Oświadczenie skierowane do ministra środowiska Jana Szyszki

Zamieranie drzewostanów świerkowych w Beskidzie Śląskim i Żywieckim jest procesem wcześniej obserwowanym w Skandynawii, Francji, Niemczech, w Górach Izerskich, lasach Opolszczyzny oraz w sąsiadujących z nami Czechach i Słowacji. Prowadzone w wielu krajach badania za jedną z przyczyn tego stanu uważają opady kwaśnych deszczy, których długoletnie oddziaływanie doprowadziło do przyśpieszenia procesu rozpadu glinokrzemianów w glebach leśnych. W wyniku obserwuje się zwiększenie stężenia toksycznych jonów glinu w roztworze glebowym, które osłabiają drzewa i obniżają ich odporność na ataki grzybów (olszówka) i owadów (kornik). Szczególnie zagrożone są gleby, na których występują drzewa świerkowe.

Zakład Chemii Nieorganicznej Politechniki Śląskiej w Gliwicach od wielu lat zajmuje się badaniem zanieczyszczonych gleb, a od grudnia 2005 r. wykonuje grant badawczy 3 T09D 079 29 "Badania nad opracowaniem modelu monitorowania zawartości glinu mobilnego w glebach leśnych". Wstępne wyniki badań zostały przedstawione na konferencji "Zagrożenie trwałości lasów w Beskidach - czynniki sprawcze i działania zapobiegawcze" 23-24 listopada 2006 r. w Ustroniu-Jaszowcu. Wnioski z konferencji w punkcie szóstym zawierają postulat kontynuowania badań naukowych w zakresie chemizmu gleb.

Zespół badawczy Zakładu Chemii Nieorganicznej Politechniki Śląskiej oprócz wymienionego grantu, w ramach badań własnych, wykonał szereg pomiarów w skali laboratoryjnej nad próbą powstrzymania tworzenia się toksycznych jonów glinu i cofania tego procesu w glebach. Prowadzone w przeszłości w Polsce wysypywanie dróg leśnych i umiejscowienie w potokach minerałów alkalicznych nie powiodły się. Nie uzyskano również pożądanych rezultatów opylając lasy zmielonymi minerałami wapnia u naszych południowych sąsiadów. Wymagane są prace wprowadzenia do gleby (na głębokość granicy A/B w profilu glebowym) zespołu bezpiecznych dla środowiska czynników chemicznych, które powstrzymają tworzenie toksycznych jonów glinu.

Zakład nie posiada jednak środków finansowych na przeprowadzenie prac pilotażowych na kilkuhektarowym obszarze zdegradowanych lasów. Wydatki finansowe obejmują: zakup wybranych czynników chemicznych, transport minerałów, wprowadzenie wybranych czynników do gleby, badania gleb przed i po wprowadzeniu czynników. Według wstępnych wyliczeń koszt operacji jest optymalny przy kosztach transportu dostarczenia masy materiału na 5 ha.

Uzyskane rezultaty winny zostać skonfrontowane z pracami naukowców prowadzonymi w Czechach i Słowacji. W tym celu należy zorganizować seminarium w Ustroniu (Dom Leśnik), aby wymienić doświadczenia i zaproponować wspólne działania. Konferencja powinna być dwudniowa i liczyć około dwudziestu uczestników prezentujących wyniki oraz grupę zainteresowanych leśników. Łączny koszt wykonania badań pilotażowych i konferencji wynosi około 100 tysięcy zł (bez kosztów pośrednich).

Badania winno się rozpocząć jak najprędzej, ponieważ czas uzyskania pierwszych rezultatów wynosi co najmniej dwanaście miesięcy. Rezultaty pozytywnych oddziaływań po tym czasie mogą zostać wykorzystane do ratowania lasów zagrożonych nie tylko w Beskidzie Śląskim i Żywieckim. Istnieje bowiem realne niebezpieczeństwo, że klęskowe zamieranie lasów świerkowych będzie nadal postępowało wzdłuż południowych granic Polski. Pierwsze niepokojące objawy zanotowano już w Beskidzie Sądeckim.

Z wyrazami głębokiego szacunku
Jadwiga Rudnicka
senator RP