Oświadczenie skierowane do prezesa Rady Ministrów Kazimierza Marcinkiewicza

Niniejszym zwracam się do pana prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej z wnioskiem o przywrócenie stanu zgodnego z prawem w gminie Rakszawa w województwie podkarpackim. Sytuacja niezgodności z prawem powstała w wyniku niżej opisanych działań administracji rządowej.

22 października 2004 r. prezes Rady Ministrów Marek Belka wydał rozstrzygnięcie nadzorcze o zawieszeniu organów gminy Rakszawa i ustanowieniu zarządu komisarycznego. Mimo że to rozstrzygnięcie zostało zaskarżone do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w gminie Rakszawa w trybie natychmiastowym został powołany komisarz rządowy w osobie Marii Kuli, a organom gminy, to jest Radzie Gminy oraz wójtowi Janowi Wiczkowi, uniemożliwiono wykonywanie obowiązków.

Działanie to było zupełnie bezprawne, gdyż jak stanowi art. 98 ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z upływem terminu do wniesienia skargi bądź z datą oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd. Tym samym do momentu uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o zawieszeniu organy gminy, które zagrożone są zawieszeniem, nadal działają.

W przedmiotowej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 16 czerwca 2005 r. (sygn. akt II SA/Wa 87/06) uchylił rozstrzygnięcie nadzorcze. Obecnie wskutek wniesionej skargi kasacyjnej Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 23 listopada 2005 r. (sygn. akt II OSK 1093/05) przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie. Tym samym oczywiste jest, iż postępowanie nadal nie zostało zakończone prawomocnym rozstrzygnięciem.

Rozstrzygnięcie nadzorcze o zawieszeniu podlega wykonaniu dopiero z dniem jego uprawomocnienia się. Żaden przepis nie daje oparcia dla tak zwanej natychmiastowej wykonalności zawieszenia organów (takie same uregulowania dotyczą także pozostałych rozstrzygnięć nadzorczych).

Wskazać należy, że gdyby przyjąć, iż możliwa jest natychmiastowa wykonalność rozstrzygnięcia nadzorczego, zawieszone organy nie miałyby już zdolności skargowej i nie mogły zaskarżyć rozstrzygnięcia do sądu administracyjnego, a tym samym przepis art. 98 ustawy dotyczącego zaskarżalności okazałby się pusty.

W konsekwencji opisanych okoliczności prawnych komisarz rządowy, który przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji zawieszonych organów gminy, może zostać powołany dopiero po uprawomocnieniu się decyzji o zawieszeniu organów gminy. Dopiero z dniem takiego powołania komisarz rządowy ma legitymację do podjęcia swoich obowiązków. Wobec tego do dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia nadzorczego o zawieszeniu organów gminy wójt, podobnie jak Rada Gminy, jest uprawniony do wykonywania swoich ustawowych zadań i kompetencji. Co więcej, do takiego zachowania jest wręcz zobowiązany, ponieważ odstąpienie od wykonywania obowiązków naraziłoby go na odpowiedzialność karną i cywilną z tytułu niewykonywania posiadanego mandatu uzyskanego w wyborach bezpośrednich i demokratycznych. W tej sytuacji działania byłego wojewody podkarpackiego Jana Kurpa, który pozbawił wójta możliwości wykonywania obowiązków, usuwając go z budynku urzędu gminy, jest rażąco bezprawne.

W tym szczególnym przypadku należy postawić pytanie, jakie uprawnienia przysługują wójtowi w obecnej sytuacji, to jest w sytuacji zawieszenia na podstawie nieprawomocnego rozstrzygnięcia nadzorczego, jeśli chodzi o:

- dostęp do informacji w sprawach dotyczących gminy; obecnie komisarz rządowy sukcesywnie odmawia wójtowi udostępnienia informacji w formie postanowień i decyzji, a także poprzez wydanie skarbnikowi gminy polecenia zakazującego mu udzielania informacji w sprawach finansowych gminy (komplet dokumentów potwierdzających prawdziwość zdarzeń został przesłany przez Jana Wiczka pismem z dnia 28 czerwca 2005 r.):

- ponoszenie kosztów związanych z toczącym się postępowaniem sądowym, zwłaszcza kosztów ustanawiania pełnomocników czy zastępstw procesowych; związane jest to w sposób istotny z ochroną prawną wójta jako organu z racji pełnionej funkcji publicznej, a ochrony tej został pozbawiony;

- udostępnienie pomieszczenia i miejsca pracy.

