Zapis stenograficzny (70) ze wspólnego posiedzenia

oraz Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia (6.)

w dniu 19 grudnia 2001 r.

1. Rozpatrzenie wniosków zgłoszonych w czasie debaty plenarnej do ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy

Otwieram wspólne posiedzenie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia.

Porządek naszego posiedzenia przewiduje ustosunkowanie się do poprawek zgłoszonych w trakcie debaty. Wszyscy państwo otrzymali zestawienie poprawek. Wspólnie z panem przewodniczącym Jaeschke proponujemy taki tryb pracy: wystąpienie wnioskodawcy, stanowisko przeciwne, stanowisko rządu, głosowanie.

Jeśli jest zgoda na taki tryb, proponuję rozpocząć od wniosku senatorów Chronowskiego, Kurskiej, Janowskiego, Religi, Romaszewskiego i Szafrańca o odrzucenie ustawy.

Czy ktoś z wnioskodawców chciałby zabrać głos, czy też wszystkie racje zostały przedstawione w czasie posiedzenia plenarnego? Rozumiem, że nikt nie chce zabrać głosu.

Stanowisko rządu zostało przedłożone w rządowym projekcie ustawy. W takiej, a nie innej, sytuacji rząd optuje za przywróceniem wymiaru urlopu obowiązującego przed rokiem 2000. Dziękuję.

Kto jest przeciwny wnioskowi?

Kolejny wniosek dotyczy wprowadzenia poprawek do ustawy.

Poprawka pierwsza, zgłoszona przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności, polega na tym, że w art. 1 w zmianie szóstej do art. 180 §6 wyrazy "jest obowiązana zgłosić" zastępuje się wyrazem "zgłasza".

W opinii Biura Legislacyjnego poprawka ta nie ma istotnego znaczenia. W moim przekonaniu oba sformułowania oznaczają obowiązek pisemnego zgłoszenia wniosku, tylko że w drugim przypadku retoryka jest łagodniejsza, mniej obligatoryjna.

To poprawka o charakterze legislacyjnym, jest więc neutralna pod względem finansowym.

Dziękuję.

Kto jest przeciw?

Przechodzimy do poprawki drugiej. Została ona zgłoszona wspólnie przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisję Polityki Społecznej i Zdrowia. Polega na tym, że w art. 1 w zmianie szóstej do art. 180 §6 kropkę na końcu zastępuje się przecinkiem i dodaje wyrazy "przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę".

Ze względu na precyzujący charakter tej poprawki rząd uważa, że jest ona słuszna i wskazana. W gruncie rzeczy może ona - jeśli zostanie przyjęta - mieć charakter merytoryczny, czyli dotyczyć wymiaru urlopu, z którego może skorzystać pracownik-ojciec dziecka. Dziękuję bardzo.

Komisje jednogłośnie zaopiniowały tę poprawkę pozytywnie.

Poprawka trzecia, zgłoszona przez senatora Cieślaka, polega na tym, że w art. 1 w zmianie siódmej do art. 180¹ §1 w zdaniu pierwszym kropkę zastępuje się przecinkiem i dodaje wyrazy "nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka".

Czy pan senator Cieślak chciałby krótko uzasadnić tę poprawkę?

(Senator Jerzy Cieślak: Dziękuję. Jak pan przewodniczący ładnie powiedział, racje zostały przedstawione na posiedzeniu Senatu.)

Jak najbardziej popieramy tę poprawkę. Ruguje ona z ustawy lukę, która dotyczy matek dzieci zmarłych między siódmym a ósmym tygodniem życia. Takie kobiety nie były bowiem objęte nawet tym najkrótszym, siedmiodniowym wymiarem urlopu.

Dziękuję bardzo.

Poprawka czwarta, zgłoszona wspólnie przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisję Polityki Społecznej i Zdrowia, polega na tym, że w art. 1 w zmianie ósmej do art. 183 §1 wyrazy "6 miesięcy" zastępuje się wyrazami "12 miesięcy".

