Podczas posiedzenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności przystąpiono do rozpatrzenia "Informacji Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu o działalności Instytutu Pamięci Narodowej w okresie od dnia 1 lipca 2004 r. do dnia 31 grudnia 2005 r." .

Otwierając obrady, przewodniczący komisji senator Zbigniew Romaszewski zaproponował, aby na tym posiedzeniu wstępnie rozpatrzyć przedłożoną przez prezesa IPN informację, a szerszą debatę na temat zadań instytutu przełożyć na kolejne posiedzenie, zaplanowane na 20 kwietnia br.

Następnie prezes IPN Janusz Kurtyka krótko omówił przedłożone przez instytut materiały. Prezes zwrócił uwagę na zbieżność okresu sprawozdawczego z zakończeniem kadencji poprzedniego prezesa IPN prof. Leona Kieresa. Przypomniał również, że w ciągu ostatnich lat budżet instytutu był systematycznie zaniżany, co powodowało niedoinwestowanie i obecnie należy nadrobić zaległości infrastrukturalne, a także kadrowe. Konieczność powołania oddziału IPN w Szczecinie - bez odpowiedniego zwiększenia budżetu w 2004 r. - wymusiła znaczne zmniejszenie środków przeznaczonych na potrzeby innych oddziałów i delegatur. Ta sytuacja spowodowała obecnie zintensyfikowanie działań dla dokończenia inwestycji w oddziale w Szczecinie, a także w delegaturach w Kielcach, Bydgoszczy, Gorzowie, Opolu i Koszalinie. W omawianym okresie sprawozdawczym IPN zbliżył się do zakończenia przejmowania materiałów archiwalnych. Przejęto ponad 85 kilometrów bieżących materiałów, w tym materiały paszportowe, dokumenty służb specjalnych, materiały wojskowe, sądowe, prokuratorskie, a także dokumenty dawnej Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Prezes J. Kurtyka podkreślił bardzo dobrą współpracę z Agencją Wywiadu oraz Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego przy przejmowaniu dokumentów, ale poinformował o trudnościach w przekazywaniu materiałów przez Wojskowe Służby Informacyjne.

W swoim wystąpieniu prezes J. Kurtyka podał także:

• dane statystyczne dotyczące liczby nadanych statusów osobom pokrzywdzonym, rozpatrzonych not osób indywidualnych i innych podejmowanych działań,
• informacje o wynikach kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli w centrali IPN oraz w 11 oddziałach,
• informacje o działalności pionu edukacji publicznej, narastającej dynamiki wystawienniczej (otwierane nowe wystawy w głównych ośrodkach IPN następnie krążą po kraju i są otwierane w miastach powiatowych, w szkołach) oraz publikacyjnej.

Działalność pionu śledczego omówił dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, wiceprezes IPN prof. Witold Kulesza. W swoim wystąpieniu zwrócił on uwagę, że spośród 105 aktów oskarżenia przeciwko 124 oskarżonym, które wnieśli prokuratorzy IPN, znaczna liczba została umorzona. Nie umniejsza to wagi drobiazgowych ustaleń, dotyczących wszystkich okoliczności popełnionych zbrodni nazistowskich lub komunistycznych. W wielu wypadkach w ten sposób zgromadzono niezwykle ważne dokumenty procesowe stanowiące materiał dowodowy, który jest istotnym źródłem poznania prawdy historycznej. Na przykład w śledztwie dotyczącym wysiedleń dwudziestu tysięcy Polaków z Żywiecczyzny odebrano relacje od sześciuset trzydziestu pięciu żyjących jeszcze pokrzywdzonych. Ponadto prof. W. Kulesza przedstawił uzasadnienie postawienia zarzutów członkom Rady Państwa oraz członkom Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego w śledztwach dotyczących wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.

Podczas swego posiedzenia Komisja Praw Człowieka i Praworządności rozpatrzyła następnie ustawę o zmianie ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego.

Rozpatrywaną nowelizację omówił wiceminister sprawiedliwości Andrzej Grzelak. Wskazał on na potrzebę przedłużenia czasu umożliwiającego złożenie wniosku o wpis tłumaczom, którzy uzyskali uprawnienia na mocy poprzednio obowiązujących przepisów. W dyskusji głos zabrała także prezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich Urszula Dzierżawska-Bukowska.

Ponadto senatorowie zapoznali się z opinią Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, w której zwrócono uwagę na niepoprawne z punktu widzenia zasad techniki legislacyjnej sformułowania przepisów.

W dyskusji senatorowie wskazywali na zbyt krótkie przedłużenie czasu na składanie wniosków, podkreślano też, że przepisy będą budziły wątpliwości interpretacyjne. Senator Z. Romaszewski zwrócił uwagę na lukę legislacyjną w ustawie nowelizowanej, nie usuniętą przez rozpatrywaną nowelizację. W przepisach przejściowych nie uwzględniono bowiem sytuacji osób, które spełniły wymogi stawiane przez poprzednio obowiązujące przepisy, ale - nie z własnej winy - nie zdążyły złożyć przysięgi.

Po krótkiej dyskusji postanowiono upoważnić biuro legislacyjne do sformułowania, we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości, poprawki włączającej osoby, którym pozostało tylko złożenie ślubowania, do grupy osób, o których mowa w art. 1 dotyczącym art. 33 ust. 1.

Ostatecznie Komisja Praw Człowieka i Praworządności postanowiła zarekomendować Senatowi przyjęcie ustawy o zmianie ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego wraz z 1 poprawką. Ustalono, że sprawozdanie komisji w tej sprawie przedstawi senator Z. Romaszewski.

W trzecim punkcie porządku dziennego przystąpiono do rozpatrzenia ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego.

Założenia przyjętej przez Sejm nowelizacji przedstawił wiceminister sprawiedliwości A. Grzelak, który wskazał, iż rozpatrywana ustawa jest rezultatem wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uznającego art. 632 pkt1 kpk za niezgodny z konstytucją w zakresie, w jakim w sprawach z oskarżenia prywatnego - w razie umorzenia postępowania karnego z powodu przedawnienia karalności - koszty procesu obligatoryjnie ponosi oskarżyciel prywatny. Ponadto senatorowie dysponowali opinią senackiego biura legislacyjnego.

W dyskusji senator Aleksander Bentkowski uznał, że rozpatrywany przepis może być nadużywany i rozciągany również na oskarżycieli publicznych. Sąd, umarzając postępowanie, mógłby obciążyć oskarżonego kosztami np. obrońcy z urzędu, opinii biegłych itp. Aby usunąć to zagrożenie, senator A. Bentkowski zgłosił wniosek o wprowadzenie poprawki: <<w art. 1, w art. 632a po wyrazie "wypadkach" dodaje się wyrazy ", w sprawach z oskarżenia prywatnego" oraz skreśla się wyrazy ", a w sprawach z oskarżenia prywatnego oskarżony". W głosowaniu zgłoszona poprawka uzyskała poparcie komisji.

Następnie jednogłośnie przyjęto wniosek o przyjęcie rozpatrywanej ustawy wraz z zaakceptowaną zmianą. Na sprawozdawcę stanowiska komisji w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego wybrano senatora A. Bentkowskiego.