5 lutego 2002 r.

Podczas posiedzenia Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej rozpatrzono ustawę o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa, ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz ustawy o referendum lokalnym.

Senatorowie zapoznali się z opiniami o ustawie sejmowej, które przedstawili m.in.: wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Jerzy Mazurek, reprezentanci organizacji samorządowych - Unii Metropolii Polskich, Związku Gmin Wiejskich, Związku Powiatów Polskich oraz Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu.

Obecni na posiedzeniu przedstawiciele organizacji samorządowych opowiedzieli się przeciwko skróceniu obecnej kadencji samorządów i przeprowadzeniu wiosną tegorocznych wyborów. Samorządowcy podkreślali m.in., że zachowanie w tym roku jesiennego terminu wyborów dałoby czas parlamentowi na dobre przygotowanie przepisów o bezpośrednim wyborze wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Sejmowa komisja pracuje obecnie nad propozycjami takich wyborów.

Zdaniem Andrzeja Porawskiego ze Związku Miast Polskich, wybory samorządowe mogłyby odbywać się na wiosnę, ale od następnej kadencji. W jego opinii, decyzja o wprowadzeniu od przyszłej kadencji wiosennego terminu wyborów powinna zostać podjęta już teraz, tak aby samorządowcy byli przygotowani na to, że kolejne wybory będą wiosną.

Jak stwierdził senator Andrzej Spychalski, wyborcy oczekują radykalnych zmian oraz przeprowadzenia wyborów jak najszybciej.

Wiceminister spraw wewnętrznych i administracji J. Mazurek zaznaczył, że rząd popiera koncepcję wiosennych wyborów.

W dyskusji zgłoszono propozycje zmian w nowelizacji sejmowej. Dotyczyły one wprowadzenia wiosennego terminu wyborów oraz metody d'Hondta. Zmiany te znajdowały się w sprawozdaniu sejmowej komisji przygotowującej omawianą nowelizację, ale podczas głosowania w Sejmie zostały odrzucone i nie znalazły się w uchwalonej ustawie.

Odnosząc się do pojawiających się wątpliwości, czy Senat może wprowadzić poprawki dotyczące terminu wyborów i metody przeliczania głosów na mandaty, skoro w tekście nowelizacji uchwalonym przez Sejm nie ma zapisów na ten temat przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senator Zbyszko Piwoński przytoczył opinię prawnika, prof. Zdzisława Czeszejko-Sochackiego, według którego "fakt, że Sejm w głosowaniu odrzucił jakieś rozwiązanie nie oznacza, że Senat w swej poprawce nie może wykorzystać tego materiału legislacyjnego". Senat może proponować rozwiązania alternatywne lub nawet przeciwstawne w stosunku do tekstu ustawy uchwalonego przez Sejm. W opinii Z. Czeszejko-Sochackiego, nie ma przeszkód, aby Senat przedstawiał poprawkę odpowiadającą "w swej treści lub istocie" propozycji, która zawarta była w sprawozdaniu sejmowej komisji, ale została odrzucona przez Sejm w głosowaniu. Senator Z. Piwoński przyznał jednak, że pojawiają się też odmienne opinie prawników na ten temat.

Przedstawiciel biura legislacyjnego przypomniał natomiast orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, wydane w 1999 r. w związku z nowelizacją tzw. ustawy warszawskiej. Trybunał unieważnił wtedy wynik postępowania legislacyjnego. TK stwierdził wtedy m.in., że pominięte w ustawie sejmowej zagadnienia, zawarte w projekcie ustawy, w uchwale komisji sejmowej, we wnioskach mniejszości czy w poprawkach wnoszonych podczas rozpatrywania projektu przez Sejm, "mogą być podjęte tylko w drodze nowej inicjatywy legislacyjnej". Według tego orzeczenia, inicjatywy legislacyjnej "nie mogą zastąpić poprawki

Senatu, choćby nawiązywały do propozycji czy rozwiązań rozważanych w trakcie sejmowych prac nad projektem ustawy".

W kolejnych głosowaniach Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej opowiedziała się za wprowadzeniem wiosennego terminu wyborów, także w wypadku tegorocznych. Opowiedziano się również za poprawkami wprowadzającymi w tych wyborach przy przeliczaniu głosów na mandaty metodę d'Hondta, która sprzyja dużym ugrupowaniom, w miejsce metody St. Lague'a, korzystnej dla małych i średnich ugrupowań. Ustalono, że takie stanowisko zarekomenduje Senatowi senator Grzegorz Matuszak.

Akceptacji komisji nie uzyskały poprawki zgłoszone przez senatora Mieczysława Janowskiego. Senator proponował wprowadzenie wiosennego terminu wyborów samorządowych, ale dopiero od następnej kadencji, i wykreślenie z nowelizacji przepisów dotyczących zmniejszenia liczby radnych.