Czy pani minister chciałaby zabrać głos?

Biuro Legislacyjne?

Ja również uważam, że jest to poprawka merytoryczna, a jej uzasadnienie przedstawiają wnioskodawcy.

Komisje jednogłośnie zaopiniowały tę poprawkę pozytywnie.

Przechodzimy do poprawki piątej, również zgłoszonej przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisję Polityki Społecznej i Zdrowia. Polega ona na tym, że w art. 1 w zmianie dziesiątej w lit. b, odnoszącej się do art. 189¹ §3, wyrazy "Przepis art. 183 §3" zastępuje się wyrazami "Przepisy art. 183 §1 i §2".

Kto jest przeciw?

I ostatnia poprawka, która została zgłoszona przez senatora Romaszewskiego. Polega ona na tym, że art. 2 ust. 3 otrzymuje brzmienie: "Do pracownicy będącej w ciąży w dniu wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Pracownica może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie jej urlopu macierzyńskiego w wymiarze i na zasadach obowiązujących od dnia wejścia w życie ustawy".

Jest to kwestia, powiedziałbym, pewnego komfortu kobiety, czyli kwestia raczej moralna niż praktyczna. Chodzi o to, że kobieta ma już pewne prawo, z którego może zrezygnować, występując z odpowiednim wnioskiem do pracodawcy. Tymczasem sformułowanie zawarte w ustawie wymagało od pracownicy wystąpienia, jeśli chciałaby zrealizować to prawo. Wydaje mi się, że każda kobieta, która będzie miała ochotę zrezygnować z dłuższego urlopu, czyli podporządkować się nowemu sformułowaniu ustawy, może się na to zgodzić, powiadamiając o tym pracodawcę. Ale prawo do dłuższego urlopu już ma, bo taka jest po prostu treść przepisu.

Rząd popiera przedłożenie sejmowe, ale z nieco innych względów niż przedstawione przez pana senatora. Otóż proszę zauważyć, że przedłożenie sejmowe umożliwia kobiecie wystąpienie z wnioskiem o przyznanie urlopu macierzyńskiego w dłuższym wymiarze, ale pozostawia pracownicom możliwość wyboru. Obawiam się, że ta możliwość wyboru została przedstawiona przez pana senatora jakby od trochę innej strony, jako zmniejszenie wymiaru urlopu, a nie jego wydłużenie. Jest to więc inny aspekt całej sytuacji, bo według poprawki pana senatora obligatoryjny byłby urlop wydłużony, a fakultatywny, o który się występuje - skrócony. Jest to jakby zmiana filozofii. Ale nie o tym chciałam mówić.

Przedłożenie sejmowe umożliwia kobiecie skorzystanie z wydłużonego wymiaru urlopu, przy czym do tego wydłużonego wymiaru urlopu stosuje się przepisy ustawy zmieniającej kodeks pracy, czyli ustawy nowelizacyjnej. W opinii rządu, a tę opinię podzielił Sejm, nowelizowane przepisy dotyczące urlopu macierzyńskiego są korzystniejsze od obowiązujących dotychczas przepisów. Nie mówię oczywiście o samym wymiarze urlopu, ale o innych przepisach, takich jak możliwość dzielenia tego urlopu. Ta sprawa wygląda inaczej w nowych przepisach. Mam na myśli zwłaszcza możliwość objęcia pracownika-ojca dziecka tymi samymi szczególnymi uprawnieniami w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim, z których korzysta kobieta-pracownica na urlopie macierzyńskim. Niestety, jeśli chodzi o możliwość dzielenia urlopu macierzyńskiego, po nowelizacji kodeksu pracy w latach 2000 i 2001 nie objęto pracownika-ojca dziecka takimi samymi uprawnieniami, jakie przysługiwały pracownicy-matce przebywającej na urlopie macierzyńskim. Dotyczy to na przykład prawa do urlopu wypoczynkowego tuż po urlopie macierzyńskim, prawa do pełnego wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy w przypadku przywrócenia do pracy i szczególnej ochrony stosunku pracy osób przebywających na urlopie macierzyńskim. Nowelizacja wypełnia te luki w odniesieniu do pracownika-ojca dziecka.

