Oświadczenie skierowane do wiceprezesa Rady Ministrów, prokuratora generalnego RP Zbigniewa Ziobry

Szanowny Panie Ministrze!

Zwróciło się do nas z prośbą o pomoc i interwencję u Pana Ministra Stowarzyszenie Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej. Jest to dobrowolna organizacja społeczno-zawodowa środowiska polskich notariuszy, zrzeszająca ponad trzystu notariuszy z całego kraju. Celami stowarzyszenia są między innymi: formułowanie opinii notariuszy we wszystkich żywotnych dla nich sprawach, udział w tworzeniu prawa oraz opiniowanie projektów aktów prawnych.

Opisany przez stowarzyszenie problem dotyczy przedstawionej na konferencji prasowej dnia 22 sierpnia bieżącego roku przez Pana Ministra informacji o projekcie rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej - z 28 czerwca 2004 r., DzU 2004.148.1564 - projekcie, który zakłada obniżenie tychże w stosunku do obecnie obowiązujących o połowę. Według stowarzyszenia dopiero w tym dniu ze wspomnianej konferencji notariat dowiedział się o planowanej obniżce. Jednocześnie ministerstwo przedstawiło szereg danych dotyczących dochodów notariuszy. Stowarzyszenie kwestionuje te dane, przedstawiając własne, w tym kopie formularzy PIT, uzyskane z kilkuset kancelarii notarialnych zarówno z dużych ośrodków, jak i z małych miast powiatowych. Wskazuje również, iż doszło do pomieszania pojęć przychodu i dochodu w odniesieniu do notariuszy. Taksa notarialna nie stanowi dochodu notariusza, ale jego przychód, z którego muszą zostać pokryte koszty bezpośrednie prowadzenia kancelarii - koszty prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek - oraz koszty pośrednie, jak obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej oraz od strat finansowych w związku z pełnieniem funkcji płatnika świadczeń publicznych.

Notariusz, nie będąc urzędnikiem państwowym, wykonuje szereg czynności zleconych przez państwo, za co nie otrzymuje od państwa żadnych wynagrodzeń. Państwo powierzyło notariatowi zadania publiczne, obarczając go pełną odpowiedzialnością za właściwe ich wykonanie, ale zapewnienie środków na prawidłową realizację zadań pozostawiając wyłącznie po stronie notariuszy.

Czynności notarialne w części dotyczą rynku nieruchomości, różnej w zależności od położenia kancelarii - znaczącej w dużych miastach, a nieznacznej w małych ośrodkach. Jednakże w uzasadnieniu projektu skupiono się gównie na tym aspekcie, podając, że jest to główne źródło dochodów notariuszy.

W uzasadnieniu projektu rozporządzenia wskazano, iż obniżenie taksy wpłynie na przyspieszenie tempa rozwoju budownictwa mieszkaniowego, ułatwi nabycie własnego mieszkania i pomoże zrealizować plany mieszkaniowe rządu. Są to niewątpliwie szczytne cele, jednakże należy zauważyć, że obecnie taksa pobrana nawet w wysokości maksymalnej nie sięga 1% wartości nieruchomości - we wskazanym w uzasadnieniu projektu przykładzie aktu jest to 0,68%. Większy udział w kosztach mieszkań mają opłaty bankowe, a dodatkowo kilkuprocentowe, średnio wynoszące około 6%, opłaty dla pośredników nieruchomości. Podkreślić należy, iż pośrednik w obrocie nieruchomościami w przeciwieństwie do notariusza nie ponosi żadnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo transakcji.

