Oświadczenie skierowane do minister pracy i polityki społecznej Anny Kalaty

Szanowna Pani Minister!

Pismem z dnia 19 czerwca bieżącego roku Stowarzyszenie Urodzonych w Niewoli Niemieckiej zwróciło się do mnie z problemem zaliczenia życia płodowego do okresu represji doznanych przez dziecko deportowanej na roboty przymusowe matki oraz ze sprawą przyznania uprawnień kombatanckich dzieciom doznającym represji wojennych, wobec odmownych decyzji w kwestii przyznania tych uprawnień przez Urząd do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

W rozumieniu ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu przymusowe zatrudnianie żołnierzy zastępczej służby wojskowej w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu w latach 1949-1956 stanowi szczególny rodzaj represji. Z tego tytułu tej grupie represjonowanych został przyznany ustawą z dnia 2 września 1994 r. dodatek pieniężny do emerytury lub renty.

Niezależnie od wymienionej ustawy o przymusowym zatrudnianiu żołnierzy, w dniu 31 maja 1996 r. weszła w życie ustawa o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej. W dniu 10 września 1999 r. na podstawie ustawy o zmianie ustawy o dodatku i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu, nadano tej grupie represjonowanych nowe uprawnienia.

Dodatkowo na podstawie tak zmienionej ustawy oraz Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1930 r. o zakazie pracy przymusowej przyznano tej grupie represjonowanych tak zwany dodatek energetyczny, czyli rekompensaty porównywalne z dodatkami kombatanckimi, nadając jednocześnie grupie status kombatantów.

Konieczność przyznania świadczeń żołnierzom zastępczej służby wojskowej zatrudnianych przymusowo zarówno w kopalniach węgla, kamieniołomach, batalionach budowlanych, jak i innych miejscach określonych ustawami nie ulega wątpliwości. Niemniej jednak należy przyznać rację stowarzyszeniu, iż ustawodawca potraktował w sposób nierówny tak zwane osoby deportowane do robót przymusowych oraz osadzonych w obozach pracy w okresie wojny na terenie III Rzeszy i ZSRR.

Stowarzyszenie Urodzonych w Niewoli Niemieckiej zwraca uwagę na fakt, iż kierując wnioski o przyznanie dodatków, urząd powołuje się na art. 8 § 2 k.c. brzmiący: "zdolność prawną ma również dziecko poczęte, jednakże prawa i zobowiązania majątkowe uzyskuje ono pod warunkiem, że urodzi się żywe", oraz stwierdza o jego obowiązywaniu tylko do 3 stycznia 1997 r., wskazując na ustawę z dnia 30 sierpnia 1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz zmianie niektórych innych ustaw, którą to ustawą skreślono ten artykuł.

Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 20 listopada 1989 r., która stanowi część polskiego porządku prawnego, opowiada się w preambule za koniecznością szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej w odniesieniu do każdego dziecka "zarówno przed, jak i po urodzeniu". Ponadto, na co słusznie zwraca uwagę stowarzyszenie, wyrok SN z dnia 19 sierpnia 2004 r. sygnatura akt OSK 135/04 przyjmuje, że o deportacji można mówić zarówno wtedy, gdy dziecko zostało wywiezione z rodzicami na roboty przymusowe, jak i wtedy, gdy wywieziona na roboty przymusowe kobieta urodzi dziecko w miejscu wykonywania tych robót.

Osobą represjonowaną jest zatem także dziecko urodzone w miejscu wykonywania pracy przymusowej przez deportowaną matkę.

Stowarzyszenie wskazuje również na wyrok NSA z dnia 11 lutego 2003 r., sygnatura akt S.A./Ka 834/01, zgodnie z którym odmienne traktowanie osób urodzonych w obozach pracy w stosunku do osób osadzonych tam w wieku niemowlęcym czy dziecięcym, nawet jeżeli dziecko nie mogło wykonywać pracy, godziłoby w zasady słuszności i poczucia sprawiedliwości.

W związku z przedstawionymi faktami, w imieniu Stowarzyszenia Urodzonych w Niewoli Niemieckiej, zwracam się do Pani Minister z pytaniem, dlaczego przepisy ustawy kombatanckiej nie dotyczą nasciturusa? Proszę Panią Minister o zajęcie stanowiska w sprawie rozważenia zmiany przepisów ustawy o kombatantach oraz innych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, w kwestii poszerzenia zakresu jej stosowania i o zawiadomienie o tym stanowisku Senatu RP.

Spis oświadczeń