Podczas posiedzenia Komisji Praw Człowieka i Praworządności rozpatrywano wstępnie projekt ustawy budżetowej na rok 2006 w częściach właściwych przedmiotowemu zakresowi działania komisji:

• część 01 - Kancelaria Prezydenta - rozdział 75104 - Krajowa Rada Sądownictwa,
• część 15 - Sądy Powszechne
• część 37 - Sprawiedliwość,
• część 05 - Naczelny Sąd Administracyjny,
• część 10 - Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,
• część 06 - Trybunał Konstytucyjny,
• część 08 - Rzecznik Praw Obywatelskich,
• część 04 - Sąd Najwyższy,
• część 04 - Sąd Najwyższy - rozdział 75105 - Rzecznik Interesu Publicznego,
• część 13 - Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Otwierając obrady, przewodniczący komisji senator Zbigniew Romaszewski stwierdził, że komisja wstępnie rozpatruje projekt ustawy budżetowej, aby mieć możliwość dokładnej analizy planów dochodów i wydatków. Na rzetelne rozpatrzenie w komisji budżetów poszczególnych jednostek, po uchwaleniu ustawy budżetowej przez Sejm, nie ma czasu, gdyż stanowisko Senatu musi być uchwalone w ciągu 20 dni.

Projekt budżetu Krajowej Rady Sądownictwa omówiła dyrektor Biura Finansowego w Kancelarii Prezydenta RP Ewa Wiśniewska, która wskazała m.in., że budżet na rok 2006 - w związku z zakończeniem inwestycji - jest niższy niż budżet roku 2005.

Senator Krzysztof Piesiewicz, który był koreferentem tej części, stwierdził, że zaplanowane środki wystarczają na wykonanie zadań statutowych i nie zgłosił uwag do rozpatrywanej części budżetu.

Projekt budżetu w cz. 15 - Sądy Powszechne i w cz. 37 - Sprawiedliwość omówił wiceminister sprawiedliwości Andrzej Grzelak, a koreferentem był senator Aleksander Bentkowski.

Wiceminister A. Grzelak zwrócił uwagę, że w projekcie budżetu nie przewidziano środków na reformę wymiaru sprawiedliwości, dopiero w autopoprawce rządu dodano na ten cel 70 mln zł, co spowodowało zwiększenie środków przeznaczonych na wydatki w części 15 o ponad 8%, a w części 37 o ponad 9%. Reforma wymiaru sprawiedliwości ma na celu przyspieszenie orzekania. Temu mają służyć dodatkowe nakłady na wymiar sprawiedliwości, a także zmiany regulacji prawnych. Wiceminister sprawiedliwości zapowiedział m.in. wniesienie projektów nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, kodeksu karnego, kodeksu postępowania karnego oraz kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. Wiceminister A. Grzelak przypomniał, że jest już poselski projekt ustawy wprowadzający elektroniczny dozór skazanych, a obecnie przygotowywany jest projekt rządowy, który umożliwiałby zamianę - za zgodą skazanego - kary 6 miesięcy pozbawienia wolności lub 1 roku na dozór elektroniczny. Ponadto trwają prace nad pakietem ustaw chroniących interes ofiar przestępstw - "spokojny dom", a także przygotowywane są zmiany w ustawie o ustroju sądów powszechnych (rezygnacja z ławników), przyspieszenie elektronicznego dostępu do rejestrów sądowych i inne.

W więziennictwie planowane jest uzyskanie dodatkowo w br. 4 tys. miejsc dla skazanych, docelowo miałoby być 120 tys. miejsc dla osadzonych. Ponadto wiceminister sprawiedliwości i p.o. dyrektora generalnego Centralnego Zarządu Służby Więziennej gen. Andrzej Popiołek omówili m.in. sytuację służby więziennej, problemy z zatrudnieniem skazanych, plany rozbudowy zakładów karnych, a także zasady tworzenia i wydatkowania środków funduszy celowych: planu finansowego Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej oraz planu finansowego Funduszu Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy.

Koreferent tych części budżetowych senator A. Bentkowski, przypomniał, że od 3 lat w finansowaniu wymiaru sprawiedliwości obserwowana jest tendencja wzrostowa. Senator krytycznie odniósł się do zbyt małego przyrostu etatów kuratorskich (50 etatów na około 2300 ogółem) i zaproponował, aby zdjąć 2 mln zł z kwot przeznaczonych na dodatkowe etaty urzędnicze i przeznaczyć je na etaty kuratorskie. Można byłoby również rozważyć zdjęcie pewnych środków z kwot przeznaczonych na etaty asystentów sędziów z tym samym przeznaczeniem. Senator A. Bentkowski krytycznie wypowiedział się również o warunkach lokalowych prokuratury i braku w budżecie środków finansowych na ich poprawę.

Senator Zbigniew Romaszewski poparł pomysł senatora A. Bentkowskiego wygospodarowania środków na zwiększenie liczby etatów kuratorskich i jednocześnie uznał za niedopuszczalne zaniżanie płacy kuratorów przez pozostawienie ich z mnożnikiem 2, w świetle posiadanego wyższego wykształcenia i wykonywania niebezpiecznej funkcji wśród osób skazanych przebywających na wolności, często w środowiskach patologicznych. Senator wyraził zdziwienie niechęcią resortu sprawiedliwości do ławników i uznał pomysł likwidacji tej funkcji za nieporozumienie, tym bardziej że w wielu rozprawach właśnie ławnicy prezentują normalne poczucie sprawiedliwości, a nie wyłącznie kierowanie się martwą literą prawa.