Niewątpliwie poprawka zgłoszona przez pana senatora Romaszewskiego stwarza lepszą sytuację kobietom, które chcą skorzystać z urlopu macierzyńskiego w większym wymiarze. Poprawka ta likwiduje bowiem obowiązek proszenia pracodawcy o to, by udzielił pracownicy większego urlopu. Niewątpliwie też do tego urlopu w większym wymiarze, który dostawałyby obligatoryjnie na mocy ustawy, byłyby stosowane dotychczasowe przepisy.

Jeśli chodzi o korzyści, to kto odniósłby większe, a kto mniejsze? Mężczyzna byłby w takim wypadku pozbawiony tylko nieznacznych uprawnień przyznawanych mu w tej noweli w związku ze skróceniem urlopu macierzyńskiego, wynikających chociażby z urlopu wypoczynkowego, który pracownik mógłby wziąć bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, a także kilku podobnych uprawnień. Dziękuję.

Dziękuję bardzo.. Nie wiem tylko, czy dobrze zrozumiałem. Pracownica może nie tyle prosić, ile złożyć wniosek. Pracodawca nie ma tutaj swobody, bo ustawa nakazuje mu po złożeniu wniosku udzielić urlopu...

(Główny Specjalista do spraw Legislacji w Biurze Legislacyjnym w Kancelarii Senatu Hanna Kaśnikowska: Skróconego urlopu.)

...na zasadach starej ustawy.

Nie, przepraszam bardzo. Na mocy starej ustawy kobieta ma już to prawo i nie musi składać żadnego wniosku. Tylko w sytuacji, gdy chce skorzystać ze skróconego urlopu, występuje do pracodawcy z wnioskiem o przyznanie go na zasadach, które będą obowiązywały po wejściu w życie tej nowelizacji.

Proszę porównać brzmienie przedłożenia sejmowego z brzmieniem zaproponowanym przez pana senatora. Zgodnie z przedłożeniem sejmowym pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Dlatego pytanie pana przewodniczącego wydaje mi się zasadne, bo nie ma takiego sformułowania w poprawce pana senatora. A więc pozostaje jednak - może niewielki - pewien znak zapytania. Brakuje tej kropki nad i, czyli wyraźnego określenia, czy pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownicy. Dziękuję.

Nie mam żadnej wątpliwości, że rozszerzenie uprawnień mężczyzn do wykorzystywania urlopu jest sensowne. W moim przekonaniu jest to, że tak powiem, działanie perspektywiczne. Musimy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że obecnie urlopy macierzyńskie w ogromnej większości dotyczą kobiet i tak samo będzie przez najbliższe dziewięć miesięcy. Przy obecnej sytuacji na rynku pracy, przy tak dużym bezrobociu, konieczność występowania z wnioskiem o przedłużenie urlopu to jest zawsze stres. Pojawia się dylemat: wystąpić, czy nie wystąpić. A sprawa jest jasna: przysługuje takie prawo i pracodawca musi się z tym pogodzić. Nie ma go o co prosić. Wydaje mi się, że proponowane sformułowanie jest dla kobiety pod tym względem znacznie korzystniejsze, inaczej bowiem pojawią się pytania: wystąpić, czy nie wystąpić, zwolnią, czy nie zwolnią? Taka jest przecież w tej chwili sytuacja.

Na tym zakończyliśmy rozpatrywanie poprawek do ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy.

Dziękuję serdecznie pani minister, paniom i panom senatorom...

(Głos z sali: A sprawozdawca?)

Na sprawozdawcę komisji w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy wyznaczamy panią senator Stradomską. Pani senator wyraziła zgodę, a komisje akceptują tę propozycję.

Proszę jeszcze o chwilę uwagi. Zgodnie z sugestią Biura Legislacyjnego będziemy teraz głosować nad całością ustawy wraz z poprawkami.

Kto jest przeciw?