieniem sprawy do sądu.

Nowelizowana ustawa w obowiązującym brzmieniu reguluje prawo pomocy przyznawane osobom fizycznym zamieszkałym w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej w postępowaniu w sprawach cywilnych, które ma być wszczęte lub jest prowadzone w Polsce, a także prawo pomocy przyznawane osobom fizycznym zamieszkałym w Polsce na potrzeby postępowania w sprawach cywilnych, które ma być wszczęte lub jest prowadzone w innym państwie członkowskim. Nowelizacja rozszerza to prawo pomocy o stadium przedprocesowe, co oznacza, że osoba zamieszkała w innym państwie członkowskim będzie mogła ubiegać się o przyznanie takiego prawa w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem postępowania w sprawie cywilnej, w której jurysdykcja przysługuje sądom polskim, a osoba zamieszkała w Polsce w takim samym celu może ubiegać się o prawo pomocy przed wszczęciem postępowania w sprawie cywilnej, w której jurysdykcja przysługuje sądom innego państwa członkowskiego.

Prawo pomocy w wypadku osób mających zamiar ugodowego załatwienia sporu, w którym jurysdykcja przysługuje sądom polskim, będzie polegać w zasadzie na ustanowieniu adwokata lub radcy prawnego. Wnioskodawca zostaje zobowiązany do szczegółowego przedstawienia okoliczności faktycznych sprawy. Brak takiego wyjaśnienia skutkować będzie wezwaniem do usunięcia braków wniosku. Osoby zamieszkałe w Polsce, chcące ugodowo, przed wszczęciem postępowania, załatwić spór, w którym jurysdykcja przysługuje sądom innego państwa członkowskiego, będą mogły już na tym etapie skorzystać z prawa pomocy polegającego na zwolnieniu od wydatków na tłumaczenie wniosku o przyznanie prawa pomocy w innym państwie członkowskim i dokumentów uzasadniających ten wniosek oraz ustanowieniu adwokata lub radcy prawnego, który będzie świadczył wnioskodawcy pomoc prawną do dnia, w którym zostanie poinformowany przez sąd o otrzymaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy w innym państwie członkowskim przez właściwy organ tego państwa.

Nowelizacja wprowadza też dodatkowy wymóg dotyczący wniosku o przyznanie prawa pomocy - musi być do niego dołączone oświadczenie wnioskodawcy wskazujące, czy zostało mu wcześniej przyznane prawo pomocy w celu ugodowego załatwienia sporu w tej sprawie, a jeżeli tak było, a nie doszło do zawarcia ugody, to jaka była tego przyczyna. Sąd może odmówić przyznania prawa pomocy, jeżeli zostało ono uprzednio w danej sprawie przyznane w celu ugodowego załatwienia sporu przed wszczęciem postępowania, a do ugody nie doszło.

W głosowaniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności opowiedziała się za przyjęciem bez poprawek ustawy o zmianie ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wyznaczono senatora Janusza Kubiaka.

W trzecim punkcie porządku dziennego posiedzenia rozpatrywano ustawę o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Hongkongu Specjalnego Regionu Administracyjnego Chińskiej Republiki Ludowej o wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych, podpisanej w Hongkongu dnia 26 kwietnia 2005 r.

Rozwiązania przyjęte w przedmiotowej umowie omówili dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego w Ministerstwie Sprawiedliwości J. Ciszewski, któremu towarzyszyły prokurator Agnieszka Stawiarz i Elżbieta Sidwa, oraz wicedyrektor Departamentu Prawno-Traktatowego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Janusz Łącki. Pozytywną opinię przedstawiło biuro legislacyjne.

W głosowaniu komisja opowiedziała się za przyjęciem bez poprawek rozpatrywanej ustawy ratyfikacyjnej. Ustalono, że podczas posiedzenia plenarnego Izby stanowisko zaakceptowane przez komisję przekaże senator Kosma Złotowski.

Ponadto Komisja Praw Człowieka i Praworządności rozpatrywała ustawę o ratyfikacji Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 31 października 2003 r.

Na temat zapisów zawartych w przedmiotowej konwencji wypowiadali się przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i Ministerstwa Spraw Zagranicznych referujący ustalenia przyjęte w poprzednio omawianej umowie z Hongkongiem. Do ustawy ratyfikacyjnej żadnych zastrzeżeń nie zgłosiło senackie biuro legislacyjne.

W głosowaniu senatorowie postanowili zarekomendować Izbie przyjęcie bez poprawek rozpatrywanej ustawy ratyfikacyjnej. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w tej sprawie wybrano senatora K. Złotowskiego.

Na zakończenie posiedzenia rozpatrzono ustawę o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W tym punkcie wysłuchano informacji przedstawionej przez wicedyrektora Departamentu Legislacyjno-Prawnego w Ministerstwie Sprawiedliwości J. Bołonkowskiego. Żadnych uwag nie zgłosiło senackie biuro legislacyjne.

Rozpatrywana nowelizacja zmierza do rozszerzenia zakresu zwolnień od kosztów sądowych. Rozszerzenie dotyczy objęcia zwolnieniem z obowiązku uiszczania kosztów powiatowych (miejskich) rzeczników konsumentów w sprawach dotyczących ochrony indywidualnych interesów konsumenta oraz zwolnienia strony dochodzącej naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego.

W dotychczasowym stanie prawnym powiatowy rzecznik konsumentów w sprawach indywidualnych był zwolniony, ale jedynie w zakresie przyznanego konsumentowi przez sąd zwolnienia od kosztów (oprócz tego rzecznicy konsumentów są zwolnieni w sprawach dotyczących zbiorowych interesów konsumentów).

W zakresie drugiego zwolnienia ustawa nowelizująca przywraca stan sprzed wejścia w życie nowej ustawy o kosztach sądowych. Zgodnie z uchylonym ust. 3 w art. 97 ustawy z 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze, w sprawach o naprawienie szkód górniczych powód nie miał obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Postępowanie toczyło się na koszt przedsiębiorcy, chyba że roszczenie okazało się oczywiście bezzasadne. Rozpatrywana nowelizacja wprowadza pełne zwolnienie strony dochodzącej naprawienia szkód górniczych spowodowanych ruchem zakładu górniczego.

Ponadto ustawa zawiera przepis przejściowy, zgodnie z którym w sprawach wszczętych i niezakończonych, sąd ma obowiązek z urzędu zwrócić powiatowemu rzecznikowi konsumentów lub stronie dochodzącej naprawienia szkód spowodowanych ruchem zakładu górniczego uiszczone przez nich koszty sądowe.

Po krótkiej dyskusji w głosowaniu Komisja Praw Człowieka i Praworządności postanowiła zarekomendować Senatowi przyjęcie bez poprawek ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Jak ustalono, stanowisko komisji podczas posiedzenia plenarnego przedstawi senator J. Kubiak.