Oświadczenie skierowane do minister spraw zagranicznych Anny Fotygi oraz do ministra nauki i szkolnictwa wyższego Michała Seweryńskiego

Szanowna Pani Minister! Szanowny Panie Ministrze!

Kilkunastu profesorów, byłych pracowników Katedry Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wileńskim, zwróciło się do mnie z pilną prośbą dotyczącą planów reorganizacji, której rezultatem ma być praktyczna likwidacja tej jednostki organizacyjnej, tak ważnej dla polskiej kultury.

Katedra ta powstała we wrześniu 1993 r., po wizycie pani premier Hanny Suchockiej na Litwie. W zawartej wówczas umowie strona polska zobowiązywała się przysyłać i opłacać kadrę naukową z Polski przez okres dziesięciu lat. Ponadto zawarty później traktat polsko-litewski przewiduje pomoc polskiej strony w opiece nad polskojęzycznym szkolnictwem na Litwie i polonistycznymi placówkami naukowymi.

Należy zaznaczyć, że niezależnie od katedry, o której mówimy, istniała przez cały okres radziecki i istnieje do dziś polonistyka na Państwowym Uniwersytecie Pedagogicznym, która przyjmuje młodzież tylko po szkołach polskojęzycznych i kształci nauczycieli do tych szkół. Specyfiką założonej w 1993 r. katedry na Uniwersytecie Wileńskim, zagwarantowaną w dokumentach bilateralnych, była pewna dwutorowość: przyjmowano kandydatów po szkołach polskojęzycznych i po szkołach niepolskich - litewskich i rosyjskich. Była to jedyna placówka tego typu na Litwie. Dwutorowość ta od roku została faktycznie zlikwidowana: na polonistykę nie przyjmuje się kandydatów po szkołach polskojęzycznych. Wkład strony polskiej w pracę katedry można przedstawić następująco.

W ciągu minionych lat pracowało tam kolejno czternastu wykładowców z Polski, w tym pięciu samodzielnych pracowników naukowych, prowadząc w sumie zajęcia w ciągu sześćdziesięciu czterech semestrów. Praca ich była finansowana wyłącznie przez stronę polską.

Z indywidualnymi wykładami lub referatami na konferencje przyjeżdżało kilkunastu profesorów, w tym niektórzy wielokrotnie,

Wileńska kadra naukowa została wykształcona niemal wyłącznie w Polsce - co najmniej sześć doktoratów, bronionych głównie na Uniwersytecie Warszawskim i w Instytucie Badań Literackich PAN, aktualnie w toku dwie habilitacje.

Wileńscy pracownicy katedry uzyskiwali w Polsce stypendia doktoranckie i habilitacyjne. Ponadto studenci spędzali jeden semestr na studiach w Polsce, jeździli na szkoły letnie, studenci zaś niepolskojęzyczni spędzali dodatkowo w Polsce miesiąc przed rozpoczęciem studiów.

Strona polska sfinansowała kapitalny remont pomieszczeń katedry i zakup mebli.

Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie", korzystająca z funduszy Senatu RP, wielokrotnie finansowała zakup książek, co umożliwiło utworzenie biblioteki katedry oraz sprzętu komputerowego.

W ramach językoznawczych praktyk studenckich pracownicy i studenci dokonywali zapisu gwar polskich niemal na całym obszarze Litwy. Praktyki te były finansowane głównie przez Polskę, a wyniki pracy w dużej części ukazały się drukiem w Polsce, jak zresztą i prace doktorskie pracowników katedry.

Katedra Filologii Polskiej zawarła umowy o współpracy i wymianie naukowej z Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz z Instytutem Badań Literackich PAN.

W chwili obecnej autonomia, a nawet istnienie Katedry Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wileńskim są poważnie zagrożone. Od września 2006 r. katedra ma zostać włączona do Katedry Slawistyki i przekształcona w Centrum Polonistyczne. Oznacza to powrót do sytuacji sprzed 1993 r. Istniało bowiem wówczas takie centrum, prowadzące lektorat języka polskiego dla slawistów, historyków itp. Wprawdzie w najbliższym roku studenci przyjmowani będą jeszcze na pierwszy rok studiów, ale dalsza przyszłość studiów polonistycznych wydaje się być wątpliwa. Wiąże się to z redukcją etatów - katedra liczy dziewięć osób - i odbywa się pod hasłem oszczędności.

Stosowne pismo w przedmiotowej sprawie z dnia 31 maja 2006 r. skierował również na ręce ambasadora RP w Wilnie, Jerzego Skolimowskiego, kierownik Katedry Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wileńskim, profesor doktor habilitowany Algis Kaleda, wraz z obecnymi pracownikami tej katedry.

W związku z zaistniałą sytuacją bardzo proszę o podjęcie wszelkich niezbędnych kroków dyplomatycznych oraz bilateralnoresortowych, żeby z nowym rokiem akademickim nie doszło do likwidacji Katedry Filologii Polskiej na Uniwersytecie Wileńskim.

Z wyrazami szacunku
Adam Biela

Dołączam pismo pracowników katedry z dnia 31 maja 2006 r. do ambasadora RP w Wilnie.