Wskazuję jednocześnie, iż powierzenie wykonywania obowiązków komisarza rządowego pani Marii Kuli przed uprawomocnieniem się rozstrzygnięcia nadzorczego w przedmiocie zawieszenia organów nie znajduje żadnej podstawy w obowiązujących przepisach.

W tym stanie rzeczy pani Maria Kula, nieposiadająca żadnych umocowań do działania w imieniu gminy, nie ma legitymacji ani do podejmowania decyzji czy działań, ani do reprezentowania gminy na zewnątrz. Tym samym wszelkie podejmowane przez panią Marię Kulę działania są bezprawne i nie wywołują żadnych skutków prawnych.

Chciałbym zauważyć, iż pismami z dnia 28 czerwca 2005 r. i 20 września 2005 r. wójt Jan Wilczek poinformował prezesa Rady Ministrów, iż w sądowych aktach sprawy (sygn. akt II SA/Wa 87/05/) znajduje się niezgodne ze stanem faktycznym oświadczenie pani Marii Kuli, obecnego komisarza rządowego, że na czas pełnienia swojej funkcji będzie miała urlop bezpłatny, ponieważ pracuje ona w Urzędzie Gminy w Rakszawie na stanowisku sekretarza gminy. Wójt jako bezpośredni przełożony i pracodawca pani Marii Kuli urlopu takiego jej nie udzielał, co więcej, taki wniosek nie został nawet przez zainteresowaną złożony. W odpowiedzi Rządowe Centrum Legislacji pismami z dnia 24 października 2005 r. i z dnia 18 listopada 2005 r. (znak RCL 1602/113/04) udzieliło wójtowi ogólnej i niewyczerpującej informacji.

W tym świetle stwierdzenie przywołane w piśmie Rządowego Centrum Legislacji z dnia 18 listopada 2005 r. mija się z prawdą. W dodatku mam wątpliwości, czy organ nadzoru podjął skuteczną próbę wyjaśnienia w postępowaniu służbowym zaistniałych nieprawidłowości i wątpliwości.

Warto podkreślić, iż działania administracji rządowej podjęte w gminie Rakszawa naruszają konstytucyjny porządek państwa, gdyż art. 7 ustawy zasadniczej obliguje organy władzy publicznej do działania na podstawie i w granicach prawa. Okoliczność ta sprawia, że konieczność interwencji Pana Premiera w niniejszej sprawie nabiera  szczególnej doniosłości.

Wobec tego, iż wydane rozstrzygnięcie nadzorcze z dnia 20 października 2004 r. nie stało się prawomocne, a w dodatku nie ma wyznaczonego terminu ponownego rozpatrzenia skargi wójta gminy przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, iż przed zbliżającymi się wyborami samorządowymi nie nastąpi prawne rozstrzygnięcie zaistniałego sporu pomiędzy zawieszonymi organami gminy Rakszawa a organem nadzoru, którym zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym jest prezes Rady Ministrów. Tym sam organ nadzoru może, za sprawą nieprawomocnego rozstrzygnięcia nadzorczego, zostać, w sposób nieuzasadniony, włączony w rozpoczynającą się kampanię wyborczą poprzez działania funkcjonariusza rządowego, jakim jest komisarz.

W ocenie społecznej to rozstrzygnięcie może mieć bezpośredni wpływ na kształtowanie się preferencji wyborczych, a w końcowym efekcie przekładać się na wyniki wyborów, pozbawiając szans wyborczych dotychczasowego wójta czy radnych mających zamiar ubiegać się ponownie o swoje mandaty.

senator RP
dr Andrzej T. Mazurkiewicz