Oświadczenie skierowane do prezesa Rady Ministrów Jarosława Kaczyńskiego

Uprzejmie przekazuję informacje dotyczące trudnej sytuacji, w jakiej znajdują się Zakłady Chemiczne "Tarnowskie Góry" w Tarnowskich Górach w likwidacji.

Likwidacja Zakładów Chemicznych "Tarnowskie Góry" rozpoczęła się od dnia 1 lipca 1995 r. w oparciu o zarządzenie ministra przemysłu i handlu nr 42/Org/95 z dnia 26 czerwca 1995 r. Ze względu na fakt, iż w wyniku ponaddwustuletniej działalności przemysłowej na terenie i w rejonie zakładów chemicznych nastąpiła znacząca degradacja środowiska, w tym zanieczyszczeniu uległy użytkowe wody podziemne, zarządzeniem ministra przemysłu i handlu nr 7/Org/96 z dnia 26 stycznia1996 r. rozszerzono zakres procesu likwidacyjnego o zagadnienia związane z usunięciem zanieczyszczenia środowiska poprzez unieszkodliwienie odpadów złożonych na niezabezpieczonym gruncie.

Wyłowiony w przetargu pierwszy wykonawca prac, Przedsiębiorstwo Innowacyjno-Wdrożeniowe "Enpol" Spółka z o.o. z siedzibą w Gliwicach, realizowało prace niezgodnie z umową, w związku z czym w dniu 15 grudnia 1998 r. likwidator zakładów chemicznych odstąpił od umowy z firmą PIW "Enpol" - w tej sprawie do dnia dzisiejszego toczy się proces sądowy.

Nowy projekt budowlany przedsięwzięcia pod nazwą "Ochrona Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 330 - Gliwice, poprzez kompleksowe unieszkodliwienie odpadów wraz z rekultywacją terenów skażonych Zakładów Chemicznych «Tarnowskie Góry» w Tarnowskich Górach w likwidacji" został zatwierdzony pozwoleniem na budowę z kwietnia 2000 r. i w tym czasie został rozstrzygnięty przetarg na nowego wykonawcę prac, którym zostało konsorcjum składające się z: Katowickiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego "Budus" SA Katowice jako lidera, PRInż SA - Holding Katowice, Geotex Spółka z o.o. Szczecin, Drogopol - WBA Spółka z o.o. Katowice.

Zgodnie z zawartą umową realizacja przedsięwzięcia rozpoczęła się 1 czerwca 2000 r., pomimo niezagwarantowania środków finansowych na jego realizację. Do końca roku 2000 prace przy budowie kwatery K1 centralnego składowiska odpadów finansował generalny wykonawca do kwoty ponad 20 milionów zł, zgodnie z częścią D poz. III pkt 1c specyfikacji istotnych warunków zamówienia, ale ze względu na dalszy brak zabezpieczenia finansowego inwestycji likwidator zakładów chemicznych wstrzymał prace w grudniu 2000 r. Wartość prac wykonanych w tym okresie wynosiła 26 milionów 494 tysiące 430 zł 12 gr.

Na część wykonanych prac udało się pozyskać środki finansowe, ale w wypadku prac zrealizowanych przez generalnego wykonawcę w 2000 r. na kwotę 17 milionów 47 tysięcy 640 zł 54 gr, bez odsetek w wysokości 9 milionów 447 tysięcy 850 zł 4 gr na dzień 31 lipca 2006 r., dotychczas nie udało się znaleźć źródła finansowania.

Pomimo istniejącego zadłużenia w lipcu 2001 r. zostało podpisane porozumienie w sprawie finansowania zadania wydzielonego z przedsięwzięcia "Ochrona GZWP 330 - Gliwice"... Porozumienie podpisali następujący sygnatariusze: wojewoda śląski, minister skarbu państwa, minister środowiska, prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, starosta powiatu tarnogórskiego, burmistrz miasta Tarnowskie Góry, likwidator Zakładów Chemicznych "Tarnowskie Góry". Prace wykonywane były przez generalnego wykonawcę, na czele z liderem, KPBP "Budus" SA.

Do dnia 31 grudnia 2005 r. w ramach przedsięwzięcia pod nazwą "Ochrona GZWP 330 - Gliwice"... zrealizowano pięć wydzielonych zadań, w wyniku których między innymi wyburzono 99% obiektów kubaturowych, wybudowano centralne składowisko odpadów o powierzchni 13 ha, w którym unieszkodliwiono 923 tysiące m³ odpadów niebezpiecznych, co stanowi 61% całości odpadów przewidzianych do unieszkodliwienia, całkowicie zlikwidowano pięć z dziewięciu zwałowisk odpadów i usunięto część skażonych gruntów, zrekultywowano teren o powierzchni 14,65 ha, to jest 26,3% terenów przeznaczonych do rekultywacji.

Do unieszkodliwienia pozostaje jednak jeszcze około 591,3 tysiąca m³ odpadów - 39%, a do rekultywacji teren o powierzchni około 41 ha - 73,7%.

