Z okazji 15-lecia podpisania Traktatu między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec, w Roku Języka Polskiego, obradujące 20 czerwca br. senackie Komisje Kultury i Środków Przekazu oraz Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, wyrażają swoje stanowisko w sprawie unormowania nauczania języka polskiego w Niemczech oraz dostępu Polaków do dóbr kultury.

Art. 20-22 polsko - niemieckiego Traktatu "O dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy" z 17 czerwca 1991 roku wyraźnie określa pozycję polskiej grupy etnicznej w Niemczech na równi z pozycją mniejszości niemieckiej w Polsce. Według danych polskiego MSZ z początku lat 90-tych, w Niemczech mieszka około 2 miliony osób wywodzących się z Polski, w tym 1,5 miliona posiada nadal polskie obywatelstwo (1,2 miliona legitymuje się dwoma paszportami polskim i niemieckim, a około 330 tysięcy osób posiada tylko polskie obywatelstwo i prawo pobytu w Niemczech). Według statystyk niemieckich, w Polsce mieszka około 180 tysięcy osób posiadających podwójne obywatelstwo niemieckie i polskie oraz jeden tysiąc obywateli niemieckich.

Ogółem państwo polskie przekazuje na rzecz mniejszości niemieckiej kwotę rzędu 3,5 miliona Euro w tym 3,1 miliona Euro na szkolnictwo; blisko 60 tysięcy Euro na zakup podręczników przekazywanych bezpłatnie do szkół; 65 tysięcy Euro na imprezy społeczno-kulturalne oraz 100 tysięcy Euro na wydawanie czasopism mniejszości niemieckiej. Ponadto wielkość dotacji przewidzianej w Ministerstwie Kultury na projekty mniejszości niemieckiej wynosi około 220 tysięcy Euro. W Polsce w całości ze środków publicznych finansowane są szkoły z nauczaniem języka niemieckiego jako języka ojczystego. Ta forma nauki obejmuje ponad 32 tysięcy dzieci i prowadzona jest w ponad 320 placówkach. Nauczaniem zajmuje się odpłatnie ponad 500 nauczycieli, a tygodniowy wymiar godzin nauczania języka niemieckiego jako ojczystego wynosi średnio 4 godziny. Z przytoczonych danych wynika, że około 80% dzieci i młodzieży mniejszości niemieckiej w Polsce uczy się języka ojczystego ze środków publicznych.

Ponadto w polskich szkołach około 2 miliony dzieci i młodzieży uczy się języka niemieckiego jako dobrowolnie wybranego języka obcego.

Tymczasem dla polskiej grupy etnicznej w Niemczech władze szczebla federalnego stawiają do dyspozycji na projekty kulturalne około 250 tysięcy Euro rocznie. Jednak w ramach wymienionej kwoty nie mogą być finansowane projekty obejmujące nauczanie języka polskiego. W Niemczech języka polskiego jako języka ojczystego uczą się dzieci w szkołach "Chrześcijańskiego Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Języka Polskiego w Niemczech" (punkty działające w strukturach Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech), "Polskiej Macierzy Szkolnej" w Północnej Nadrenii-Westfalii, Polskiego Towarzystwa Szkolnego "Oświata" w Berlinie oraz przy konsulatach. (Polska Macierz Szkolna oraz Polskie Towarzystwo Szkolne "Oświata" otrzymują symboliczną dotację od strony niemieckiej, która łącznie nie przekracza kwoty 20 tysięcy Euro rocznie). W konsekwencji, z powodu braku dofinansowania uczy się języka polskiego w Niemczech, jedynie 2,0% dzieci z tzw. polskiej grupy etnicznej.

Mając na uwadze troskę o zachowanie i rozwijanie swojej tożsamości etnicznej, kulturalnej, językowej i religijnej przez polską grupę etniczną, uznajemy za konieczne:

1. wypracowanie przez Rząd Rzeczpospolitej aktywnej i długofalowej polityki wobec mniejszości polskiej w Niemczech, w celu zagwarantowania jej odpowiednich warunków do nauki języka polskiego, w różnych formach: jako języka obcego w niemieckim systemie szkolnym oraz jako języka ojczystego w systemie pozaszkolnym tj. w stowarzyszeniach polonijnych;

2. powołanie w Niemczech fundacji umożliwiającej finansowanie oświaty i działalności kulturalnej Polaków w Niemczech, a także utworzenie Centrum Dokumentacji i Kultury mniejszości polskiej;

3. spowodowanie, by Rząd Niemiec zagwarantował materialne wspieranie - podobnie jak to czyni rząd polski - rozwoju prasy polskiej, dostępu do radia i telewizji, pomocy w funkcjonowaniu domów polskich, chórów, zespołów kulturalnych i organizacji polonijnych;

4. doprowadzenie, by przy Urzędzie Kanclerskim został powołany pełnomocnik ds. realizacji polsko-niemieckiego traktatu i do kontaktów z polskimi organizacjami, którego kompetencje byłyby znane i jasno określone;

5. powołanie międzyrządowej komisji z udziałem przedstawicieli Konwentu Organizacji Polskich w Niemczech, Senackiej i Sejmowej Komisji Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, celem monitorowania realizacji zapisów traktatowych przez stronę niemiecką i opracowania metodyki rozwiązywania problemów mniejszości polskiej w Niemczech.

Chcąc poprawić sytuację w zakresie nauczania języka polskiego jako ojczystego w Niemczech, Komisje zwracają się do Prezydenta Rzeczpospolitej oraz Prezesa Rady Ministrów o rozpatrzenie możliwości wspierania finansowego nauczania języka polskiego jako ojczystego w stowarzyszeniach polonijnych w Niemczech, dopóki strona niemiecka nie przystąpi do realizacji postanowień traktatowych w tym zakresie.