Obecnie, jak wskazują analitycy rynku nieruchomości, a co znajduje także potwierdzenie w aktach notarialnych, popularne stało się inwestowanie w polskie nieruchomości przez inwestorów zagranicznych. Częste są sytuacje zakupu przez jednego nabywcę kilkunastu mieszkań. Należałoby być może rozważyć zróżnicowanie stawek taksy i obniżenie jej nawet o więcej niż 50% w przypadku nabycia pierwszego mieszkania, a pozostawienie stawki niezmienionej dla osób nabywających nieruchomości w celach komercyjnych. Nie można zapominać również o wielkich zagranicznych koncernach inwestujących na przykład w sklepy wielkopowierzchniowe. Dlaczego mają one korzystać z takich samych przywilejów jak na przykład młode rodziny na dorobku?

Według informacji przekazywanych nie tylko przez notariuszy, ale i inne grupy przedsiębiorców skutek projektowanych zmian taksy notarialnej może być odwrotny do wskazanego w uzasadnieniu projektu. Można spodziewać się likwidacji bądź upadłości wielu kancelarii bądź też konsolidacji poszczególnych kancelarii w wielkie korporacje, co zmniejszy konkurencyjność. Wskazać należy, iż według oświadczeń wielu notariuszy w przypadku nabycia nieruchomości bardzo często stosują oni taksę obniżoną w stosunku do określonej w przepisach stawki maksymalnej. Powstanie wielkich kancelarii spowoduje zaprzestanie takiej praktyki wobec braku konkurencji.

Zaskakująca wydaje się również propozycja obniżenia maksymalnej stawki taksy notarialnej za czynność. Czynności te dotyczą transakcji przekraczających 1 milion zł. Nie są to z całą pewnością transakcje na rynku nieruchomości związane z nabyciem przeciętnego mieszkania, lecz są to transakcje zawierane pomiędzy bogatymi podmiotami, często zagranicznymi.

Obniżenie wszystkich stawek o 50% jest niewątpliwie najprostszym rozwiązaniem, co nie oznacza, że najlepszym. Obniżone zostaną automatycznie przychody kancelarii przy niezmniejszonych, a nawet wzrastających kosztach ich funkcjonowania. Nie ulega więc wątpliwości, iż określenie wysokości stawek taksy winno być poprzedzone szczególnie wnikliwą analizą i szerokimi konsultacjami ze środowiskiem.

W tym stanie rzeczy prosimy o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

Czy przygotowanie projektu było poprzedzone analizami, w tym badaniem skutków poprzedniej obniżki taksy notarialnej, która miała miejsce w 2004 r.? Czy ministerstwo występowało o dane ukazujące faktyczne przychody i koszty funkcjonowania kancelarii notarialnych w Polsce i otrzymało je?

Czy wzięto pod uwagę wysokość spadku wpływów do budżetu, zwłaszcza podatku VAT? Jakie stanowisko w tej kwestii przedstawiło Ministerstwo Finansów?

Czy dokonano porównania pośrednich kosztów nabycia nieruchomości: taksa notarialna a prowizje bankowe czy pośredników w obrocie nieruchomościami? Jakie stanowisko w tej sprawie reprezentuje resort budownictwa?

Czy założono i rozważono skutki upadłości małych kancelarii na prowincji i wpływ tego na dostęp do notariusza? Ile osób zatrudnionych w kancelariach notarialnych może stracić pracę?

Czy przeprowadzono konsultacje z samorządem zawodowym i stowarzyszeniem notariuszy?

I wreszcie ostatnie, najważniejsze pytanie: czy, jak zrozumieli to notariusze, słuchając konferencji prasowej Pana Ministra, decyzja o obniżeniu taksy notarialnej o 50% została w zasadzie podjęta, czy też możliwe są merytoryczne konsultacje ze środowiskiem i wspólne wypracowanie nowych stawek?

O to ostatnie, w imię dbałości o poziom usług notarialnych w Polsce i rolę, jaką ma do spełnienia notariat w systemie prawnym Rzeczypospolitej, do Pana Ministra apelujemy.

Andrzej Person
Andrzej Owczarek
Urszula Gacek
Krzysztof Piesiewicz
Przemysław Berent
Marek Ziółkowski
Stefan Niesiołowski
Piotr Zientarski
Marek Rocki
Jarosław Gowin