Koszty poniesione na realizację przedsięwzięcia w okresie od 2 stycznia 1997 r. do 31 grudnia 2005 r. wyniosły 209,2 miliona zł. W okresie od stycznia do lipca 2006 r. nie były wykonywane prace inwestycyjne, a jedynie prowadzono niezbędne prace zapewniające bezpieczeństwo ekologiczne, chodzi o eksploatację oczyszczalni ścieków, monitoring środowiska i bieżącą działalność likwidacyjną, na które wydatkowano kwotę 1,27 miliona zł. Tym samym zaawansowanie finansowe przedsięwzięcia w dniu 31 lipca 2006 r. to 210,47 miliona zł, to jest około 68,8% w odniesieniu do kosztów całkowitych przewidywanych w wysokości 305,9 miliona zł.

Na dokończenie przedsięwzięcia w latach 2006-2008 niezbędna jest kwota około 97 milionów zł. Kwota ta w około 80% miała być pozyskana z Funduszu Spójności Unii Europejskiej, a pozostałe 20% miało stanowić wkład strony polskiej, jednakże przedstawiciele Komisji Europejskiej na wyjazdowym spotkaniu w dniu 8 czerwca 2005 r. w Tarnowskich Górach stwierdzili, iż wstrzymują dalsze rozpatrywanie wniosku do chwili przedłożenia dokumentu potwierdzającego polubowne rozwiązanie umowy z generalnym wykonawcą. Generalny wykonawca w lipcu 2005 r. uzależnił wyrażenie zgody na polubowne odstąpienie od umowy od zapłaty faktur za roboty wykonane do grudnia 2000 r. Do uregulowania zadłużenia powstałego w 2000 r. zakłady chemiczne są zobowiązane nakazem zapłaty z dnia 16 czerwca 2003 r., potwierdzonym wyrokiem z dnia 23 czerwca 2004 r. - sygnatura akt X.GC 751/03 - wydanym przez Sąd Okręgowy w Gliwicach, który zasądził od Zakładów Chemicznych "Tarnowskie Góry" na rzecz KPBP "Budus" SA zapłatę za przyjęte i zafakturowane roboty zrealizowane w roku 2000 przy budowie składowiska odpadów niebezpiecznych.

Zakłady chemiczne nie posiadają żadnych środków finansowych umożliwiających spłatę przedmiotowego zadłużenia. Dotychczas nie udało się także pozyskać środków na ten cel z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, ze względów statutowych, jak również z Ministerstwa Skarbu Państwa, ostatnie spotkanie w tej sprawie odbyło się w MSP w dniu 31 lipca 2006 r.

Informuję Pana Premiera, iż 72,59% kwoty zadłużenia wobec generalnego wykonawcy w wysokości 17 milionów 47 tysięcy 640 zł 54 gr, bez odsetek, stanowią należności PRInż Holding, obecnie w upadłości, a 27,41% to należności Budus SA.

Spłata zadłużenia jest niezbędna ze względu na konieczność jak najszybszego pozyskania środków finansowych umożliwiających niezwłoczne zakończenie prac związanych z unieszkodliwianiem odpadów i rekultywacją obecnie zdegradowanych terenów. Z kolei przedłużenie czasu trwania przedsięwzięcia powoduje ponoszenie coraz większych kosztów związanych z utrzymywaniem w zgodności z prawem ekologicznym zaawansowanej inwestycji: koszty eksploatacji oczyszczalni ścieków i przepompowni centralnego składowiska odpadów, monitoring środowiska.

Zgromadzenie ogromnej ilości niebezpiecznych odpadów zawierających między innymi związki baru, boru, cynku, strontu, kadmu, ołowiu, arsenu bezpośrednio na nieuszczelnionym podłożu powoduje zanieczyszczenie triasowych głównych zbiorników wód podziemnych GZWP 330 - Gliwice i GZWP 327 Lubliniec - Myszków. Zanieczyszczenie to spowodowało wyłączenie z użytkowania studni ujmujących wody pitne, znajdujących się w rejonie zakładów chemicznych. Zbiornik 330 - Gliwice stanowi główny rezerwuar wody pitnej dla sześciuset tysięcy mieszkańców aglomeracji śląskiej. Zanieczyszczeniu uległy również wody powierzchniowe, gleby na terenie oraz w rejonie zakładów chemicznych, a w wyniku wtórnego pylenia dochodzi do zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Szybkie zakończenie przedsięwzięcia realizowanego w rejonie zakładów chemicznych zahamuje dalsze niszczenie środowiska.

Wobec tego zwracam się do Pana Premiera z prośbą o pomoc w pozyskaniu środków z Ministerstwa Skarbu Państwa na spłatę zadłużenia powstałego w 2000 r., co powinno umożliwić ubieganie się o środki pomocowe z Unii Europejskiej i ostatecznie rozwiązać jeden z najważniejszych problemów ekologicznych w Polsce.

Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Ochrony Środowiska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej mają prawne przeszkody w spłaceniu długu, a w tej sytuacji zamknięte są drogi do uzyskania funduszy na dokończenie zadania.

Na zakończenie pragnę nadmienić, że skutki degradacji środowiska wykazują również badania Zakładu Epidemiologii Nowotworów Instytutu Onkologii w Gliwicach. Profesor Brunon Zemła, kierownik zakładu, w swoich ekspertyzach wykazuje wzmożoną zachorowalność na nowotwory złośliwe. Aglomeracja obejmująca sześćset tysięcy mieszkańców od lat oczekuje na ratunek.

Jadwiga Rudnicka