Oświadczenie skierowane do minister pracy i polityki społecznej Anny Kalaty

Szanowna Pani Minister!

Dotarły do mnie krytyczne oceny dotyczące regulacji prawnych, które pozbawiają prawa do zasiłku rodzinnego rodziców (opiekunów) dzieci umieszczonych w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, mimo że pobyt w takich placówkach ma charakter odpłatny.

Chodzi tu, po pierwsze, o przepisy art. 3 pkt 7 ustawy o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity w DzU z 2006 r. Nr 139, poz. 992) stanowiącego, że ilekroć w ustawie tej jest mowa o instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, oznacza to dom pomocy społecznej, placówkę opiekuńczo-wychowawczą, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, areszt śledczy, zakład karny, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, a także szkołę wojskową lub inną szkołę zapewniającą nieodpłatnie pełne utrzymanie, w tym wyżywienie, zakwaterowanie i umundurowanie.

Po drugie, art. 34a ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (DzU z 1991 r. Nr 91, poz. 408 ze zm.) stanowi, że miesięczną opłatę za wyżywienie i zakwaterowanie dziecka przebywającego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym i pielęgnacyjno-opiekuńczym ustala się w wysokości odpowiadającej 200% najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

Po trzecie, art. 7 pkt 2 i pkt 3 wspominanej ustawy o świadczeniach rodzinnych stanowi między innymi, że zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli dziecko lub osoba ucząca się zostały umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.

Z pierwszego z tych przepisów wynika, że w rozumieniu ustawy określającej rodzaje świadczeń rodzinnych i zasady ich przyznawania zakłady opiekuńczo-lecznicze oraz zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze są instytucjami zapewniającymi całodobowe utrzymanie. Z drugiego zaś, że za wyżywienie i zakwaterowanie dziecka przebywającego w tych zakładach pobierana jest określona opłata.

Już ten przykład wskazuje, że różne jednostki zdefiniowane w ustawie jako zapewniające całodobowe utrzymanie, także ze względu na kryterium odpłatności pobytu, mają niejednorodny charakter. Znalazły się wśród nich bowiem zarówno takie, w których pobyt ma charakter nieodpłatny, jak i takie, w których pobyt związany jest z koniecznością ponoszenia opłaty.

W konsekwencji - zgodnie ze wspomnianymi art. 7 pkt. 2 i pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych - prawa do zasiłku rodzinnego (oraz związanych z nim dodatków) nie przysługują w każdym przypadku umieszczenia dziecka lub osoby uczącej się w instytucji, która zapewnia całodobowe utrzymanie, niezależnie od tego, czy pobyt w takiej instytucji jest odpłatny, czy darmowy.

Podobnie jak w przypadku osób, które podniosły ten problem, również w mojej ocenie zaistniała sytuacja nie jest właściwa. Krzywdzi bowiem rodziny dzieci umieszczonych w instytucjach zapewniających całodobowe utrzymanie odpłatnie oraz przebywające w takich instytucjach osoby uczące się. Nadto, powoduje ona zbędną mitręgę administracyjną, związaną z koniecznością przeliczania wysokości opłaty za pobyt w takiej instytucji, w przypadku osób, których dochody zmalały na skutek utraty prawa do zasiłku.

Uważam, że prawo do zasiłku rodzinnego (i związanych z nim dodatków) nie powinno przysługiwać jedynie wtedy, gdy pobyt dziecka lub osoby uczącej się w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie ma charakter bezpłatny. Jeżeli natomiast za pobyt w instytucji, która zapewnia całodobowe utrzymanie, pobierana jest opłata, nie powinno to skutkować brakiem lub utratą prawa do zasiłku rodzinnego.

Dlatego też rozważam podjęcie działań zmierzających do zmiany obowiązującego stanu prawnego, by prawo do zasiłku rodzinnego (lub jego utrata) zależały od darmowego lub odpłatnego charakteru pobytu w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. Wydaje się, że skutek ten najprościej byłoby osiągnąć nowelizując przepisy art. 7 pkt 2 i pkt 3, żeby prawo do zasiłku nie przysługiwało, jeżeli dziecko lub osoba ucząca się zostały umieszczone w instytucji zapewniającej nieodpłatnie całodobowe utrzymanie (projekt zmiany ustawy w załączeniu*).

Wdzięczna będę za opinię Pani Minister w przedstawionej sprawie, w szczególności za stanowisko w kwestii rozważanej przeze mnie nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Wstępny projekt nowelizacji tej ustawy, przedłożony mi z wnioskiem o rozważenie inicjatywy legislacyjnej, załączam do mojego pisma. Liczę na pilną odpowiedź Pani Minister.