O braku współpracy resortu sprawiedliwości z kuratorami i niedocenianiu ich roli mówił prezes Krajowego Stowarzyszenia Zawodowych Kuratorów Sądowych Andrzej Martuszewicz, który przekazał komisji uchwałę Krajowej Rady Kuratorów z 17 grudnia 2005 r.

W dyskusji senatorowie zwrócili się do przedstawicieli resortu sprawiedliwości o przesłanie do komisji wyjaśnień w następujących sprawach: kwot bazowych i przeliczników dla sędziów wszystkich szczebli, informacji o obciążeniach sędziów, którzy mają asystentów, w porównaniu z tymi, którzy takiej pomocy nie mają, oraz informacji, czy teraz prezesi orzekają częściej, odkąd mają dyrektorów administracyjnych.

Projekt budżetu Naczelnego Sądu Administracyjnego omówił prezes Janusz Trzciński. Prezes NSA poinformował senatorów o obniżeniu przez sejmową Komisję Finansów Publicznych o 6 mln zł planu wydatków majątkowych. Ta korekta niesie ze sobą zagrożenie realizacji zakończonej procedury postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i w związku z tym przedstawił propozycję zmiany struktury zmniejszenia planowanych wydatków - o 4,6 mln zł w wydatkach majątkowych, a pozostałe 1,4 mln zł z wydatków zaplanowanych na rzecz osób fizycznych. Ponadto prezes J. Trzciński i zastępca Zbigniew Dyzio udzielili senatorom wyjaśnień w sprawie budowy nowej siedziby sądu. Rozpatrywana część budżetu nie wzbudziła wątpliwości senatorów.

Projekt budżetu Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych omówiła zastępca GIODO Elżbieta Ostrowska. Senatorowie poprosili o dodatkowe informacje dotyczące: zatrudnienia (w 2005 r. było średnorocznie 115 etatów z wynagrodzeniem 5114 zł), kosztów wynajmu pomieszczeń biurowych w INTRACO (64 zł za 1m²), a także wysokości planowanych kosztów podróży służbowych krajowych i zagranicznych. GIODO przewiduje zatrudnienie dodatkowo 5 osób.

Projekt budżetu Trybunału Konstytucyjnego omówił prezes Marek Safjan, który również nakreślił zadania TK w br. i działalność trybunału w 2005 r. Prezes M. Safjan przypomniał, że w br. trybunał będzie obchodził jubileusz 20-lecia. Zostanie on uczczony wydaniem specjalnej publikacji poświęconej głównym kierunkom orzeczniczym. Plany budżetowe Trybunału Konstytucyjnego nie budziły wątpliwości senatorów.

Projekt budżetu Rzecznika Praw Obywatelskich omówił prof. Andrzej Zoll, który poinformował o zmniejszeniu budżetu RPO przez sejmową Komisję Finansów Publicznych o kwotę 170 tys. zł. Rzecznik omówił planowane wyjazdy, a wśród nich m.in. kontrole dotyczące prawa obywateli do dobrej administracji, przestrzegania praw cudzoziemców w ośrodkach dla uchodźców, wykonywania kar nieizolacyjnych. Senatorowie pozytywnie ocenili projekt budżetu RPO, a w szczególności działalność ośrodków zamiejscowych i częste przeprowadzanie kontroli w terenie.

Projekt budżetu Sądu Najwyższego omówił prof. Lech Gardocki, który poinformował o zmniejszeniu budżetu SN przez sejmową Komisję Finansów Publicznych o kwotę 508 tys. zł z wydatków majątkowych. Senatorowie poprosili o wyjaśnienie w sprawie:

• kwot przeznaczonych na pożyczki mieszkaniowe,
• liczby osób zatrudnionych w kancelarii pierwszego prezesa i w Biurze Orzecznictwa SN,
• liczby wypłacanych dodatków kombatanckich oraz świadczeń dla sędziów w stanie spoczynku i daty ich przyznania,
• planowanych zakupów z §4210 i § 4240, wzrostu planowanych wydatków na podróże służbowe, usługi internetowe.

Senatorowie krytycznie odnieśli się również do zwiększania odpisu na PFRON, zamiast zatrudnienia osób niepełnosprawnych, nadmiernie rozbudowanych wydatków na zakup usług (§ 4300), a wśród nich obsługę techniczną - ponad 1700 tys. zł, utrzymanie czystości i zieleni - ponad 1500 tys. zł.

Rzecznik Interesu Publicznego sędzia Włodzimierz Olszewski omówił projekt budżetu swego biura, który został tradycyjnie przez senatorów ocenionych jako nad wyraz oszczędny i niebudzący wątpliwości.

Projekt budżetu Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu omówił prezes Janusz Kurtyka, który stwierdził, że w br. planowane jest odrabianie zaległości, które nawarstwiły się przez ostatnie lata na skutek permanentnego niedoszacowania potrzeb instytutu i cięcia jego wydatków. Prezes przedstawił m.in. uzasadnienie:

• zwiększenia etatów (poprzez zatrudnienie 130 archiwistów i 5 prokuratorów),
• wydatków inwestycyjnych (wykonanie zaleceń inspekcji pracy, rozbudowa magazynów przy ul. Kłobuckiej, zakup aparatury do odgrzybiania i dezynfekcji zbiorów, zakup usług remontowych), zakup usług związanych podjęciem nowych zadań: produkcja filmów dokumentalnych, prezentacja multimedialnych, przetwarzanie materiałów faktograficznych i filmowych z archiwum IPN, współpraca z mediami (przygotowanie audycji radiowych i telewizyjnych),
• przekazywanych dotacji dla instytucji wykonujących prace dokumentacyjno-badawcze.

Rozpatrywany budżet nie budził wątpliwości senatorów i nie zgłosili oni uwag.