Odbyło się wspólne posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisji Ustawodawstwa i Praworządności, podczas którego kontynuowano pierwsze czytanie projektów projektu rezolucji w sprawie oceny i postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2005-2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej wschodniej części Polski (województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego) - druki 915 i 921. Pierwsze posiedzenie w tej sprawie miało miejsce 17 maja br.

Senatorowie zapoznali się z wynikami prac powołanego przez siebie zespołu. Zgodnie z art. 80 ust. 1 i 2 Regulaminu Senatu - po rozpatrzeniu przedstawionych projektów rezolucji w pierwszym czytaniu - wprowadziły do nich poprawki i wniosły o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu rezolucji w sprawie postulatów dotyczących Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013 oraz innych rządowych dokumentów programowych na lata 2005-2013 w zakresie polityki regionalnej dotyczącej województw zagrożonych marginalizacją. Ustalono, że podczas drugiego czytania na posiedzeniu plenarnym Izby sprawozdanie w tej sprawie złoży senator Teresa Liszcz.

§ 1.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej, mając na względzie zrównoważony rozwój Kraju, dla uniknięcia pogłębienia dysproporcji ekonomicznych i społecznych dzielących mniej rozwinięte gospodarczo województwa Polski od innych regionów Kraju, postuluje:

4. przyjąć następujący algorytm podziału środków na rozwój regionalny, który będzie sprzyjał zmniejszaniu dysproporcji rozwojowych pomiędzy regionami Polski:

2) obniżyć próg wartości finansowanych w ramach Funduszu Spójności dla wspólnych projektów małych gmin;

b) w województwie podlaskim - utworzenie trasy Via Baltica - droga krajowa nr 8, utworzenie trasy kolejowej Rail Baltica oraz modernizację drogi krajowej nr 19,

d) w województwie podkarpackim - modernizację drogi krajowej nr 74, drogi krajowej nr 19 oraz modernizację magistrali kolejowej E-30.

§ 2.

Rezolucja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Jak przypomniano w uzasadnieniu projektu, trwają obecnie konsultacje społeczne nad wstępnym projektem Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013. W związku z Narodowym Planem Rozwoju trwają również prace nad aktualizacją Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Jak stwierdzono, w założeniach obu tych dokumentów widać wyraźnie, że większość środków finansowych przyznawana będzie regionom lepiej rozwiniętym ekonomicznie. Województwa składające się na wschodnią część Polski, czyli warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie i podkarpackie, w dalszym ciągu są lekceważone. Następnie omówiono poszczególne przykłady tego lekceważenia. Zdaniem wnioskodawców, stosowany obecnie algorytm podziału środków przeznaczanych na rozwój regionalny jest krzywdzący dla województw o małej gęstości zaludnienia. Takimi województwami są województwa wschodniej Polski. Przyjęte kryteria podziału środków (czyli w 80% - liczba ludności) nie są obiektywnymi miernikami rozwoju regionalnego. Faworyzuje to województwa o dużym zaludnieniu. Nie zwraca się przy tym uwagi na fakt, iż koszt budowy infrastruktury technicznej nie wynika wyłącznie z liczby ludności zamieszkującej dany obszar, ale zależy również od jego powierzchni.

- 20% środków dzielonych proporcjonalnie do liczby mieszkańców w powiatach, których stopa bezrobocia przekracza w każdym z ostatnich trzech lat 150% średniej krajowej stopy bezrobocia.

Ponadto stwierdzono, że obecnie w ramach Funduszu Spójności mogą być współfinansowane projekty, których wartość wynosi co najmniej 10 mln euro. Mała gęstość zaludnienia na obszarach wschodniej Polski powoduje, że realizacja inwestycji z zakresu ochrony środowiska, niezbędnych na nieskażonych ekologicznie terenach wschodniej Polski, wymaga zaangażowania jednostek z dużego obszaru. Ubogie i małe gminy wiejskie nie są w stanie realizować tak kosztownych projektów, przez co szansę na pozyskanie tych środków mają tylko duże miasta. Niskie dochody jednostek samorządu terytorialnego ze wschodnich terenów kraju są istotną przeszkodą w absorpcji środków UE i w związku z tym wiele z nich nie ma udziału w Funduszu Spójności. Zasadne jest więc obniżenie progu finansowego dla wspólnych projektów małych gmin.

Przypomniano także, iż projekt Narodowego Planu Rozwoju zakłada, że formowanie fundamentów konkurencyjności gospodarki ma się dokonywać poprzez przyspieszanie wzrostu i rozwoju ośrodków metropolitalnych. Dokument pod nazwą Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, opracowany w 1999 roku, przyjęty zaś przez Sejm w 2001 r., określa zbiór potencjalnych ośrodków rozwoju społeczno-gospodarczego, które w procesie konkurencji europejskiej tworzyć będą coraz silniejsze węzły przedsiębiorczości i innowacji, oddziałujące na całą polską i europejską przestrzeń. Rozwój wschodniej części kraju powinien być priorytetem w świetle polityki rozwoju regionalnego Unii Europejskiej, zakładającego zmniejszanie dysproporcji pomiędzy regionami. W przyjętych założeniach aktualizacji koncepcji, przygotowywanej przez specjalny rządowy zespół międzyresortowy w związku z pracami nad Narodowym Planem Rozwoju na lata 2007-2013, określono kryteria, jakie mają spełniać wymienione obszary metropolitalne. Kryteria te powodują realne zagrożenie, że największe ośrodki wschodniej Polski, to jest Olsztyn, Białystok, Lublin i Rzeszów, nie zostaną zakwalifikowane jako obszary metropolitalne. Stan taki skutkować będzie kontynuacją polityki peryferyzacji wschodniej Polski i pogłębiania dystansu dzielącego ją od innych regionów. Doświadczenia państw Unii pokazują, że status metropolii przyznawany jest również tym ośrodkom, które nie spełniają kryterium ludnościowego (500 tys. mieszkańców), ale otrzymują go ze względu na ich znaczenie w danym regionie. Wszystkie wymienione ośrodki są dla swych regionów ośrodkami o kluczowym znaczeniu z punktu widzenia gospodarki, sieci komunikacyjnej, funkcji granicznych w UE, infrastruktury naukowej. W projekcie NPR w rozdziale "Metropolie, miasta, obszary wiejskie" w pkt 212 stwierdza się, że "Jednocześnie kilka innych ośrodków wielkomiejskich ma pewne szanse na rozwinięcie się w nich funkcji metropolitalnych - Lublin, Rzeszów, Białystok i Olsztyn", dlatego przyjęcie w koncepcji przedstawianego zapisu jest zasadne.

Zdaniem wnioskodawców, wymienione inwestycje na terenach województw: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego dotyczą najważniejszych spraw infrastrukturalnych:

a. Droga ekspresowa S-7, której dotyczy wskazanie w odniesieniu do województwa warmińsko-mazurskiego, prowadzi z Gdańska przez Olsztynek do Warszawy, ma istotne znaczenie dla komunikacji ze Skandynawią. Droga ekspresowa nr 16, której modernizację również się postuluje, stanowi wypełnienie luki w systemie planowanych dróg ekspresowych, uzupełniając ich sieć w północno-wschodniej części kraju i stanowiąc uzupełnienie Via Baltica;