Oświadczenie złożone
przez senator Mirosławę Nykiel
Oświadczenie skierowane do ministra budownictwa Antoniego Jaszczaka
Szanowny Panie Ministrze!
Moje oświadczenie dotyczy zmiany systemu zarządzania zagospodarowaniem odpadami poprzez dokonanie zmian ustawowych, które przeniosą obowiązki związane z odpadami z właścicieli nieruchomości na władze gmin.
Niedawno przyjęty projekt ustawy zmieniający ustawę z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach dotyczył tylko wyeliminowania błędu istniejącego w przepisach ówczesnej ustawy. Podczas debaty nad wspomnianym projektem zwracano uwagę na wielość problemów ekologicznych w Polsce, związanych ze składowaniem odpadów, zbieraniem i ich unieszkodliwianiem.
W związku z wypowiedzią pana Antoniego Jaszczaka, ministra budownictwa, o planowanej kolejnej nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz skierowaną do mojego biura prośbą ze strony władz samorządowych o zmianę wyżej wymienionej ustawy pragnę ponownie poruszyć problem złego systemu zarządzania odpadami komunalnymi w Polsce.
Zgodnie z dyrektywą ramową o odpadach, Polska zobowiązana jest między innymi do utworzenia i utrzymania zintegrowanej i wystarczającej w skali kraju sieci urządzeń i instalacji do unieszkodliwiania odpadów, stosujących najlepsze dostępne techniki oraz efektywnych ekonomicznie. Zgodnie ze wspomnianą przeze mnie ustawą, utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Brak jednak w polskim prawodawstwie uregulowań, które stworzyłyby sprawny system organizacyjny i pozwoliły gminom na pełne wywiązywanie się z ich obowiązków.
W starych krajach UE to administracja rządowa odpowiedzialna jest za usługi w zakresie usuwania i zagospodarowania odpadów komunalnych. Jednocześnie wyposażona jest ona w pulę pieniędzy wpłacanych przez mieszkańców jako "zanieczyszczających" oraz "właścicielstwo", czyli dysponowanie strumieniem odpadów komunalnych. W większości firmy, które wykonują czynności związane z usuwaniem i zagospodarowywaniem odpadów, są firmami prywatnymi, które za swe usługi rozliczają się z administracją gminną, a wyłaniane są zgodnie z zasadami udzielania zamówień publicznych.
Zgodnie z art. 6a ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w Polsce również istnieje możliwość ustanowienia takiego modelu zarządzania zagospodarowaniem odpadów komunalnych, poprzez przejęcie od właścicieli nieruchomości wszystkich lub wskazanych obowiązków. Warunkiem jednak przejęcia owych obowiązków jest konieczność uzyskania zgody mieszkańców, a więc przeprowadzenie referendum gminnego w wyżej wymienionej materii. Zapewne, Szanowni Państwo, zdajecie sobie sprawę z faktu, iż wymóg udziału w referendum minimum 30% uprawnionych do głosowania jest w praktyce granicą nie do osiągnięcia. Poza tym wprowadzenie nowego podatku z pewnością nie spotkałoby się ze zgodą społeczności lokalnej, a dodatkowo gminy musiałyby ponieść koszty kampanii, zorganizowania oraz przeprowadzenia referendum.
Obecnie funkcjonujący model zarządzania zagospodarowaniem odpadami komunalnymi nie pozwala na ich prawidłową i racjonalną gospodarkę. Gminy nie są wyposażone w wystarczające środki finansowe.
Pomimo że jednym z obowiązkowych zadań własnych gmin jest utrzymanie porządku i czystości na swoim terenie, nie mają one bezpośredniego wpływu na jego realizację, ponieważ właściciele nieruchomości zawierają indywidualne umowy na świadczone usługi z podmiotami gospodarczymi. Efektem tego jest zmniejszanie przez mieszkańców ilości oddawanych odpadów poprzez wyrzucanie śmieci w lasach, przydrożnych rowach czy też na polach.
W związku z powyższym kieruję pytanie do Szanownego Pana Ministra, jakie konkretnie zmiany zostaną wprowadzone w celu usprawnienia systemu zarządzania zagospodarowaniem odpadami. Czy administracja samorządowa zostanie wyposażona w odpowiednie instrumenty i mechanizmy, aby móc skutecznie i prawidłowo wypełniać swoje obowiązki?
Uprzejmie proszę Pana Ministra o zajęcie stanowiska w omawianej sprawie i poinformowaniu Senatu RP o podjętych działaniach.
Z poważaniem
Mirosława Nykiel
senator RP